عادی سازی روابط ترکیه و مصر به کجا رسید؟
مصر و ترکیه پس از تیره شدن روابط در سال ۲۰۱۳ مدتی است که تلاش برای عادی سازی مناسبات دوجانبه را آغاز کرده‌اند اما به نظر می‌رسد با توجه به دیوار بلند بی اعتمادی موجود و سپری شدن تقریبا یک دهه از روابط تیره، برای برقراری روابط گرم و صمیمی و دوستانه دو کشور به زمان بیشتری نیاز است.
به گزارش منیبان؛ به نقل از رسانه های گروهی مصر ، در همین رابطه " سامح شکری " وزیر خارجه مصر شب گذشته اعلام کرد که ترکیه باید در عمل موافقت خود را با اصول و اهداف مصر نشان دهد تا روابط میان دو کشور به روند طبیعی خود بازگردد.
شکری بر برقراری تماس هایی میان قاهره و آنکارا پس از سال ها تنش تاکید کرد اما خاطرنشان نمود که این گفت وگوها در قلمرو محدودی در جریان است.
وی گفت: خارج از چارچوب دیپلماتیک معمولی هیچ ارتباطی وجود ندارد . اگر ما از سوی ترکیه اقدامات واقعی و اهداف هماهنگ با اهداف و سیاست های مصر مشاهده کنیم در آن صورت زمینه مناسب برای داشتن یک رابطه طبیعی با ترکیه فراهم خواهد شد.
مقامات بلندپایه ترکیه هفته گذشته اعلام کردند که تماس های دیپلماتیک دوجانبه از سر گرفته شده است و آنکارا در صدد افزایش میزان همکاری خود با قاهره است .
رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه در همین راستا گفت :" تماس ها در بالاترین سطوح جریان ندارد اما در سطح پس از آن به طور مستقیم جریان یافته است."
"رجب طیب اردوغان" رئیس جمهور ترکیه جمعه در یک کنفرانس مطبوعاتی در استانبول اعلام کرد که همکاری‌های ترکیه با مصر در زمینه‌های اقتصادی، دیپلماتیک و اطلاعاتی ادامه دارد و مشکلی در این زمینه وجود ندارد.
پیش از آن نیز "مولود چاووش اوغلو" وزیر خارجه ترکیه جمعه گفته بود که آنکارا از راه نهادهای اطلاعاتی امنیتی و وزارت خارجه تماس هایی را با مصر برقرار کرده است و دو کشور برای عادی سازی روابط هیچ پیش شرطی تعیین نکرده اند.
به گفته دو تن از مقامات سازمان اطلاعات مصر ، آنکارا به قاهره پیشنهاد داده تا دو طرف در یک نشست مشترک راه های ازسرگیری همکاری های دوجانبه را مورد بحث و بررسی قرار دهند.
در همین راستا یک مقام رسمی مصر شنبه گذشته در واکنش به اظهارات اخیر مقامات ترکیه گفت :" روابط دیپلماتیک میان دو کشور همچنان در سطح کاردار است و آنچه از آن به عنوان «از سرگیری تماس‌های دیپلماتیک» یاد شده، هنوز اتفاق نیفتاده است.
مقام مزبور که خواست نامش فاش نشود، افزود: هر کشوری که خواهان داشتن روابط عادی با مصر است باید به قوانین بین الملل و اصل حسن همجواری پایبند بوده و از دخالت در امور داخلی کشورهای منطقه دست بردارد.
به گفته برخی کارشناسان امور منطقه مطلب ابراز شده از سوی مقام یاد شده از یک واقعیت حکایت می کند و آن اینکه حضور و دخالت نظامی ترکیه در سوریه و لیبی یکی از عوامل تنش در روابط میان آنکارا و قاهره به شمار می رود.
اگر مواضع اتخاذ شده از سوی رهبران و مقامات بلندپایه مصر و ترکیه در خصوص ازسرگیری روابط را مورد توجه قرار دهیم به وضوح در می یابیم که تمایل آنکارا برای تحقق یافتن این امر بیش از قاهره است.
ناظران سیاسی معتقدند که تغییر و تحولات اخیر منطقه ای و بین المللی باعث شده تا آنکارا در مواضع منطقه ای و بین المللی خود تجدیدنظر کرده و در صدد عادی سازی روابط خود با مصر ، عربستان ، امارات و رژیم صهیونیستی برآید و در همین رابطه تا کنون با ارسال سیگنال هایی تمایل خود را در این خصوص به اطلاع طرف های مقابل رسانده است.
آنکارا و قاهره در طول دوران کوتاه ریاست جمهوری محمد مرسی روابط گرم و نزدیکی با یکدیگر داشتند اما این رابطه پس از سقوط دولت مرسی در سال ۲۰۱۳ میلادی و وقوع کودتای نظامی توسط عبدالفتاح السیسی در مصر رو به تیرگی گذاشت.
روابط آنکارا و قاهره پس از فروپاشی جماعت اخوان المسلمین و سرنگون شدن محمد مرسی وارد مرحله جدیدی شد و با موضع گیری های آنکارا و بویژه رجب طیب اردوغان بنخست وزیر وقت ترکیه، سفیر این کشور از خاک مصر اخراج و سطح روابط دو طرف به کاردار کاهش یافت.
ترکیه از همان آغاز کودتای ارتش به رهبری السیسی در مصر از اخوان المسلمین حمایت و علیه نظامیان موضع گیری کرد و رجب طیب اردوغان این اقدام ارتش را کودتای نظامی خواند و از حامیان چنین اقدامی انتقاد کرد.
اردوغان پس از انتخاب مجدد به عنوان رییس جمهور ترکیه بارها با موضع گیری و حمایت از مرسی و اخوان المسلمین، دولت جدید مصر برآمده از دل ارتش این کشور را " نامشروع " دانست و روی کار آمدن «عبدالفتاح السیسی» وزیر دفاع وقت مصر به عنوان رئیس جمهوری این کشور را یک "کودتا" خواند.
اردوغان با انتقاد از کودتا در مصر توسط ارتش ،اعلام کرد «کسانی که در پای صندوق نتوانستند رأی بیاورند، با کودتا به دنبال کسب قدرت هستند. ترکیه با این بی اخلاقی که در مصر رخ داده مخالف است … همانگونه که کودتاهای نظامی در ترکیه نتوانست محبوبیتی را برای دولت‌ها به همراه بیاورد، این سرنوشت در انتظار کودتا کنندگان مصر نیز هست.»
به عبارتی ترکیه که پس از سقوط «حسنی مبارک» از ریاست جمهوری در سال ۲۰۱۱، به یکی از حمایت کنندگان اصلی انقلاب مردمی مصر در منطقه تبدیل شده بود. با برکناری «محمد مرسی» از ریاست جمهوری در سال ۲۰۱۳ موضع خود را تغییر داد و با روی کار آمدن «عبدالفتاح السیسی» به یکی از دشمنان اصلی مصر در منطقه تبدیل شد.
ترکیه در اوت ۲۰۱۳ از شورای امنیت سازمان ملل متحد خواست که السیسی را تحریم کند. رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه در گفت و گو با شبکه الجزیره به صراحت اعلام کرد که دولت آنکارا نظام السیسی را که با کودتای نظامی روی کار آمده به رسمیت نمی‌شناسد و عبدالفتاح السیسی یک کودتاچی نامشروع است.
با قدرت گرفتن السیسی در مصر ابتدا روند محاکمه حسنی مبارک دیکتاتور سرنگون شده مصر بعد از انقلاب مردمی را متوقف و رهبران دولت مرسی از جمله خود وی را به زندان انداخت. با حذف مرسی از حاکمیت قاهره روابط ترکیه و مصر تیره شد و به روند مناسبات دو کشور نیز خسارت وارد کرد.
اختلاف‌های ترکیه و مصر به جریان اخوان المسلین ختم نشده و روابط پر تنش دو کشور از سال ۲۰۱۳ میلادی به حوزه مسائل نفتی نیز کشیده شد بطوری که "طارق الملا" وزیر نفت و گاز مصر در واکنش به اظهارات مقام‌های ترکیه مبنی بر اینکه توافقنامه ترسیم مرزی میان مصر و قبرس را به رسمیت نمی‌شناسند و به اکتشاف گاز در این منطقه ادامه خواهند داد، تاکید کرد که "قاهره به اکتشاف گاز آنکارا اعتنایی ندارد و نگران هیچ چیزی نیست چراکه توافقنامه ترسیم مرز بین مصر و قبرس از سال ۲۰۱۳ به امضا رسیده و به سازمان ملل ارائه و نقشه‌های روشنی از خطوط مرزی ضمیمه آن شده است".
همان طوری که ترکیه از آغاز کودتای ارتش مصر به رهبری السیسی از اخوان المسلمین حمایت و علیه نظامیان موضع گیری کرده بود و این اقدام را کودتای نظامی خوانده بود، با مرگ محمد مرسی نیز رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه که نخستین شخصیت سیاسی بود که مرگ وی را تسلیت گفت و اکثر مقامات سیاسی حزب عدالت و توسعه، احزاب و سیاست‌مداران نیز مرگ مرسی را محکوم کردند.
علی ارباش، رئیس سازمان امور دیانت ترکیه نیز پس از اعلام مرگ مرسی با ارسال نامه‌ای به مفتی‌های تمام استان‌های این کشور از آنها خواسته بود که در مساجد سراسر کشور نماز غایب بر جنازه محمد مرسی اقامه کنند.
به دنبال اعلام خبر فوت محمد مرسی رئیس جمهوری برکنار شده مصر, انجمن حقوق بشر ترکیه با برگزاری تجمعی اعتراضی در مقابل کنسولگری مصر در استانبول که اقلیت مصری‌های ساکن ترکیه و دیگر اقلیت‌های کشورهای عربی در آن مشارکت داشتند, از سازمان‌های حقوق بشر و سازمان ملل خواستند, کمیته‌ای بین الملل تشکیل دهند و مسئولان فوت او و در رأس آنها عبد الفتاح السیسی رئیس جمهور کنونی مصر را مجازات کنند.
با وجود این پیشینه در روابط دو کشور ، به نظر می رسد با توجه به دیوار بلند بی اعتمادی موجود و سپری شدن تقریبا یک دهه از روابط سرد و تیره، برای برقراری روابط گرم و صمیمی و دوستانه دو کشور به زمان بیشتری نیاز است.
