شروع جنگ جدید در نزدیک مرزهای ایران؟

به گزارش مُنیبان، به دنبال تشدید اختلاف میان ترکیه و یونان، رجب طیب اردوغان با دعوت از یونان برای پرهیز از «سیاست تنش و تحریک» در مجمع عمومی سازمان ملل متحد از مقامات یونانی درخواست کرد به فراخوان ترکیه برای همکاری و همبستگی گوش فرا دهند. رییس جمهوری ترکیه عنوان کرد: «کسانی که در منطقه به دنبال قدرت‌نمایی هستند، با سطح سیاسی و نظامی که هرگز با کشور ما برابری نمی‌کند، خود را مضحک جلوه می‌دهند.»

در ماه‌های اخیر شاهد تشدید اختلاف میان مقامات ترکیه‌ای و یونانی و گشودن آتش توسط گارد ساحلی یونان، به روی یک کشتی تجاری ترکیه  در آب‌های بین‌المللی دریای اژه، بودیم. به نظر می‌رسد که  درگیری‌های لفظی میان مقامات این دو کشور عضو پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در حال تبدیل شدن به درگیری‌های پراکنده فیزیکی است.

گرچه این دو کشور همسایه بعد از فروپاشی امپراتوری عثمانی پس از جنگ جهانی اول بر سر موضوعات مختلف از جمله موضوعات مربوط به مرزهای زمینی و دریایی اختلاف دارند. اما تشدید اختلاف میان این دو کشور در ماه‌های گذشته از آن‌جایی شروع شد که ترکیه از مسلح کردن جزایر یونان که در نزدیکی مرزهای این کشور قرار دارد، انتقاد کرد. در تازه‌ترین اظهار نظرها رجب طیب اردوغان، رییس‌ جمهوری ترکیه به یونان هشدار داد تا «بیش از حد پیش نرود». همچنین مقامات یونانی ترکیه را به «لفاظی بسیار تهاجمی» متهم کردند که خطر بی‌ثباتی منطقه و تضعیف ناتو را به همراه دارد.

«محمدپارسا نجفی»، تحلیلگر مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با خبرنگار سیاست خارجی خبرگزاری فارس، درباره احتمال درگیری کامل نظامی میان دو کشور ترکیه و یونان، عنوان کرد: «بعد از جنگ جهانی اول یونان و ترکیه همیشه بر سر اختلافات مرزی با یکدیگر مشکل داشته‌اند. این اختلافات نیز همواره با فراز و نشیب‌هایی همراه بوده است. بارها این دو کشور به مرحله گشودن آتش بر روی هم رسیده‌اند. یونان در برهه‌ای از زمان یکی از جنگنده‌های ترکیه را ساقط کرده است. بارها نیروهای ترکیه نیز یونانی‌ها را هدف قرار داده‌اند و این موضوعات در طول دهه‌های گذشته همواره ادامه داشته است. این در حالیست که این دو کشور عضو ناتو هستند و در بلوک غرب و از متحدان آمریکا به حساب می‌آیند.»

نجفی افزود: «چند سال قبل نیز اردوغان همین لفاظی‌ها را با مقامات یونان بر سر میادین گازی مدیترانه شرقی داشت. اما نکته قابل توجه این که هرگز جنگ میان ترکیه و یونان به یک جنگ کامل تبدیل نمی‌شود. چند علت برای این موضوع وجود دارد. علت نخست آن‌که این دو کشور به‌عنوان طرفین این موضوع به دلیل مشکلات داخلی توان جنگ ندارند. علت دوم  اینکه ترکیه و یونان هر دو عضو ناتو هستند و اختیار آنان به دست آمریکا است و بدون اجازه ایالات متحده وارد جنگ با یکدیگر نمی‌شوند.»

برخی از تحلیلگران بر این باورند که  لفاظی‌ها میان این دو کشور مصرف داخلی دارد و احزاب در ترکیه تلاش می‌کنند تا بتوانند از این طریق رأی قشر خاکستری مردم ترکیه را برای انتخابات سال 2023 به‌ دست آورند و از سوی دیگر به دلیل انتخابات زودهنگام در یونان، مقامات این کشور در تلاش برای به دست آوردن رأی هستند. 

نجفی در همین باره عنوان کرد: «اردوغان به طور معمول از اختلافات با کشورهای خارجی برای تهییج مردم و تحریک آنان برای رأی‌آوری استفاده کرده است. برای مثال به مواردی مشابهی مثل جنگ لیبی و قفقاز می‌توان اشاره کرد. شرایط اردوغان با توجه به تورم بالای 70 درصدی که به آن گرفتار است و شرایط نابسامان داخلی، به شدت افت کرده است. به همین سبب موضوعاتی را مطرح می‌کند که بتواند شرایطش را در ترکیه بهبود ببخشد.» 

این تحلیلگر مسائل بین‌الملل عنوان کرد: «با توجه به اینکه کشورهای غربی ترکیه را در حریم آبی محدودی محصور کرده‌اند، این کشور تلاش می‌کند تا خود را از انزوای ژئو استراتژیکی که به آن گرفتار شده است، خارج کند. کشورهای غربی؛ یعنی اروپای غربی و آمریکای شمالی تلاش می‌کنند تا از قدرت گرفتن ترکیه جلوگیری کنند. این کشورها هرگاه بخواهند ترکیه را مهار کنند، از برگ اختلاف این کشور با یونان استفاده می‌کنند. به عنوان مثال می‌توان به تحریک ترکیه در سال 1974 و حمله این کشور به قبرس نام برد. ترکیه در آن سال توانست 38 درصد از خاک قبرس را اشغال کند.»   

بیم یونان از درگیری با ترکیه نه تنها سبب شده است تا این کشور خود را بیش از گذشته به اتحادیه اروپا نزدیک کند؛ بلکه خاک خود را در اختیار آمریکا برای احداث پایگاه‌های نظامی قرار دهد. رییس جمهوری ترکیه از عملکرد یونان درباره در اختیار قرار دادن خاک خود برای تاسیس پایگاه نظامی به آمریکا انتقاد کرده و گفته است که «آمریکا در یونان ۹ پایگاه نظامی دارد. این پایگاه‌ها علیه کیست؟ آنها می‌گویند "علیه روسیه" است. قصد توهین ندارم اما هیچ‌کس این را باور نمی‌کند.»

واکنش اردوغان درباره پایگاه‌های نظامی آمریکا در یونان بعد از آن صورت گرفت که مقامات یونانی از آمریکا درخواست کردند تا جنگنده‌های اف 16 و تجهیزات برای نوسازی ناوگان نیروی هوایی را که قرار بود به ترکیه تحویل داده شود، به این کشور تحویل ندهند و مقامات آمریکایی نیز این موضوع را پذیرفتند. پیش‌تر نیز آمریکا ترکیه را از پروژه جنگنده‌های اف 35 حذف کرده بود.

نجفی درباره این موضوع نیز عنوان کرد: «اختلافات میان ترکیه و یونان بیشتر به موضوعات میان ترکیه و آمریکا برمی‌گردد. در حال حاضر ترکیه ابراز تمایل کرده است که به پیمان شانگهای ملحق شود. این موضوع سبب شده است تا آمریکا از طریق یونان به ترکیه اعمال فشار کند. به بیان دیگر آمریکا و اروپای غربی برای اینکه ترکیه را مهار کنند تلاش می‌کنند تا این کشور همواره در کشمکش با همسایگانش باشد. از طرف دیگر رژیم صهیونیستی، یونان و مصر منابع گازی دریای مدیترانه شرقی را میان خود تقسیم کرده‌اند و ترکیه در این منابع سهمی ندارد.»   

وی همچنین عنوان کرد: «همواره آمریکا تلاش کرده است که یونان دست برتر را نسبت به ترکیه داشته باشد. این موضوع را در سیستم‌های ضدموشکی و جنگنده‌های این کشور می‌توان مشاهده کرد که یونان یک گام جلوتر از ترکیه قرار دارد. زمانی که ترکیه سامانه دفاع موشکی اس400 را از روسیه خریداری کرد، آمریکا نسبت به این موضوع واکنش نشان داد. این در حالی بود که یونان سال‌ها پیش سامانه‌هایی را از روسیه خریداری کرده بود که آمریکا واکنشی نسبت به این موضوع نشان نداد. همچنین آمریکا قرار نیست که جنگنده‌های اف 16 و تجهیزات نوسازی برای نیروهوایی ترکیه را به این کشور تحویل دهد.»

این موضوع سبب شد تا تلاش‌هایی که ترکیه از سال گذشته برای نزدیک شدن به آمریکا انجام داده است، بی‌نتیجه بماند و این کشور به فکر خرید جنگنده از روسیه و انگلیس بیافتد. همچنین به نظر می‌رسد که ترکیه تا حدودی از نگاه به غرب رویگردان شده و اندکی نگاه خود را به شرق تغییر داده است.

نجفی در این‌باره می‌گوید: «از سال 2016 که کودتای آمریکایی فتح‌الله گولن، (فعال تبعیدی خود خواسته در آمریکا) در ترکیه شکست خورد، اردوغان به این نتیجه رسید که باید از یک رهیافت برای جلوگیری از مداخلات بیش از حد آمریکا در ترکیه استفاده کند. بر اساس همین دیدگاه به سمت ایران و بیشتر به سمت روسیه گرایش پیدا کرد. این دو؛ حکومت‌هایی بودند که به اردوغان کمک کردند تا کودتا شکست بخورد و مجددا بر سر حکومت باز گردد. بر همین اساس اردوغان یک نگاه به غرب و یک، نیم‌نگاه به شرق دارد.»    

وی افزود: «بر اساس دیدگاهی که ترکیه به کشورهای روسیه و ایران دارد، آمریکا همواره تلاش می‌کند تا از طریق فشار بر ترکیه این کشور را از روسیه دور کند و آن را در مسیر کامل بلوک غرب قرار دهد. در حال حاضر ترکیه یک بازیگر کاملا غربی نیست. برای مثال می‌توان به نپذیرفتن تحریم روسیه توسط ترکیه و داشتن روابط اقتصادی با ایران علی‌رغم فشار آمریکا اشاره داشت.»

تحلیل‌گران احتمال چندانی برای درگیری نظامی تمام‌عیار بین ترکیه و یونان قائل نیستند، هر چند آینده پیش‌رو احتمالا خالی از لفاظی‌های دوجانبه و گاهی شلیک‌های محدود نخواهد بود./ فارس