شکل جدید کارکودک در فضای مجازی!

به گزارش منیبان؛ محمدرضا ذوالفقاری، جامعه‌شناس و مدرس دانشگاه است. او معتقد است که در کنار کودکان کار و خیابان، شکل جدیدی از کودکان کار نوین نیز به واسطه گسترش فضای مجازی شکل گرفته که پیامدهای ناگواری را در آینده این کودکان بر جا خواهد گذشت.

ذوالفقاری درباره شکل جدیدی از بهره‌کشی از کودکان گفت: باتوجه به رشد تکنولوژی و دسترسی آسان افراد به شبکه‌های اجتماعی، شاهد شکلی جدید از کارکودکان هستیم که در آن با استفاده از انتشار تصاویر و فیلم‌هایی از کودکان، حضور آنان در تبلیغات مجازی، مجبور کردن آنان به انجام کارهای خارج از توان و ... اقدام به درآمدزایی و کسب درآمد از کودکان شده است.

وی ادامه داد: این اقدام شکل جدیدی از کار و بهره‌کشی از کودکان است که بر خلاف نگاه رایج درمورد کودکان کار است. در واقع نگاهی که ما نسبت به کودکان کار داریم همواره معطوف به حضور آن‌ها در سطح خیابان‌ یا در کارخانه‌ها  و ... است.

این جامعه‌شناس با اشاره به اینکه از منظر جامعه‌شناسی و آسیب شناسی، کودک کار تعریف مشخص خود را دارد، اظهارکرد: بر این اساس هرنوع فعالیت افراد در زمینه‌های مختلف کاری برای فردی که به سن قانونی یعنی 18 سال نرسیده باشد، جزو پدیده کارکودک محسوب می‌شود.

ذوالفقاری ادامه داد: تا قبل از گسترش فضای مجازی موضوع کارکودک عمدتا محدود به کودکان عضو خانواده‌های کمتر برخوردار بود که به دلیل شرایط مالی و اقتصادی نامناسب، مجبور به کار در خیابان‌ها یا کارخانه‌ها، مزارع و ... بودند. اما واقعیت این است که اجبار کودکان به حضور در فضای مجازی و استفاده ابزاری از آن‌ها به عنوان مدل‌های تبلیغاتی و... هم شکلی از کار کودک محسوب می‌شود. چرا که اساسا در این نوع از کارکودک نیز بدون آنکه خودشان اراده‌ای داشته باشند، به کار گرفته می‌شوند.

این جامعه‌شناس با بیان اینکه این دسته از کودکان برخلاف دیگر کودکان کار عمدتا از وضعیت مالی متوسط و رو به بالایی برخوردارند، گفت: خانواده این کودکان دست کم امکان استفاده از تکنولوژی‌ها و رفاه نسبی را دارند و اصو‌لاً کار آن‌ها یک کار فانتزی است که درجهت‌  سرگرمی انجام می‌شود، اما از این سرگرمی که در وهله اول هم به نظر نمی‌رسد برای کسب منفعت باشد، والدین آنان کسب درآمد می‌کنند.

این مدرس دانشگاه با بیان اینکه پس از مدتی‌ این سوال مطرح می‌شود که آیا این کودکان، کودک کارهستند و آیا پدر و مادر از آن‌ها بهره کشی مالی می‌کند، تصریح کرد: اگر ما این کودکان را کودک کار خطاب نکنیم، نمی‌توانیم این مسئله را از لحاظ آسیب شناختی مورد بحث و بررسی قرار دهیم و از عوارضی که برای کودک در آینده ممکن است به وجود بیاید آگاه شویم. اگربخواهیم برای این کودکان اسمی را انتخاب کنیم شاید بتوان به آن‌ها "کودک کارنوین" گفت.

ذوالفقاری با اشاره به این موضوع که وقتی با این دسته از کودکان به گفت‌وگو می‌نشینیم شکل‌گیری و رسوخ یک سری از عوارض در خلقیات و رفتار آن‌ها مشهود است، خاطرنشان کرد: این عوارض بسیار مشابه عوارضی‌ است که کودکان عرصه سینما وتلویزیون تجربه می‌کنند، شاهد هستیم بازیگران کم سن و سال بسیار سریع به عالم سینما وارد می‌شوند و پس از مدتی رها می‌شود، پس از این رها شدگی اختلالات و عوارضی در رفتار و اخلاق‌‌ آن‌ها بروز پیدا می‌کند که باعث به وجود آمدن ناهنجاری و کشیده شدن به راه‌های ناصحیح می‌شود.

این جامعه‌شناس در ادامه به پدر و مادرانی که با استفاده‌ از شبکه‌های مجازی عکس محور شغلی برای خود دست و پا کرده‌اند و از فرزندان خود استفاده ابزاری می‌کنند اشاره کرد و یادآور شد: بسیاری از این والدین با آژانس‌های تبلیغاتی همکاری دارند و فرزندان خود را در معرض بهره‌کشی مالی با استفاده از مدل شدن ‌برای تبلیغ پوشاک و یا موارد دیگر قرار می‌دهند. به‌طور مثال  فردی برای تبلیغ محصول و خدمات خود نیاز به یک دختر بچه هفت ساله دارد، این آژانس باتوجه به این موضوع که با پدر و مادرهای مورد نظر قرارداد دارد اقدام به معرفی این کودکان می‌کند.

وی در پاسخ به این سوال که این موضوع به چه میزان می‌تواند در آینده کودکان تاثیرگذار باشد، عنوان کرد: در مثال حضور کودکان در صنعت سینما اشاه‌ای را به بروز عوارض رفتاری داشتم اما برای درک بهتر این موضوع بهتر است مصداقی دیگر در این زمینه آورده شود، مثلا کودکی که به سن بلوغ نرسیده، صدای خوبی دارد و اقدام به خواندن آواز می‌کند، ما نمی‌دانیم پس از سن بلوغ چه اتفاقی برای صدای او خواهد افتاد؟ آیا همچنان صدای خوبی خواهد داشت و می‌تواند بخواند؟ کودکانی که در حوزه تبلیغات فعالیت می‌کنند نیز از این قائده مستثنی نیستند. این کودکان از لحاظ میمیک صورت، فرم و تیپ دارای خصلت‌هایی هستند که هیچ تضمینی وجود ندارد که آن‌ها پس از سن بلوغ تغییر کنند یا نکنند.

او افزود: اگر این خصلت‌ها باقی نماند و نتوانند از آن ها استفاده کنند و یا حتی به دلیل تکراری شدن کنار گذاشته شوند، سرخوردگی محتمل‌ترین چیزی است که بر آن‌ها چیره می‌شود و می‌تواند بر تمام زندگی آن‌ها در آینده تاثیر بگذارند.

ذوالفقاری گفت: این کودکان در سنین پایین اسم و رسمی پیدا کرده‌اند و با توجهات زیاد و خارج از حد معمول مواجه شده‌اند، در این زمان است که نمی‌توانند آن‌ را هضم کنند و از فرصت به وجود آمده استفاده لازم را ببرند، همچنین درک صحیحی از شغل و کسب منافع مالی ندارند، درنتیجه مشکلات و معضلات متعددی در ابعاد مختلف از جمله بُعد روحی و روانی برای آن‌ها به وجود بیاید که در آینده‌ آن‌ها بسیار تاثیرگذار خواهد بود.