چه بلایی سر مالک و مدیران معدن معدنجو طبس می آید؟/ آیا محاکمه می‌شوند؟
بر اساس ماده ۶۵ قانون تأمین‌اجتماعی، درصورت وقوع حادثه ناشی از کار، کارفرما مکلف است، اقدامات لازم اولیه را برای جلوگیری از تشدید وضعیت حادثه دیده انجام دهد و گزارش حادثه را ظرف سه روز اداری از تاریخ وقوع به صورت کتبی به سازمان تأمین‌اجتماعی اطلاع دهد.
به گزارش منیبان؛ 31 شهریور ماه امسال یازدهمین حادثه معدنی در کشور اتفاق افتاد و انفجار معدن زغال‌سنگ طبس در استان خراسان جنوبی موجب کشته شدن 52 نفر و مجروحیت بیش از 20 نفر شد. در گزارشات اولیه دلیل این حادثه نشت گاز متان در یکی از کارگاه‌های شرکت زغال‌سنگ معدنجوی عنوان شده است اما فارغ از تمام این اتفاق ها این سوال که چه بلایی بر سر مدیر و مالک معدن طبس می‌آید، مطرح است؟ آیا آنان محاکمه یا جریمه می شوند؟ بنابراین در این مطلب به بررسی حقوقی مرگ کارگر در زمان کار و تکلیف کارفرما از لحاظ قانونی می‌پردازیم.
توافقی که به صورت شفاهی یا مکتوب برای انجام کار میان کارگر و کارفرما تنظیم می‌شود، یک قرارداد کار است. امضای این قرارداد نیز باعث ایجاد یک رابطه استخدامی میان کارپذیر و کارفرما خواهد شد. قانونگذار، موارد خاتمه قرارداد کار را در ماده 21 قانون کار مشخص کرده است. مطابق با بند الف این ماده، فوت کارگر یکی از مواردی است که باعث خاتمه قرارداد کار می‌شود. قانونگذار در قانون کار و قانون تامین اجتماعی ، تدابیری را برای حمایت مالی از بازماندگان و افراد تحت تکفل کارپذیر متوفی نیز پیش بینی کرده است.در برخی از شرایط، بستگان کارگری که در حین انجام کار و به واسطه حوادث ناشی از کار فوت کرده است، مستحق دریافت دیه هستند. بنابراین در این حالت، شرایط پرداخت دیه به بازماندگان کارگر متوفی براساس قانون مسئولیت مدنی و قانون مجازات اسلامی تعیین خواهد شد.در این مقاله با تدابیری که در قانون کار، قانون تامین اجتماعی و قانون مجازات اسلامی برای حمایت از بازماندگان کارپذیر متوفی پیش بینی شده است، آشنا می‌شویم.
فوت کارگر در قانون کار
در اصطلاح حقوق مدنی به اموال منقول و غیر منقول و همچنین، مطالبات و دیون متوفی، ماترک یا ترکه گفته می‌شود. تمام ترکه متوفی به نسبت سهم الارثی که در قانون مشخص شده است، میان وراث او تقسیم می‌شوند. در برخی موارد، فرد فوت شده، کارگر بوده و تحت حمایت قانون کار و قانون تامین اجتماعی قرار گرفته است. در این حالت، برخی از وراث کارپذیر متوفی که شامل همسر و افراد تحت تکفل او هستند از حقوق و مستمری‌هایی که در قانون کار و قانون تامین اجتماعی پیش بینی شده است، برخوردار خواهند شد.
با توجه به ماده 21 قانون کار، فوت کارگر یکی از دلایلی است که باعث خاتمه قرارداد استخدام می‌شود. مطابق با آنچه که در ماده 23 این قانون آمده، مستمری بازماندگان کارپذیر متوفی و سایر حقوق مالی که برای حمایت از افراد تحت تکفل او پیش بینی شده است براساس مقررات قانون تامین اجتماعی مشخص خواهند شد.
بررسی شرایط پرداخت مستمری به بازماندگان در صورت فوت کارگر در قانون کار
تمام کارگرانی که به واسطه قرارداد کار شفاهی یا مکتوب استخدام می‌شوند در برابر کاری که برای کارفرما انجام می‌دهند، مستحق دریافت دستمزد سال هستند. مطابق با ماده 22 قانون کار، تمام مطالباتی که ناشی از قرارداد کار و مربوط به دوره اشتغال کارگران هستند در صورت فوت یک کارپذیر باید به وراث قانونی او پرداخت شوند. تعیین تکلیف درباره وراث قانونی کارپذیر متوفی به سپری کردن مراحل و تشریفات قانونی و اداری نیاز دارد. مطابق با تبصره ماه 22 قانون کار، تا زمانی که در خصوص وراث قانونی کارپذیر متوفی تعیین تکلیف نشده، سازمان تامین اجتماعی موظف است که به صورت علی الحساب و به مدت سه ماه به خانواده کارپذیر متوفی و افراد تحت تکفل او حقوق پرداخت کند. حقوقی که به صورت علی الحساب به خانواده و افراد تحت تکفل کارپذیر متوفی پرداخت می‌شود براساس آخرین حقوقی که او دریافت کرده است محاسبه خواهد شد.
شرایط پرداخت مستمری به بازماندگان در صورت فوت کارگر در قانون تامین اجتماعی
مطابق با بند 16 ماده 2 قانون تامین اجتماعی، مستمری به وجهی می‌گویند که در صورت فوت بیمه شده برای تامین معیشت بازماندگان او به آن‌ها پرداخت می‌شود. همچنین با توجه به بند ج ماده 4 این قانون، افرادی که مستمری ناشی از فوت بیمه شده را دریافت می‌کنند، مشمول حمایت‌ها و ضوابط قانون تامین اجتماعی قرار می‌گیرند.شرایط پرداخت بیمه به بازماندگان و افراد تحت تکفل کارپذیر بیمه شده متوفی در ماده 80 قانون اجتماعی مشخص شده است. مطابق با این ماده، بازماندگان کارگر متوفی بیمه شده در شرایط زیر از حق دریافت مستمری برخوردار می‌شوند:
در صورت فوت کارگری که تحت پوشش بیمه و بازنشسته بوده است؛
اگر کارگر بیمه شده‌ای که فوت کرده است، از کار افتاده کلی باشد؛
در صورت فوت کارگر بیمه شده‌ای که در ده سال پایانی زندگی خود، دسته کم حق بیمه یک سال کار را در آخرین سال حیات پرداخت کرده باشد؛اگر کارگر بیمه شده متوفی بر اثر حوادث ناشی از کار یا به علت بیماری‌های حرفه‌ای فوت کرده باشد.لازم به ذکر است که مطابق با ماده 84 این قانون، هر گاه کارپذیر بیمه شده فوت کرده باشد، هزینه کفن و دفن او را سازمان تامین خدمات درمانی پرداخت خواهد کرد.همچنین با توجه به ماده، 69 این قانون در صورتی که کارپذیر بیمه شده، خانم باشد و پس از زایمان فوت کند، شیر مورد نیاز کودک او تا سن 18 ماهگی از سوی بیمه تامین خواهد شد.
منظور از فوت کارگر بدون بیمه چیست؟
قانون کار، یک قانون آمره و لازم الاجرا است که وظایف و مسئولیت‌های کارگران و کارفرمایان را مشخص می‌کند. همه کارفرمایان و کارگرانی که تحت شمول قانون کار قرار می‌گیرند باید دستورات آن را اجرا کنند. مطابق با ماده 148 این قانون، تمام کارفرمایانی که تحت شمول قانون کار قرار می‌گیرند، موظف هستند که براساس قانون تامین اجتماعی نسبت به بیمه کردن کارگران خودشان اقدام کنند. بنابراین، کارفرمایی که کارگر خود را بیمه نمی‌کند در واقع از دستورات قانون کار تخلف کرده است. همچنین، مقررات مربوط به فوت کارگر در قانون کار نیز لازم الاجرا هستند و کارفرما نمی‌تواند بر خلاف این مقررات با کارگران توافق کند.
کارفرمایی که کارپذیری را استخدام می‌کند، باید شرایط کار را به صورتی فراهم کند که خطر جانی برای کارپذیر به دنبال نداشته باشد. به عبارت دیگر می‌توان گفت که مسئولیت حفاظت از جان کارپذیر در کارگاه بر عهده کارفرما است. بنابراین، در صورت اثبات شرایط زیر، مسئولیت فوت کارگر بدون بیمه بر عهده کارفرما قرار می‌گیرد:
در صورتی که کارپذیر در حین انجام کار و به واسطه حوادث ناشی از کار، فوت کند؛
کارپذیر به واسطه امضای قرارداد کار به استخدام کارفرما درآمده باشد؛
در صورتی که اثبات شود علت فوت کارپذیر، سهل انگاری و تقصیر کارفرما بوده است؛
کارپذیر متوفی در ایجاد حادثه‌ای که به فوت او منتهی شده است، نقش نداشته باشد.
اگر شرایط مذکور در بالا به اثبات برسد، کارفرما مسئول پرداخت دیه کارپذیران بیمه نشده و همچنین هزینه کفن و دفن آن‌ها است. در صورتی که کارفرما از پرداخت این هزینه‌ها خودداری کرده باشد، وراث کارپذیر متوفی می‌توانند بر علیه کارفرما، اقامه دعوا کنند.
حادثه ناشی از کار از دیدگاه صندوق تأمین اجتماعی
مطابق ماده ۶۰ قانون تأمین اجتماعی حوادث ناشی از کار حوادثی است که در حین انجام وظیفه و به سبب آن برای بیمه شده اتفاق می‌افتد مقصود از حین انجام وظیفه تمام اوقاتی است که بیمه شده در کارگاه یا موسسات وابسته یا ساختمان‌ها و محوطه آن مشغول کار باشد و یا به دستور کارفرما در خارج از محوطه کارگاه عهده دار انجام ماموریتی باشد اوقات مراجعه به درمانگاه و یا بیمارستان و یا برای معالجات درمانی و توانبخشی و اوقات رفت و برگشت بیمه شده از منزل به کارگاه جز اوقات انجام وظیفه محسوب می‌گردد، مشروط بر اینکه درزمان عادی رفت و برگشت به کارگاه اتفاق افتاده باشد حوادثی که برای بیمه شده حین اقدام برای نجات سایر بیمه شدگان و مساعدت به آنان اتفاق می‌افتد حادثه ناشی از کار محسوب می‌شود.
آیا کارفرما مسئول پرداخت دیه فوت کارگر حین کار است؟
پرداخت دیه فوت کارگر حین کار در صورتی موضوعیت پیدا می‌کند که کارپذیر به علت حوادث ناشی از کار فوت کرده باشد. با توجه به ماده 60 قانون تامین اجتماعی می‌توان گفت، حوادث ناشی از کار به حوادثی گفته می‌شود که در حین انجام وظایف شغلی یا به علت انجام وظایف شغلی برای بیمه شده اتفاق می‌افتد.با توجه به ماده 95 قانون کار، کارفرما مسئول اجرای مقررات و ضوابط فنی و بهداشت کار است. بنابراین، در صورتی که به علت عدم رعایت مقررات و ضوابط فنی و بهداشت کار حادثه‌ای رخ بدهد که به فوت کارپذیر منتهی شود، باعث ایجاد مسئولیت کیفری و حقوقی برای کارفرما می‌شود.مسئولیت کیفری که به واسطه فوت کارگر حین کار برای کارفرما به وجود می‌آید براساس اظهار نظر بازرسان کار، کارشناسان رسمی دادگستری و همچنین، رای مراجع قضایی مشخص می‌شود. مسئولیت کیفری کارفرما باعث محکومیت او به مجازات‌های مقرر در قانون کار و قانون مجازات اسلامی خواهد شد.شرایط و موارد ایجاد مسئولیت حقوقی که به علت از دنیا رفتن کارگران در حین انجام کار برای کارفرما به وجود می‌آید نیز در قانون مسئولیت مدنی مشخص می‌شود. این مسئولیت، خسارت‌هایی هستند که کارفرما باید در قالب دیه یا دیگر مبالغ به بازماندگان کارگر متوفی پرداخت کند.
مسئولیت کیفری بروز حادثه
مسئولیت کیفری حادثه، حسب نظر بازرسان کار یا کارشناسان رسمی دادگستری و بر اساس رأی قضایی بر عهده مقصر یا مقصرین حادثه است. حسب ماده ۹۵ قانون کار مسئولیت اجرای مقررات و ضوابط فنی و بهداشت کار بر عهده کارفرما یا مسئولین واحد‌های موضوع ذکر شده در ماده ۸۵ این قانون خواهد بود. هر گاه بر اثر عدم رعایت مقررات مذکور از سوی کارفرما یا مسئولین واحد، حادثه‌ای رخ دهد، شخص کارفرما یا مسئول مذکور از نظر کیفری و حقوقی و نیز مجازات‌های مندرج در این قانون مسئول است.
