بهترین کاری که بعد دفن میت می‌توان انجام داد

به گزارش منیبان، دفن میت از واجبات کفایی است که باید پس از غُسل، کفن و خواندن نماز میت انجام شود. دفن میت آداب و احکامی دارد برخی از آنها واجب و برخی مستحب است. برخی از مستحبات بعد از دفن میت را در این بخش آورده ایم.

امور زیر از مستحبات دفن به شمار می‌روند:

قرار دادن جنازه در چند ذراعی قبر و به تدریج در سه مرحله نزدیک قبر بردن.

وارد کردن میّت مرد از سمت سر و میّت زن از سمت عرض در قبر.

خواندن دعاهای وارد شده هنگام داخل کردن میّت در قبر.

بازکردن گره‌های کفن از طرف سر و پاها.

گذاشتن صورت میت بر خاک و تلقین او.

قرار دادن مقداری تربت حضرت سید الشهدا علیه السلام همراه میّت در قبر.

طهارت داشتن و برهنه بودن سر و پای کسی که میّت را در قبر می‌گذارد.

داخل شدن و بیرون آمدن کسی که میّت را در قبر می‌گذارد از طرف پای میّت.

ریختن خاک در سه مرحله با پشت دست توسط حاضرانِ غیر خویشاوند با میّت پس از گذاشتن سنگ لحد.

پاشیدن آب بر قبر از طرف سر تا پا و سپس گرداگرد آن تا جانب سر و پاشیدن مازاد آن بر میانه‌ی قبر.

گذاشتن دست با انگشتان باز روی قبر و فشار دادن آن در خاک، به گونه‌ای که اثر آن بر قبر بماند.

طلب آمرزش برای میّت و خواندن هفت بار سوره قدر و دعای وارد شده.

تلقین دوباره ی میّت توسط ولیّ پس از بازگشت حاضران.

تسلی دادن به بازماندگان.

خواندن دو رکعت نماز پس از بازگشت از مراسم تدفین. (جواهر الکلام، ج4، ص299-332)

زمانی که میت به خاک سپرده می شود مستحب است که بر قبر او آب ریخته شوند.

امام صادق علیه السلام فرمود:

سنت آب ریختن بر قبر میت این است که رو به قبله باشی و از جانب سر میت به طرف پایش آب ریختن را ادامه دهی سپس دور تا دور قبر را بشوری سپس آب را بر وسط قبر بریزی. (التهذیب، ج1، ص320)

امام باقر علیه السلام فرمود:

تا زمانی که خاک قبر رطوبت داشته باشد عذاب از میت بر داشته می شود. (الکافی، ج3، ص200)

صدقه و احسان به فقرا و اهدای ثواب آن برای مردگان از هر چیز بهتر و مفیدتراست. (میزان الحکمه، ماده صدقه، شماره 10342)

یکی از صحابه از حضرت رسول(ص) نقل کرده:

«برای مردگان خود هدیه بفرستید»، گفتم:هدیه مردگان چیست؟ فرمود:«صدقه و دعا» و اضافه فرمود:ارواح مؤمنان هر جمعه به آسمان دنیا مقابل خانه‌های خود می‌آیند و فریاد می‌کنند... ای خانواده من، پدر، فرزندان و خویشان من، بر ما مهربانی کنید. آن چه در دست ما بود، عذاب و حساب آن ها بر ما است. نفعش برای غیر ما. ای خویشان ما، به درهمی یا قرص نانی یا جامه‌ای ما را کمک کنید تا خداوند شما را از جامه‌های بهشت بپوشاند. (محدث قمی، مفاتیح الجنان، بخش زیارت قبور مؤمنین)

در روایتی از حضرت صادق(ع) نقل شده است:

هر کس نزد قبر مؤمنی هفت مرتبه سوره إنّا أنزلنا را بخواند، خداوند فرشته ‌ای می‌ فرستد که پیش قبر میت، خدا را عبادت کند. خداوند ثواب عبادت فرشته را برای میت و کسی که إنّا أنزلنا را خوانده می ‌نویسد، تا زمانی که خداوند وی را به واسطه این عمل وارد بهشت کند.

سپس حضرت فرمود:بعد از سوره حمد، هفت مرتبه إنّ أنزلنا و هر یک از قل أعوذ بربّ الفلق، قل أعوذ بربّ الناس، قل هو الله أحد، و آیه الکرسی را سه مرتبه بخواند. (کامل الزیارات، ص 222.)

تَلْقین مَیّت از مستحبات دفن است که هم قبل از پوشاندن قبر و هم بعد از پوشاندن قبر و هنگام برگشتن تشییع‌کنندگان بر میت خوانده می‌شود.

رسول خدا(ص) فرمود:

مردگانتان را پیش از مرگ با «لا إله إلّااللَّه» تلقین کنید، هر کس آخرین سخن زندگی‌اش کلمه «لا إله الّا اللَّه» باشد به بهشت خواهد رفت. (شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، 1367ق، ج1، ص132)

علامه مجلسی از مجموع روایاتی که در بحارالانوار نقل کرده است:

بعد از آن که میت را در قبر گذاشتند، گره‌های کفن را باز کرده و صورت میت را روی خاک بگذارند و بالشی از خاک زیر سر او بسازند و پشت میت، خشت خام یا کلوخی بگذارند که میت به پشت برنگردد و پیش از آن که لحد را بپوشانند، دست بر شانه میت بگذارند و دهان را نزدیک گوش او برده و در حالی که او را تکان می‌دهند سه مرتبه بگوید:

اِسْمَعْ اِفْهَمْ یا فُلانَ بْنَ فُلان

هَلْ انْتَ عَلَی الْعَهْدِ الَّذِی فَارَقْتَنا عَلَیهِ مِنْ شَهَادَةِ انْ لٰا إِلٰهَ إِلَّا اللّٰهُ وَحْدَهُ لَا شَریکَ لَهُ وَ انَّ مُحَمَّداً صَلّی اللّٰهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ وَ سَیدُ النَّبِیینَ وَ خاتَمُ الْمُرْسَلِینَ و.....(این تلقین در مفاتیح الجنان وجود دارد)

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله:

مَن عَزّی أخاهُ المُؤمِنَ فی (مِن) مُصیبَةٍ کَساهُ اللّه ُ عَزَّ و جلَّ حُلَّةً خَضراءَ یُحبَرُ بِها یَومَ القِیامَةِ.

هر که برادر مؤمن خود را در سوگی تسلّی دهد، خداوند عزّ و جلّ در روز قیامت حلّه ای سبز رنگ و شادی آور بر او بپوشاند.(مسکّن الفؤاد :106)

امام علی علیه السلام:​

مَن عَزَّی الثَّکلی أظَلَّهُ اللّه ُ فی ظِلِّ عَرشِهِ یَومَ لا ظِلَّ إلاّ ظِلُّهُ.

هر که مادر فرزند مرده ای را تسلّی دهد، خداوند در آن روزی که هیچ سایه ای جز سایه عرش او نیست، وی را در سایه عرش خود جای دهد. (الکافی :3/227/3)

امام باقر علیه السلام:

تَعزِیَةُ المُسلِمِ لِلمُسلِمِ بِقَریبِهِ الذِّمّیِّ استِرجاعٌ عِندَهُ، و تَذکِرَةٌ بِالمَوتِ و ما بَعدَهُ، و نَحوُ هذا الکَلامِ.

تسلیت گفتن مسلمان به مسلمان در مرگ خویشاوند نا مسلمان ذمّیش، چنین باشد که در حضور او استرجاع کند (انا للّه و انّا الیه راجعون بگوید) و مرگ و بعد از مرگ را یادآوری نماید و سخنانی از این قبیل. (دعائم الإسلام :1/224 )

حضرت امام جعفرصادق علیه السلام می‌فرماید:

الاکل عند اهل المصیبه من عمل الجاهلیه

غذا خوردن نزد مصیبت زدگان با خرج آنان، از رفتارهای جاهلیت است و سنت پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلم فرستادن غذا برای مصیبت‌زدگان است. (من لایحضره الفقیه، ج 1، ص 182)

بیش از 18 روایت در منابع روائی شیعی که همگی دلالت بر اینکه خوردن غذای میت کراهت داشته و مستحب است تا چند روز برای خانواده مصیبت زده غذا ارسال شود.

(جامع الاحادیث الشیعه 3/ ابواب التعزیه/ باب 4/ ص464؛ وسائل الشیعه 2/ باب 67/ ص888)

از جابر بن عبد اللّه انصاری رضی اللَّه عنه نقل شده است که گفت:

ابراهیم در حال جان دادن بود. رسول اکرم (ص) او را در دامن خود گذاشت و فرمود:ای فرزند عزیزم! من در این حال مالک اختیار تو نیستم، هیچ کاری از دست من برای تو ساخته نیست و اشک از دیدگان مبارک حضرت جاری شد.

عبد الرحمن به حضرت عرض کرد: یا رسول اللَّه! آیا شما گریه می‌‌کنید مگر خود شما گریه کردن در مصیبت را نهی نفرمودید؟

حضرت فرمود: من از دو نوع صدا و ناله زشت نهی کردم.

1- صدای آوازه‌‌خوانی لهو و لعب و موسیقی شیطانی.

2- صدایی به هنگام مصیبت که توأم با خراشاندن صورت و پاره کردن گریبان و ناله اعتراض آمیز شیطانی باشد.

اما گریه من بر مرگ ابراهیم گریه رحمانی است، و کسی که رحم نکند و ترحم نداشته باشد مورد مرحمت خداوند واقع نمی ‌شود.(عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة، ج‌1، ص 89.)