فیلترینگ؛ دیواری که باید فرو بریزد

به گزارش منیبان، در آستانه انتخابات ریاست‌ جمهوری سال ۱۴۰۳، مسعود پزشکیان در جریان مناظره‌ها و سخنرانی‌های انتخاباتی خود با صراحت اعلام کرد مخالف فیلترینگ است و قول داد در برابر محدودیت‌های اینترنتی و فعالیت فروشندگان فیلترشکن ایستادگی کند. او وعده داد برای رفع فیلترینگ اقدامات جدی انجام خواهد داد. با برداشته شدن فیلتر از واتساپ و گوگل‌ پلی به عنوان نخستین گام‌ها، امیدواری‌ها برای آزاد شدن پلتفرم‌های بزرگ‌تری مانند یوتیوب، توییتر، تلگرام و اینستاگرام نیز افزایش یافت. اما این امیدها خیلی زود به یأس تبدیل شد. شورای عالی فضای مجازی که تصمیم‌گیری در این زمینه را بر عهده دارد، نشان داد که تمایلی به برداشتن فیلتر از شبکه‌های اجتماعی اصلی ندارد. همچنین با وجود برخی ادعاها درباره مذاکرات ایران با پلتفرم‌های خارجی به نظر می‌رسد این شرکت‌ها تمایل چندانی به گفت‌وگو با تهران ندارند. 

وضعیت زمانی پیچیده‌تر شد که مشخص شد حتی طرح رفع فیلتر برخی پلتفرم‌ها در جلسات شورای عالی فضای مجازی مطرح نشده است. 

در شرایطی که هر روز از تعداد موافقان فیلترینگ کاسته می‌شود و بر تعداد مخالفان این محدودیت‌ها افزوده می‌شود، انتظار برای واکنش عملی دولت شدت گرفته است. بسیاری امیدوارند که با تقویت اراده‌ها و ایجاد وفاق ملی شاهد تصمیمات درست، سریع و دقیق در این زمینه باشیم. در غیر این صورت تبعات اعتماد سوزی دامان همه را نیز خواهد گرفت.

اقتصاد کشور با چالش‌های جدی مواجه است. بسیاری از کارشناسان و فعالان فضای مجازی بر این باورند که رفع فیلترینگ می‌تواند روزنه‌ای از امید و فرصتی برای بهبود شرایط باشد. اما به نظر می‌رسد این موضوع در حال حاضر در دستور کار قرار ندارد و موانع فیلترینگ همچنان پابرجاست.  

شروع به کار دولت چهاردهم با حوادث و چالش‌های سخت و تلخی در منطقه و به ویژه در حوزه مقاومت همراه بود. اما این اتفاقات مانع از پیگیری و تلاش برای تحقق شعارهای انتخاباتی رئیس‌ جمهور نشد. معرفی سیدستار هاشمی، به عنوان وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، با سابقه و رزومه مناسب و برنامه‌های مشخص همراه با رأی بالای اعتماد مجلس نشان‌دهنده تعهد دولت به مردم و شعارهای انتخاباتی بود. 

از آنجا که یکی از مهم‌ترین خواسته‌های مردم موضوع چالشی و بحث‌برانگیز فیلترینگ و کندی سرعت اینترنت بوده و هست، کارنامه دولت در مدیریت اینترنت و مقوله فیلترینگ در کشور از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این موضوع به گونه‌ای است که همه افکار عمومی و زیرساخت‌های مرتبط با کسب‌وکارهای مبتنی بر دیجیتال را تحت تأثیر قرار داده است. لذا رفع فیلتر واتساپ و گوگل پلی از نگاه افکار عمومی اگر چه قابل دفاع است اما ناکافی به نظر می‌رسد.

اهمیت این موضوع برای جماعه سبب شد سیدستار هاشمی در همان روز معارفه خود نیز بر این نکته تأکید داشته باشد که اصلاح شیوه فیلترینگ در کشور از طریق اصلاح مقررات، کنترل‌های پسینی، گفتمان‌ سازی در سطوح نخبگانی و آحاد مردم، ایجاد وفاق ملی بین گروه‌های مرجع و مذاکرات بین‌المللی مبتنی بر اقتصاد دیجیتال محقق می‌شود. او تصریح کرد «مسئله رفع فیلترینگ اولویت برنامه‌های وزارتخانه خواهد بود و آن را در شورای امنیت هم مطرح خواهیم کرد.» این اظهارات نشان می‌دهد اقدام در این زمینه به تنهایی از عهده وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و شخص وزیر خارج است. دو شورای امنیت کشور (شاک) و شورای عالی فضای مجازی با ترکیب اعضای خود تصمیم‌گیرنده اصلی در این موضوع هستند.   

ترکیب شورای امنیت کشور و شورای عالی فضای مجازی

طبق ماده ۳ قانون راجع به تعیین وظایف و تشکیلات شورای امنیت کشور اعضای این شورا شامل وزیر کشور، یک نفر از مشاوران مقام رهبری در شورای عالی امنیت ملی، رئیس ستاد مشترک ارتش، فرمانده کل سپاه پاسداران، فرمانده کل انتظامی، وزیر اطلاعات، بالاترین مقام دستگاه موضوع مشورت در جلسه شورا، یک نفر از اعضای کمیسیون شوراها و داخلی مجلس و دادستان کل کشور هستند. شورای عالی فضای مجازی نیز شامل دو گروه حقیقی و حقوقی است. اعضای حقوقی این شورا شامل رئیس‌ جمهوری، رئیس مجلس، رئیس قوه قضاییه، رئیس سازمان صداوسیما، دبیر شورا و رئیس مرکز ملی فضای مجازی، وزیر ارتباطات، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزیر علوم، وزیر آموزش و پرورش، وزیر اطلاعات، وزیر دفاع، معاون علمی و فناوری رئیس‌ جمهور، رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی، فرمانده کل سپاه، فرمانده ناجا و دادستان کل کشور هستند. اعضای حقیقی نیز توسط مقام معظم رهبری تعیین می‌شوند.  

این ترکیب‌ها به خوبی نشان می‌دهد دولت در حوزه اینترنت و رفع فیلترینگ با محدودیت‌ها و چالش‌های ساختاری مواجه است. هرچند این موضوع دلیلی بر فراموشی و عدم پیگیری وعده‌های داده شده نیست اما کار سنگینی است که حل و رفع آن به صورت قانونی و ساختاری در توان یک وزیر یا وزارتخانه نیست. همان‌گونه که حل مشکلات و مسائل کشور در گرو وفاق و همدلی مردم و همه گروه‌ها و دستگاه‌ها است، موضوع اینترنت و رفع فیلترینگ نیز نیازمند تعامل، همکاری، وفاق و همدلی اساسی میان همه ارکان نظام و فرصت دادن به دولت است.

در سال ۱۴۰۴، دولت مسعود پزشکیان بی‌شک با چالش‌های متعددی در حوزه‌های اقتصادی، معیشتی، دیپلماتیک و سیاسی مواجه است. این شرایط، رفع فیلترینگ را به مسئله‌ای پیچیده تبدیل کرده است. با وجود فشارهای داخلی و خارجی راه‌حل ساده‌ای برای این موضوع وجود ندارد. اما حمایت‌های مردمی و نخبگانی می‌تواند به دولت کمک کند تا با ایجاد وفاق ملی، گام‌های مؤثری در این زمینه بردارد. رفع فیلترینگ نه تنها به بهبود فضای مجازی و کسب‌وکارهای دیجیتال کمک می‌کند بلکه می‌تواند روزنه‌ای از امید در شرایط دشوار کنونی باشد. بنابراین، همراهی و همدلی همه‌ جانبه برای تحقق این هدف ضروری است.

منبع: آوش