ریل گذاری جدید در سیاست ایران

انتخابات چهاردهمین دوره ریاست جمهوری کشور از همه لحاظ غیره منتظره بود. در حالیکه جریان اصلاح طلب به عنوان حامی دکتر پزشکیان، احتمال زیادی برای تایید صلاحیت نامزدهای خود نمی‌داد، ناگهان نام وی، از سوی شورای نگهبان اعلام شد و این در حالی بود که در دوره‌های پیشین انتخابات‌ همچون ریاست جمهوری سیزدهم، شوراهای اسلامی شهر و مجلس شورای اسلامی جای نمایندگان این جریان موثر سیاسی خالی بود و یکباره با فوت ناگهانی رئیس جمهور، ورق برگشت.  با وجود گسیل همه امکانات برای پیروزی یک کاندیدای خاص و هجمه همه سویه جریان مخالف، در مشارکتی کم رمق باز این مسعود پزشکیان بود که نامش از صندوق‌های رای بیرون آمد. اما پرسش جدی این است چه اتفاقی افتاد که نظام سیاسی به این جریان روی خوش نشان داد؟

 پیش از حادثه فوت رئیس جمهور سیزدهم و شروع مذاکراتی برای حل مسئله برجام در کشور عمان، به نظر می‌رسید که نظام سیاسی به دنبال نوعی "پارادایم شیفت" در عرصه بین الملل است. در داخل اما با وجود تغییر اجباری رئیس جمهور و برخی شعارها مبنی بر ادامه راه دولت سیزدهم، آنچه در عمل اتفاق افتاد، نشان از آن داشت که  این تغییرات الگویی، نسخه داخلی هم دارد. اتفاقات سیاسی در جریان انتخابات و بعد از آن،  نمایانگر یک نوع تغییر نگرش و تعویض ریل سیاسی در سطوح بالای تصمیم سازی بود .

سخنان اخیر رهبری هم اگرچه در معرض تفاسیر متفاوت و مصادره به مطلوب از سوی حامیان جریان‌های مختلف سیاسی است اما در شاکله کلی آن می‌توان نشانه‌هایی از این تغییر نگاه دستگاه سیاست کلان کشور را یافت . تاکید رهبری در دیدار اخیر با مجلسیان بر تعامل مجلس با رییس جمهور برآمده از تفکر اصلاح طلبی در جمله ای چون "باید همه به رئیس جمهور منتخب در ادای وظایف کمک کنیم و از بُن دندان باور کنیم که موفقیت ایشان، پیروزی همه ماست "  نشان از چنین رویکردی دارد. ایشان همچنین با صحه گذاشتن بر رفع تحریم ها با تمرکز بر عبور از تحریم‌ها می‌گویند: " ما می‌توانیم تحریم‌ها را با ابزارهای شرافتمندانه برطرف و بالاتر از آن، خنثی کنیم "  که نشان می‌دهد ابزارهای رفع تحریم از سوی ایشان به رسمیت شناخته شده است. در قسمتی دیگر از سخنانشان با تاکید بر نقش مثبت مجلس در روابط خارجی فرمودند: " مجلس وزنه‌ای سنگین است که دولت‌های دنیا در تعاملات خود از آن استفاده می‌کنند. مثلا در میز مذاکره، مخالفت مجلس و یا قوانین مصوب را پوشش دفاع و یا توجیه موضع خود قرار می‌دهند"  تمام اینها نمایی از عزم رهبری بر برآورده کردن خواست اکثریت جامعه است که در انتخاب دکتر پزشکیان تبلور یافته  که قبل‌تر از آن نیز آثارش در مذاکرات احیای برجام فراتر از دولت دیده شده بود.

 اساسا برگزاری این نشست با اعضای مجلس در بازه زمانی نزدیک به تحلیف و گرفتن رای اعتماد وزرا از مجلس، آن هم در شرایطی که رئیس جمهور منتخب، خود به عنوان نماینده در میان نمایندگان در حضور رهبری نشسته است و تاکید ایشان به فوریت رای به کابینه معرفی شده از سوی رییس جمهور منتخب و رعایت اخلاق مجلسیان از جمله دوری ازسیاه‌نمایی و منفی‌بافی، که اذهان مردم را متشنج می کند، همگی نشان از این پارادایم شیفت دارد که پزشکیان و حامیانش می توانند آن را نمایندگی کنند.

هرچند جریان رقیب که خود را صاحب انقلاب و جریان انقلاب می‌داند، هنوز حاضر به پذیرش این تغییر نیست و تلاش می‌کند تا با تفسیر و تاویل سخنان ایشان و با تکیه به آن بخش‌هایی که کاملا صریح نبود و یا بخش‌هایی که می‌تواند در راستای اهداف آنان بهره‌برداری شود مانند دفاع ایشان از قانون راهبردی، کل سخنان رهبری را به نفع مطلوب خود ضبط و ربط کنند. اما اساسا همین تایید صلاحیت پزشکیان که حتی در دور اول انتخابات مجلس ابتدا رد شده بود حاکی از آن است که نظام سیاسی نگاهش به جریانات سیاسی را تغییر داده و ممکن است حتی این تغییرات به شکلی عیان تر از گذشته هم خود را نشان دهد. این تغییرات، بی‌شک بخش تندروی جریان خالص ساز را هدف گرفته است و همان‌هایی که داعیه دارند کشور متعلق به آنان و اذناب آنان است و منتقدان را به ترک کشور رهنمون می‌شوند. همان نگاهی که جریان اصولگرایی و مدعی انقلابیگری را در یک نبرد تقریبا مستقیم قرار داد، به نحوی که اینک به نظر می‌رسد حتی بخش‌هایی از این جریان بیشتر مایل به یک ائتلاف با جریان اصلاح طلبی باشند و سخنان امروز رهبری با تکیه گاه  وحدت، همکاری و تعامل هم مشخص کرد که نظام سیاسی هم نیک دریافته است که این جنگ قدرت و ادامه آن می تواند باعث فرسایش نظام سیاسی و دوری بیشتر مردم از سیستم سیاسی شود. انتخابات ریاست جمهوری چهاردهم و انتخاب پزشکیان گام های نخست تغییر ریل سیاست در ایران است که نتایج آن در چند ماه آینده نمایان‌تر خواهد شد.