اتفاق تازه در راه است؟| از جدال اروپا با ایران تا مانور دیپلماتیک تهران در نیویورک

به گزارش منیبان، روزنامه اعتماد در گزارشی رای ضدایرانی پارلمان اروپا برای قراردادن نام سپاه پاسداران در فهرست گروه‌های تروریستی و تلاش‌های همزمان برای نجات مذاکرات برجامی را بررسی کرد و نوشت:

پارلمان اروپا با تصویب یک قطعنامه خواستار قرار گرفتن نام سپاه پاسداران ایران در فهرست تروریستی اتحادیه اروپا شد.  همزمان خبرگزاری رویترز به نقل از دو منبع مطلع اعلام کرد که اتحادیه اروپا در روز دوشنبه جاری، 37 تحریم را علیه اشخاص و نهادهای ایرانی اعمال خواهند کرد اما سپاه پاسداران بخشی از این تحریم‌ها نخواهد بود.

پارلمان اروپا به تعلیق مذاکرات برای احیای برجام میان ایران و 1+4 و ایالات متحده رای منفی داد.

حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه در تماس تلفنی با جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اقدام پارلمان اروپا در اتهام تروریستی خواندن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را نوعی شلیک به پای خود اروپا دانست. بورل نیز در این تماس تلفنی اذعان کرد که در پیش‌نویس پارلمان اروپا احساسات و نگرانی غالب است و اگرچه پارلمان اروپا یک نهاد کاملا مستقل است اما این قطعنامه فاقد ظرفیت اجرایی است.

جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در تماس با آنتونی بلینکن، وزیر خارجه امریکا درباره ایران گفت‌وگو کرد.

شنیده‌ها حاکی از آن است که رابرت مالی، نماینده دولت امریکا در پرونده ایران با سعید ایروانی، سفیر و نماینده ایران در سازمان ملل دیدار کرده است. در حالی که سخنگوی وزارت خارجه امریکا این خبر را تکذیب نکرده دفتر نمایندگی ایران می‌گوید هیچ مذاکره‌ای با مقام‌های امریکایی صورت نگرفته است.

تمام این تحولات پیرامون ابعاد متفاوت پرونده ایران صورت گرفته‌ و به سختی می‌توان از عدم تاثیرگذاری و تاثیرپذیری آنها بر هم سخن گفت. هرچندکه رای پارلمان اروپا درباره درخواست از شورای اروپا برای قراردادن نام سپاه در لیست گروه‌های تروریستی دارای معنای سیاسی و امنیتی قابل توجه و تبعات اجتناب ناپذیر بر رابطه دو جانبه ایران و غرب است اما همزمان رای منفی که به تعلیق مذاکرات احیای برجام داده شد نشان می‌دهد که اروپایی‌ها در این مقطع خواهان گسستن همه پیوندهای دیپلماتیک با ایران و ورود به عصر تنش شدیدتر نیستند. همزمان در درز اخبار جسته و گریخته پیرامون گفت‌وگوی سیاسی میان رابرت مالی و سعید ایروانی در نیویورک نیز پیام‌هایی غیرقابل انکار نهفته است.

آنچه روز پنجشنبه در پارلمان اروپا رخ داد به زبان ساده به شرح زیر است.

۱. پارلمان اروپا پنجشنبه، ۲۹دی، در قطع‌نامه‌ای از اعضای اتحادیه اروپا خواست با افزایش حمایت از معترضان در ایران، سپاه پاسداران و تمامی نیروهای وابسته‌اش - شامل بسیج و سپاه قدس- را در فهرست سازمان‌های تروریستی این اتحادیه بگنجاند. آنها همچنین در این سند خواسته‌اند که هرگونه رابطه مالی و اقتصادی با شرکت‌های سپاه یا افراد وابسته به این نهاد قطع شود.

۲. در این قطع‌نامه از اتحادیه اروپا خواسته شده برخی مقامات را «از جمله ابراهیم رییسی، دادستان کل کشور و ۲۲۷ نماینده مجلسی که اعدام‌ها را تشویق کرده بودند» تحریم کند. بنیاد مستضعفان و بنیاد شهید و امور جانبازان دو نهادی هستند که در قطعنامه پارلمان اروپا نام‌شان به عنوان نمونه‌هایی از نهادهایی که باید تحریم شوند، درج شده است.

۳. مقام‌های اروپایی همچنین از مقام‌های ایرانی خواسته‌اند به آنچه نقض‌ حقوق بشر خوانده‌اند، پایان دهند.

4. نمایندگان پارلمان اروپا همچنین از اقدام شورای حقوق بشر سازمان ملل برای تشکیل یک گروه ویژه حقیقت‌یابی در ارتباط با آنچه سطح سرکوب معترضان در ایران خوانده‌اند، استقبال کرده‌اند و از جمهوری اسلامی ایران خواسته‌اند که با این شورا همکاری کند.

5. به‌ زبان ساده؛ اتحادیه اروپا در گزارش سالانه سیاست‌خارجی‌اش ‌بندی را گنجاند که در آن از اتحادیه اروپا می‌خواهد سپاه را در فهرست تروریستی اتحادیه جا دهد. کل این گزارش روز پنجشنبه به تصویب پارلمان رسید و دوشنبه هفته آینده، شورای اروپا تصمیم می‌گیرد که آیا به توصیه‌های پارلمان اروپا در این گزارش گوش فرا دهد یا نه.

برخی منابع اروپایی به رویترز گفته‌اند که قرار گرفتن نام سپاه در لیست گروه‌های تروریستی در این مقطع در دستور کار شورای اروپا قرار ندارد. لارنس نورمن، خبرنگار وال‌استریت‌ژورنال نیز در صفحه رسمی خود در توییتر به نقل از یک مقام ارشد اتحادیه اروپا نوشت که قرارگیری نام اتحادیه اروپا در لیست گروه‌های تروریستی «ایده خوبی نیست چراکه از پیشروی در باقی مسائل جلوگیری می‌کند».

توبیاس بیلستروم، وزیر امور خارجه سوئد نیز در گفت‌وگوی تلفنی روز گذشته با حسین امیرعبداللهیان در خصوص قطعنامه اخیر پارلمان اروپا علیه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تاکید کرد که این قطعنامه غیرالزام‌آور است. او همچنین بر اهتمام کشورش در دوره ریاست بر اتحادیه اروپا برای گسترش گفت‌وگو‌ها میان اتحادیه اروپا و ایران تاکید کرد.

در حالی که نشست شورای اروپا روز دوشنبه جاری برگزار خواهد شد، جمهوری اسلامی ایران هشدار به بروکسل درباره تعجیل در تخریب رابطه دو جانبه را آغاز کرده است. حسین امیرعبداللهیان در گفت‌وگو با جوزپ بورل ضمن انتقاد شدید نسبت به رویکرد احساسی پارلمان اروپا، آن را رفتار نسنجیده و نادرست دانسته و گفت: متاسفانه ما شاهد صدور پیش‌نویس یک قطعنامه احساسی، تند و غیر حرفه‌ای از سوی پارلمان اروپا بودیم که در تعارض با عقلانیت سیاسی و مدنیت است. ما بارها گفته‌ایم که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی یک نهاد رسمی و حاکمیتی است که نقش مهم و حیاتی در تامین امنیت ملی ایران و امنیت منطقه، به خصوص در مبارزه با تروریسم داشته و دارد. اقدام پارلمان اروپا در اتهام تروریستی خواندن این نهاد امنیت‌آفرین، به نوعی شلیک به پای خود اروپاست.

امیرعبداللهیان با اشاره به واکنش قانونی و قوی مجلس شورای اسلامی ایران، به پارلمان اروپایی هشدار داد که به تبعات منفی این رفتار احساسی خود بر اروپا بیندیشند و بر مسیر دیپلماسی، تعامل سازنده و عقلانیت تمرکز کنند. او افزود: ضرورت دارد در دنیای دیپلماسی به امنیت متقابل احترام گذاشت و به جای پیروی از زبان تهدید و اقدامات غیردوستانه، افزایش اعتماد متقابل در دستور کار قرار گیرد.

ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه نیز در توییتی در واکنش به اقدام پارلمان اروپا در قرار دادن سپاه در لیست گروه‌های تروریستی نوشت: «رژیم آپارتاید اسراییل بزرگ‌ترین هویت تروریستی سازمان‌یافته جهان، رژیم انگلیس بنیانگذار و رژیم امریکا بزرگ‌ترین حامی آن است. علت خشم «کلوپ جهانی تروریست‌ها» از سپاه روشن است؛ «سپاه بزرگ‌ترین نهاد ضدتروریسم جهان» است.»

پس از اقدام پارلمان اروپا در تصویب طرح رسمی درخواست از شورای اروپا برای قراردادن نام سپاه در لیست گروه‌های به اصطلاح تروریستی امریکا، دولت ایالات متحده هم از این اقدام حمایت کرد. ند پرایس، سخنگوی وزارت امورخارجه امریکا در نشست خبری هفتگی خود در پاسخ به سوالی درباره این درخواست پارلمان اروپا از اتحادیه اروپا با تکرار این ادعای خصمانه که ایران حامی تروریسم است مدعی شد: ایالات متحده مایل نیست موضوعی را به سایر کشورها تجویز کند؛ چراکه هر کشور یا گروهی از کشورها اختیارات، شواهد و معیارهای خود را دارند. آنچه ایالات متحده با شرکای اروپایی خود توافق دارد، به رسمیت شناختن این است که ایران حامی اصلی تروریسم در جهان است. هیچ اختلافی بین ایالات متحده و متحدان اروپایی ما در این مورد وجود ندارد. ما همچنین در مورد نیاز به همکاری برای مقابله با تهدیداتی که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در گذشته، به‌ویژه در سال‌های اخیر ایجاد کرده است، هوشیار هستیم بنابراین ما متعهد به ادامه همکاری با اتحادیه اروپا و سایر متحدان و شرکا در این چالش هستیم.

پرایس در پاسخ به سوالی درباره اظهارات یکی از نمایندگان مجلس ایران به اقدامات ضد ایرانی اروپا و اینکه «اگر اتحادیه اروپا سپاه را تروریستی اعلام کند، ایران نیز تروییکای اروپایی را تروریست اعلام خواهد کرد» مدعی شد: واشنگتن به این تهدیدات پاسخ نمی‌دهد، آنها را محکوم می‌کند. ما به تهدید علیه شهروندان امریکا و شرکای خود پاسخ می‌دهیم. کشورهای سراسر جهان، از جمله ایران به خوبی می‌دانند که ما چنین تهدیدی را جدی می‌گیریم و آماده‌ایم که در صورت نیاز به آن قاطعانه پاسخ دهیم.

رای منفی پارلمان اروپا به تعلیق مذاکرات برجام نشان داد که به‌رغم سخت و شاید هم غیرممکن شدن احیای برجام اما ترجیح طرف غربی به شمول امریکا و اروپا این است که فعلا به دردسرهای موجود از جمله جنگ اوکراین اضافه نکنند. تلاش‌های جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا چه در گفت‌وگوی تلفنی با وزیر خارجه ایران و چه در تماس مشابه با آنتونی بلینکن، همتای امریکایی امیرعبداللهیان نشان از همین رویکرد در اروپا دارد. علاوه بر بورل، آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل متحد هم به گفته سخنگوی او در این سازمان خواهان بازگشت تمام طرف‌ها به توافق هسته‌ای است. سخنگوی گوترش در این باره گفت: دبیرکل همچنان بر این باور است که برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) یکی از دستاوردهای دیپلماتیک مهم سال‌های اخیر است و می‌خواهد اطمینان یابد که طرفین به‌طور کامل به این توافق باز خواهند گشت. درخصوص توافق هسته‌ای نیز باید بگویم که ما به وضوح اعلام کرده‌ایم که تا حد امکان می‌خواهیم در بسیاری از نقاط جهان از طریق مذاکرات به خلع سلاح هسته‌ای صلح‌آمیز دست یابیم و از این نظر، برنامه جامع اقدام مشترک دستاورد مهمی است که به تحقق آن در بخشی بسیار پرتنش از جهان کمک کرده است.

به گزارش «اعتماد» به نظر می‌رسد که اگر خبر دیدار رابرت مالی با سعید ایروانی در نیویورک را تا حدی قبل توجه بدانیم سیاست واشنگتن نیز هر چند در ملأعام محور اصلی آن را توجه به مسائل حقوق بشری در ایران و حمایت ادعایی تهران از مسکو در جنگ اوکراین می‌داند اما در پشت پرده بر حفظ فضا برای احیای برجام متمرکز باشد. نکته‌ای که حسین امیر عبداللهیان نیز در گفت‌وگوی اخیر با یک رسانه ترکی به آن اشاره کرده بود. امیر عبداللهیان در پاسخ به سوالی درباره به درازا کشیده شدن مذاکرات رفع تحریم‌ها گفت: ما تاکنون چند مرحله تا گام‌های پایانی توافق نزدیک شدیم. از یک طرف امریکایی‌ها به ما پیام می‌دادند که آماده برداشتن گام‌های نهایی توافق هستیم، از طرف دیگر به تظاهرات‌کنندگان در ایران پیام می‌دادند که اولویت برای ما برجام نیست، بلکه وضعیت داخلی در ایران است. من همان موقع اعلام کردم امریکا باید نسبت خودش را با پیام‌هایی که از کانال رسمی به ما می‌دهد و حرف‌های متعارضی که در رسانه بیان می‌کند، مشخص کند. اکنون ما در نقطه‌ای قرار داریم که امریکایی‌ها از مجرای دیپلماتیک همچنان از ضرورت رسیدن به توافق صحبت می‌کنند و ما برای رسیدن به نقطه پایانی توافق بدون پیش‌شرط آمادگی داریم تا در چارچوب گفت‌وگوهایی که در گذشته انجام شده گام نهایی برداشته شود اما بدون پیش‌شرط و با یک نگاه واقع‌بینانه و با رعایت حقوق و منافع ملی ایران. ما به مسیر دیپلماسی پایبندیم و معتقدیم که مذاکره برای مذاکره مفید نیست اما مذاکره برای اینکه تمام طرف‌ها به نتیجه مطلوب برسند، می‌تواند مفید باشد.

هرچند که به نظر می‌رسد تمرکز پیام‌های رد و بدل شده و شاید هم دیدارهای صورت گرفته میان مقام‌های ایرانی و امریکایی بیشتر بر محور آزادی زندانیان دو تابعیتی و اموال بلوکه شده ایران در کره جنوبی متمرکز باشد اما به گواه کارشناسان پیشرفت در این پرونده می‌تواند به خارج شدن ایران و امریکا از بن‌بست گرفتار شده موجود کمک کند.

منبع: روزنامه اعتماد