عطش بسیار برای خبر خوب

خبر بد، تنم را می‌لرزاند. مردم از اخبار گریزان شده‌اند. خبر خوب کیمیا شده است؛ انگار همه عالم دست‌به‌کارند که تن و بدن مردم جهان را با اخبار ناگوار بلرزانند. پژوهش جدید مؤسسه رویترز نشان می‌دهد از هر 10 نفر، چهار نفر گفته‌اند که از خواندن، دیدن و شنیدن اخبار پرهیز می‌کنند. پنج سال پیش، همین تحقیق را انجام دادند و اکنون تعداد آنهایی که از خبر روی‌گردان شده‌اند، دوبرابر شده است.

زمانی مطالعه روزنامه و شنیدن اخبار رادیو و دیدن اخبار تلویزیون، عادت روزمره اغلب مردم بود. هرکس خرده‌سوادی داشت، مشتری روزنامه بود. گوش‌دادن به یک بخش خبری رادیو یا تلویزیون، عادت عمده مردمان به حساب می‌آمد. باور عمومی این بود که رسانه همیشه راست و درست می‌گوید. با آن رسانه‌ها، حکومت‌کردن بر مردم هم کار سختی نبود. رسانه‌ها محدود و در‌اختیار بودند. اکنون اما هر شخص یک رسانه است. دسترسی نامحدود به منابع خبری دارد؛ اصلا خودش منبع خبر شده است.

یافته‌های علمی نشان می‌دهد در سطح فردی، شنیدن خبرهایی که بر بهبود رفاه عمومی تمرکز دارند و راه‌حل نشان می‌دهند، خود کارآمدی مردم را بالا می‌برد و منجر به افزایش امید و خوش‌بینی می‌شود. اشکالی که وجود دارد، رسانه‌های بزرگ مثل صداوسیما، انگ جانبداری خورده‌اند و اعتبارشان نزد غالب مردم زایل شده است و رسانه‌های ناشناخته با مخاطبان محدود که عمدتا اخبار مأیوس‌کننده و منفی دارند، توجه بیشتری از مخاطبان ایرانی را در فضای مجازی به خود جلب می‌کنند.

رسانه‌های بزرگ کشورمان، در طول زمان به‌تدریج اعتبارشان را به دلیل تمرکز بر پروپاگاندا و تبلیغات دولتی و بی‌توجهی به سلیقه و خواست مخاطب، به‌شدت کاهش داده‌اند. البته دسترسی مخاطبان ایرانی به انبوه رسانه‌های مخالف در فضای مجازی و تلویزیون‌های ماهواره‌ای، به تشدید آن کمک کرده است. این امر باعث شده کسر بزرگی از مردم، از رسانه‌های خبری اجتناب کرده و بر آنچه به‌عنوان جایگزین‌های کاربردی می‌بینند، تکیه کنند. این جایگزین‌ها، عموما شبه‌رسانه‌ها هستند که با اهداف و اغراض خاص، مبادرت به تولید و پخش خبر به اشکال مختلف می‌کنند.

پژوهشگران ارتباطات دریافته‌اند که عادات خبری و نگرش مخاطبان جوان، تغییر بیشتری داشته است. سه سال پیش یک تحقیق علمی، تفاوت معناداری میان مصرف خبری و رفتارهای ناشی از آن در میان جوانان پیدا کرد؛ از جمله اتکای بیشتر به رسانه‌های دیجیتال و شبکه‌های اجتماعی و بی‌توجهی به برندهای خبری. اکنون محققان توجه خود را به این معطوف کرده‌اند که چگونه عادات و نگرش‌های خبری جوانان، در بحبوحه نگرانی‌های فزاینده درباره بی‌اعتمادی و اجتناب از اخبار و نیز افزایش توجه عمومی به برخی موضوعات مانند عدالت اجتماعی و محیط زیست و رشد پلتفرم‌های جدیدتر را دچار تحول کرده است. شناخت رفتارهای جدید نسل جوان و اصلاح ذهنیت‌های ناصحیح درباره اولویت‌های این نسل، اهمیت بسیاری دارد. طبق تحقیقات، دهه نودی‌ها که عمدتا در دنیای وب اجتماعی و مشارکتی بزرگ شده‌اند، به‌طور معناداری با دهه هشتاد و هفتادی‌ها که عمدتا در عصر اطلاعات رشد کرده‌اند، تفاوت دارند. اجتناب از رسانه‌های خبری در دهه نودی‌ها مشهودتر است. شاید دلیل این رفتار را با عواطف و احساسات منفی ناشی از اخبار توضیح داد. علاوه‌بر‌این، برای نسل جدید، لابد اجتناب از اخبار، تأثیر مثبتی بر بی‌خیالی و آسودگی درک شده داشته است، اما آنها را از مسائل و مشکلات جامعه تا حد زیادی دور کرده است و این ممکن است‌ برای آینده کشور مخاطراتی داشته باشد. برخلاف آنچه ‌به نظر می‌رسد لحن منفی اخبار به شکل فزاینده‌ای در پوشش رسانه‌ای جریان دارد و رسانه‌های پرتعداد طرفدار دولت، یارای مقابله با این حجم از اخبار منفی را نداشته‌اند‌ اما پیش‌بینی من این است که شیوع اخبار مثبت، به سه دلیل احتمالا افزایش می‌یابد: اول اینکه جامعه دیگر ظرفیت لازم برای پذیرش چنین حجم بزرگی از اخبار منفی و ناامیدکننده را ندارد. دوم اینکه، قدرت یک‌دست شده، تاکنون ناکارآمدی‌ها را به دولت گذشته نسبت می‌داد و هر‌چه زمان می‌گذرد، این استدلال کارکرد نخواهد داشت، پس صاحبان قدرت، مجبورند با نرمش‌های مشخصی در عرصه‌های مختلف، مسیر وقوع اتفاقات خوب را هموار کنند. سوم فناوری‌های روز، پلتفرم‌های خبری متنوع را تسهیل کرده و دولتی‌ها امکان یافته‌اند که با تبحر بیشتری به رشد اخبار امیدوارکننده بپردازند.

برخی تحقیقات نشان می‌دهد که تیترهای منفی، بیش از 60 درصد رسانه‌های خبری را شامل شده‌اند. بخش زیادی از اخبار منابع مختلف رسانه‌ای که می‌خوانیم، می‌بینیم و می‌شنویم، اخبار منفی است. یک مطالعه آزمایشگاهی نشان داده که خواندن اخبار منفی با افزایش واکنش استرس که از طریق هورمون کورتیزول اندازه‌گیری می‌شود، مرتبط است. قرار‌گرفتن در معرض اخبار مثبت، نسبت به اخبار خنثی، اگرچه سطح کورتیزول شرکت‌کنندگان را تعدیل نکرد‌ اما نقش جدی در امیدواری و تحمل‌پذیری داشته است. راهکار مقابله با اخبار منفی و مأیوس‌کننده، بازگرداندن اقبال مردم به رسانه‌های اصلی است. آن رسانه‌ها، برای جلب اعتماد مردم، نیاز جدی به اتخاذ شیوه حرفه‌ای مبتنی بر صحت، صداقت و بی‌طرفی در تهیه و انتشار خبر دارند. در این میان بدترین کار، طرح‌هایی مثل صیانت و رفتن به‌سوی بستن و برخورد در فضای مجازی است که مخاطبان جوان را به سمت رفتارهای جمعی مخرب و اعمال غیرقابل پیش‌بینی سوق می‌دهد.

منبع: شرق