پیش‌بینی «علی حاتمی» که متاسفانه به وقوع پیوست!

۱۴ آذر سالروز درگذشت علی حاتمی و ۱۶ آذر، سالروز درگذشت منوچهر نوذری است.

اوایل دهه ۷۰، علی حاتمی که آن زمان ۴۶ ساله بود، روبروی منوچهر نوذری نشست و درباره آثارش با او سخن گفت.

حاتمی در بخش پایانی این گفت‌وگو به فیلم‌های بعد از انقلابش اشاره کرد و گفت: در این کارها بیشتر به زمینه کار هنری پرداختم، در «هزاردستان» خوش‌نویسی، در «کمال‌الملک» نقاشی و در «دلشدگان» به موسیقی پرداختم.

او آن زمان که تا این حد به تاریخ معاصر اهمیت داده نمی‌شد، گفته بود: کاری که این روزها فکر می‌کنم لازم است به‌وسیله من انجام شود، پرداختن به تاریخ معاصر ایران است. خاطره‌هایی که رجال قدیمی می‌نویسند یا مطالبی که مورد توجه مردم دنیا قرار گرفته است.

علی حاتمی سپس ادامه داده بود: «اگر ما تصویر خیلی صریح و روشنی از مردم ایران به مردم دنیا ارایه نکنیم، آن‌ها برای ما ارایه خواهند کرد».

منوچهر نوذری در بخشی از این گفت‌وگو خطاب به علی حاتمی می‌گوید: شما وقتی فیلم‌هایی می‌سازید که به تاریخ چسبیده است، بلافاصله بعد از نمایش آن عده‌ای می‌گویند حاتمی تاریخ را تحریف کرده و در آن دست برده است؛ البته من در حد بضاعتم پاسخ داده‌ام که سینما قابل گذشت است و تغییراتی می‌خواهد تا کار را شیرین کند و جاهایی در تاریخ است که اگر آن را نشان دهیم فیلم می‌افتد و کار کارگردان و نویسنده است تا کار را جذاب کند. جواب شما چیست؟

حاتمی پاسخ می‌دهد: این اشاره‌ها از طریق مردم نمی‌شود. آن‌ها ارتباط بدون گاردی با اثر برقرار می‌کنند. بلکه این نظری است که از سوی افراد خاصی مطرح می‌شود که بخشی از روی قصد و بخشی از سر صداقت، اما از سر ناآگاهی به بخش نمایش و بعد علمی و تحقیقی کار است.

این کارگردان شهیر ایرانی سپس اضافه می‌کند که «به دلیل خاصیت کار هنری در مملکت ما، هنر نمایش کلا زیاد مورد ارتباط مردم منورالفکر نبوده است. یک محقق ادبی و تاریخی کمتر به سینما یا تئاتر می‌رفته و وقتش را بیشتر صرف کتاب و کارهای تحقیقی دیگر می‌کرد که این به عدم آشنایی محققان ما به کار نمایش برمی‌گردد».

کارگردان «مادر» و «هزار دستان» در عین حال می‌گوید که «این روزها این فاصله در حال نزدیک شدن است» و ادامه می‌دهد که «شما یک طبیب منورالفکر می‌بینید که سعی می‌کند به دیدن تئاتر و فیلم هم برود و این‌ها را دور از شأن خودشان نمی‌دانند و در حال آشنا شدن با آن هستند. افرادی هم می‌خواهند اطلاعات و آگاهی خودشان را نشان دهند و یک اثر تاریخی اجرا می‌شود. فرد دیگری به‌عنوان منتقد می‌خواهد اضافاتی کند که من هم اطلاعاتی در این زمینه دارم».

این فیلم‌ساز فقید بار دیگر به موضوع اصلی این سوال باز می‌گردد و تاکید می‌کند که «‌نوع کار من به این شکل است که اشیا و اشخاص را به آن شکل کار که می‌طلبد می‌آورم و ارایه می‌دهم، اما این اطمینان را به مردم می‌دهم که واقعا تحقیقات و مطالعاتی که راجع به این کارها در هنر می‌شود، هیچ کمتر از تحقیقاتی نیست که یک محقق علمی یا ادبی انجام می‌دهد».