یوزپلنگ ایرانی؛ از خطر انقراض تا تبدیل شدن به نماد ایران

به گزارش منیبان؛ استفاده از حیوانات برای دادن لقب به تیم‌های ورزشی مختلف یک رسم بسیار قدیمی است؛ سه‌شیرها، قوهای سفید، لک‌لک‌ها، شیرهای رام‌نشدنی، عقاب‌ها، اژدها و خفاش‌ها از جمله القاب جالبی هستند که به دلایل مختلف به تیم‌های مطرح جهان داده شده که این موضوع استقبال ویژه هواداران فوتبال را هم به دنبال داشته است. در سال‌های اخیر این موضوع در فوتبال ایران هم تا حدی باب شده و تیم ملی فوتبال ایران با لقب یوزپلنگ‌ها شناخته می‌شود. ماجرای یوزپلنگ و تیم ملی ایران در سال ۱۳۹۲ و اوایل کار دولت یازدهم آغاز شد. جایی که یکی از سازمان‌های فعال در حوزه محیط زیست و گروهی از هنرمندان با توجه به اهمیت یوز آسیایی در ایران و خطر انقراض آن پیشنهاد دادند تا نسبت به این موضوع فکری شود. کمی بعد بحث قرار گرفتن تصویر یوزپلنگ ایرانی روی لباس تیم ملی در جام جهانی مطرح شد که واکنش مثبت افکار عمومی را به دنبال داشت اما کمتر کسی تصور می‌کرد قوانین خاص فیفا اجازه قرار گرفتن تصویر این یوز را روی لباس تیم ملی دهد. این موضوع در سفر سپ بلاتر، رییس وقت فیفا به تهران با او مطرح شد و او هم در ابتدا اجرایی شدن را دور از ذهن دانست اما در نهایت این اتفاق رخ داد و تیم ملی در جام جهانی ۲۰۱۴ برای اولین بار با پیراهنی که روی آن تصویر یوز ایرانی قرار داشت به میدان رفت.

یوزپلنگ ایرانی؛ از خطر انقراض تا تبدیل شدن به نماد ایران

از جام جهانی ۲۰۱۴ به بعد یوزپلنگ ایرانی تبدیل به نماد تیم ملی ایران تبدیل شد و تصویر یوز هم روی لباس ملی‌پوشان قرار داشت اما پیش از جام جهانی ۲۰۱۸ فدراسیون فوتبال تصمیم به حذف آن گرفت که انتقاد شدید فعالان محیط زیست را هم به دنبال داشت. در آن زمان آدیداس که اسپانسر لباس‌های تیم ملی بود به خاطر اینکه طرح یوز مانع از سیستم کولینگ لباس‌ها می‌شود خواستار حذف آن شد که فدراسیون فوتبال آن را انجام داد. این روزها و در آستانه معرفی پیراهن تیم ملی برای جام جهانی ۲۰۲۲ قطر، بحث یوزپلنگ ایرانی دوباره داغ شده و گفته می‌شود باز هم تصویری از آن روی لباس ایران قرار ندارد و نمادی از پوست یوز طراحی شده و روی آستین‌ها قرار گرفته است.

واکنش محیط زیست به حذف تصویر یوزپلنگ از لباس تیم ملی

حسن اکبری، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست در گفت و گو با ایسنا درباره وجود تصویر یوز روی پیراهن تیم ملی فوتبال در سال‌های اخیر اظهار کرد: وجود تصویر یوز روی پیراهن تیم ملی طبیعتا همه را حساس و به مشارکت در حفاظت از این گونه ارزشمند ترغیب کرده است؛ به عبارتی این موضوع تاثیرگذار بوده است و در صورت تداوم می‌تواند همچنان موثر باشد. وی با بیان اینکه ما باید با روش‌های متنوع نسبت به فرهنگسازی و ایجاد حساسیت در حوزه محیط زیست عمل کنیم، گفت: وجود تصویر یوزپلنگ آسیایی روی پیراهن تیم ملی فوتبال می‌تواند ورزش‌دوستان را به موضوع ضرورت حفظ یوز ترغیب و حساس کند. اگرچه این افراد جامعه بزرگی را شامل می‌شوند ولی باید روش‌های متنوع دیگری را نیز به کار گیریم تا سایر رشته‌های ورزشی، اصناف و ... نسبت به لزوم حفظ محیط زیست حساس شوند.

عباس محمدی: کارهای شعاری در ایران هدف اصلی است!

عباس محمدی، فعال محیط زیست در گفت و گو با خبرآنلاین در خصوص حذف یوزپلنگ از لباس تیم ملی گفت: به طور کلی کار نمادین این شکلی را خیلی مثبت نمی‌دانم. چه آن زمان که عکس یوزپلنگ را روی لباس گذاشتند که تصویرش هم ایراد داشت چون آن بیشتر شبیه به پلنگ بود. دوستانی که در حیاط وحش هستند هم می‌گفتند گردن آن بیشتر شبیه پلنگ است ولی یوز قامت باریک و کشیده‌ای دارد. جدا از آن ایرادها واقعیت این است که مدیران ارشد ما در ورزش و محیط زیست بیشتر دنبال کارهای شعاری و نمادین هستند. کارهای نمادین یک جاهایی برای ترویج امر محیط زیست لازم است. مثلا یک ورزشکار درجه یک یا هنرمندی بیاید در طبیعت زباله جمع کند حرکت نمادینی است که آن را ترویج می‌کند ولی در کشور ما کارهای نمادین به شکل سیستماتیک انجام می‌شود و خودش تبدیل به هدف شده است.

او در ادامه افزود: وقتی عکس یوزپلنگ روی لباس تیم ملی می‌آید در ادامه باید زیستگاه او حفاظت شود ولی این کار انجام نشده است. چه ان زمان که عکس یوز روی لباس تیم ملی زدند و چه الآن که آن را برمی‌دارند. ما در ادامه یک اقدام نمادین حالا اقدام موثر می‌خواهیم ولی این انجام نمی‌شود و کار در همان مرحله سمبلیک به پایان می‌رسد. این اتفاقی است که در زمینه‌های مختلف در کشور ما افتاده و یک نمونه آن هم همین قضیه یوز است که کل داستان به قرار گرفتن روی پیراهن ختم شده است.

یوزپلنگ ایرانی؛ از خطر انقراض تا تبدیل شدن به نماد ایران

محمدی درباره اقدامات مورد نیاز برای حفظ یوز ایرانی اظهار داشت: مثلا باید در منطقه عباس‌آباد استان سمنان باید کنار بزرگراه حصار کشیده شود که در همه جای دنیا انجام می‌شود. وقتی اتوبان تهران – کرج را ساختند دو طرف ان فنس بود که من آن زمان بچه بودم و برای خودم سوال شد دلیل این کار چیست. آن زمان این اصل رعایت می‌شد چون اگر یک حیوان به وسط جاده بیاید در درجه اول برای ماشین خطرساز می‌شود و بعد هم برای حیوان که ممکن است جانش را از دست دهد. ما ۴۵ سال است جاده می‌سازیم ولی کنارش فنس نمی‌گذاریم. حتی در حساس‌ترین منطقه کشور از نظر زیستگاهی مثل همین منطقه عباس‌آباد که تنها زیستگاه یوز است هم این اتفاق نیفتاده و باید حدود ۱۰-۱۵ کیلومتر حصار بکشند و یک راه میان‌گذر قرار دهند. این کار ساده که در مقابل هزینه جاده نزدیک به صفر است انجام نشده ولی در همین منطقه می‌خواهند جاده را از دو باند به چهار باند تعریض کنند. هزاران میلیارد هزینه می‌شود ولی قسمتی که باید حصار کشیده شود را انجام نمی‌دهند. این یعنی اصلا یوز و محیط زیست و طبیعت برای مدیران ما در حد صفر هم ارزش ندارد. مهم‌ترین قسمت کار این است و اینکه عکس یوز را بزنند یا بردارند خیلی مهم نیست و کارهای نمادین و سمبلیک و ترویجی بازتاب موثر خود در سطح جامعه را ندارد.

این فعال محیط زیست درباره تاثیرگذاری قرار گرفتن عکس یوز ایرانی روی لباس تیم ملی گفت: به نظر من این اتفاق نیفتاد و من ندیدم کسی از بین فوتبالیست‌ها به شکل موثر و واقعی وارد بحث حفاظت شود. بین هنرمندان و بازیگران کارهایی انجام شد و موثر بود. خانم هدیه تهرانی یکی از کسانی بود که تلاش زیادی در این زمینه کرد ولی بین فوتبالیست‌ها حداقل من نشنیدم و ندیدم اتفاقی رخ دهد. در بین کسانی که به تماشای فوتبال رفتند هم من جریانی ندیدم و این عکس خیلی هم موثر نبود. البته این حرکات می‌تواند موثر هم باشد ولی تاثیر ملموسی ندیدم.

آخرین وضعیت یوز ایرانی

در این بین و در شرایطی که چند سالی از از قرار گرفتن تصویر یوزپلنگ ایرانی روی لباس تیم ملی می‌گذرد اما این گونه در حال حاضر با خطر انقراض مواجه است و آمارها از کاهش جمعیت آن خبر می‌دهد. مرتضی پورمیرزای، مدیرعامل انجمن یوز ایرانی تعداد یوزهای شناسایی شده از کشور را ۱۳ فرد اعلام کرده که البته ممکن است چند مورد هم هنوز شناسایی نشده باشند. ابتدای سال سه توله از یوز «ایران» متولد شدند که در حال حاضر فقط یکی از آن‌ها به نام «پیروز» زنده مانده و دو توله دیگر تلف شده‌اند.

یوزپلنگ ایرانی؛ از خطر انقراض تا تبدیل شدن به نماد ایران

در این بین و با وجود انکه خطر انقراش یوزپلنگ ایرانی را تهدید می‌کند، جان همین تعداد باقیمانده هم به خاطر تصادفات جاده‌ای در خطر است و هنوز اقدامی برای آن صورت نگرفته است. مردادماه امسال بود که یکی از یوزها بر اثر تصادف با یک ماشین تلف شد و بار دیگر لزوم ایمن‌سازی جاده‌ها را نشان داد. در شرایط فعلی به نظر می‌رسد مسئولان مربوطه باید اقداماتی فراتر از قرار دادن تصویر یوزپلنگ ایرانی روی لباس تیم ملی انجام دهند و برای حفظ این گونه تلاش جدی‌تری کنند.