انواع نخ چه تاثیری بر کیفیت فرش ماشینی دارند؟

مواد تشکیل دهنده ی هرچیزی گواه ویژگی ها و کیفیت آن است. در رابطه با فرش، مواد نخ یا همان الیاف به کار رفته شده در بافت فرش است که به ما می گوید که یک فرش تا چه اندازه در برابر پاخوردن ،کشیده شدن،شست و شو ، فشار و... مقاوم است.یا رنگ آن چقدر کیفیت،شفافیت و ماندگاری دارد یا حتی تا چه زمانی سطح فرش ما مانند روز اول نرم و هموار باقی می ماند.

در بافت فرش دستبافت از الیاف ثابت و مشخصی چون،پشم،ابریشم،کرک و پنبه استفاده می شود که اکثراً آنها را می شناسیم.اما در رابطه با فرش ماشینی متفاوت است و اکثراً از آن شناختی نداریم.در این مقاله با بررسی الیاف مورد استفاده در بخش های تار،پود و خاب فرش به ویژگی های آنها می پردازیم.

دسته بندی الیاف فرش

الیاف به دو دسته ی کلی الیاف طبیعی و الیاف مصنوعی تقسیم می شوند .

الیاف طبیعی در 99 درصد مواقع برای بافت فرش های دستبافت به کار می روند و الیاف مصنوعی یا ساخت بشر برای بافت فرش های ماشینی به کار برده می شوند.

الیاف طبیعی ویژگی های فیزیکی-مکانیکی و استانداردهای لازم برای استفاده شدن در ماشین های بافندگی را ندارند.

دسته بندی الیاف و نخ های مصنوعی (الیاف فرش ماشینی)

1. الیاف مصنوعی (Synthetic Fibers) : اکریلیک (Acrylic) ، نایلون (Nylon, PA)، پلی استر (Polyester, PET)، پلی پروپیلن (Polypropylene, PP)
2. الیاف بازیافتی (Regenerated Fibers) : ویسکوز (Viscose)

دسته بندی الیاف و نخ های طبیعی (الیاف فرش دستبافت)

1. الیاف گیاهی (Vegetable Fibers) 

این الیاف همانطور که از نامش پیداست بخشی از یک گیاه به دست می آید. الیاف گیاهی خود به دو دسته تقسیم می شود:

* دانه ای : مانند پنبه (Cotton)

* ساقه ای : مانند جوت (Jute) ،مودال،بامبو،کتان

1. الیاف حیوانی (Animal Fibers)      

الیاف حیوانی از مو و پشم حیوانات فرآوری می شود. از الیاف حیوانی پرکاربرد می توان به پشم (Wool) ، ابریشم  (Silk)،کشمیر و موهر اشاره کرد.

در ساختار فرش ماشینی از چند نوع نخ استفاده می شود؟

قبل از نام بردن الیاف یا نخ های مناسب فرش ماشینی باید بدانیم که در بافت یک فرش ماشینی از چند نوع نخ استفاده می شود.

فرش یک ساختار سه بعدی دارد و از سه نوع نخ برای بافته شدن آن استفاده می شود. این سه نوع نخ به ترتیب: نخ تار(چله)، نخ پود و نخ خاب هستند.

در ادامه الیاف یا همان نخی را که برای هر بخش از ساختار فرش بکار برده می شود نام می بریم و به نقاط قوت و ضعف هر کدام می پردازیم.

الیاف مناسب نخ تار(چله) در فرش ماشینی چیست؟

نخ های تار یکی از سه بخش مهم ساختار فرش هستند. نخ های تار به صورت موازی با یکدیگر در طول فرش قرار می گیرند و کیفیت و استحکام فرش در راستای طول,جمع شدگی طولی فرش هنگام آهار و مقدار آب رفتگی فرش هنگام شست و شو، همگی به مشخصات الیاف نخ تار بستگی دارد.

از دیرباز تا کنون پر استفاده ترین نخ برای تار فرش از نوع پنبه ای و بعد از آن پنبه/پلی استر بوده است اما به علت نوسانات و محدودیت های بازار و از طرفی دیگر به علت پیشرفت ماشین آلات بافت فرش ماشینی امروزی، انواع دیگری از الیاف به بازار عرضه شده که به عنوان نخ تار مورد استفاده قرار می گیرند. در فرش های ماشینی 700 شانه و 1200 شانه فرش بهشتی نیز از بهترین الیاف نخ برای تار و پود آنها استفاده می شود. در ادامه می خواهیم به برخی از این نخ ها و نقاط ضعف و قدرتشان اشاره خواهیم کرد.

·نخ چله پنبه/پلی استر

نخ پنبه/پلی استر، قدیمی ترین نخ چله ی رسیده شده در صنعت فرش ماشینی است که به صورت ترکیب درصدی از دو الیاف پنبه و پلی استر تولید می شود.

ترکیب الیاف پنبه با الیاف پلی استر به افزایش استحکام و بهبود ازدیاد تا حد پارگی نخ کمک می کند و همچنین قیمت تمام شده ی محصول را تا حدی کاهش می دهد.(هر چه درصد پلی استر بیشتر شود ضخامت نخ و ویژگی های فیزیکی-مکانیکی مرتبط به آن افزایش پیدا می کند و نخ حاصل ارزان تر می شود اما این ویژگی همواره مثبت نیست و اگر درصد پلی استر از درصد معینی بیشتر شود،استحکام و ازدیاد طول تا حد پارگی به شکلی افزایش پیدا می کند هنگام بافت نخ چله کش می آید و فرش دچار جمع شدگی طولی می شود.)

از ترکیب نخ پنبه/پلی استر با درصد ها و نخ های گوناگون، با ویژگی های فیزیکی-مکانیکی گوناگون تولید می شود و از هر نخ با توجه به خصوصیات تراکمی فرش موردنظر استفاده می شود.

به طور کلی هرچه تراکم شانه بیشتر باشد ،فاصله ی بین دندانه های ماشین بافندگی کمتر می شود و ما باید از نخ ظریف تر که درصد پلی استر کمتری دارد استفاده کنیم.اگر به دنبال خرید فرش ماشینی باکیفیت هستید به شعب فرش بهشتی مراجعه کنید تا از نزدیک جنس الیاف تار و پود رو مشاهده کنید.

·نخ چله BCF پلی پروپیلن

الیاف پلی پروپیلن، حالتی پفکی و حجیم دارد که برای نخ چله (تار) مزیتی محسوب نمی شود پس سریعاً یک ترکیب دیگر از آن با نام پلی پروپیلن CF  تولید شده که غیر حجیم و صاف است،اما مشکلات زیادی که حین بافت ایجاد می کرد و باعث شد تا علیرغم قیمت پایینی که دارد ولی مورد استقبال قرار نگیرد. هم اکنون فقط برخی کارخانه های تولید فرش که فرش ماشینی سبک و با تراکم پایین تولید می کنند از این الیاف استفاده می کنند. هر چند کارخانه هایی برای بافت فرش ماشینی که از این نوع الیاف با تراکم بیشتر استفاده می کنند تا کالای تولیدی مرغون به صرفه تر شود اما ارزش و کیفیت فرش ها جای سوال دارد؟!

الیاف مناسب نخ پود در فرش ماشینی چیست؟

نخ های پود به عنوان یکی از سه جز اصلی ساختار فرش هستند. نخ های پود در راستای عرضی فرش و موازی بر نخ های چله قرار می گیرند. نخ های پود همچنین وظیفه ی نگه داشتن ریشه ی خاب فرش را نیز دارند و مسئول استحکام ،آب رفتگی و جمع شدگی فرش در راستای طولی هستند.بنابراین انتخاب الیاف با ویژگی های مناسب برای نخ پود امری بسیار ضروری است.

مهمترین الیافی که به عنوان نخ پود امروزه مورد استفاده قرار می گیرند نخ های جوت و نخ های پنبه/ پلی استر هستند. در ادامه این دو نوع الیاف را با یکدیگر بررسی خواهیم کرد.

1.نخ پود جوت

مهم ترین نخ پودی که در صنعت فرش ماشینی کاربرد دارد نخ جوت است.الیاف جوت در دسته ی الیاف طبیعی قرار می گیرد و از گیاه “چیتایی” تخمیر می شود.

نخ جوت استحکام بالایی دارد که استحکام عرضی فرش را تامین می کند.

ازدیاد طول تا حد پارگی کمی دارد که سبب می شود جمع شدگی فرش در مرحله ی آهار و تکمیل به حداقل برسد.

نخ پود جوت چون زمخت است ، سبب ایستایی خوب و چروک نشدن فرش می شود.

جذب رطوبت بالای الیاف جوت در مرحله ی آهار سبب جذب مناسب آهار و استحکام ریشه می شود.

دسترسی به این الیاف پود جوت به سبب وفور در بازار و قیمت مناسب راحت است.

2.نخ پود 100% پنبه و پنبه/پلی استر

یکی از نخ های پود فرش ماشینی نخ 100% پود پنبه ای است. پنبه ی 100% استحکام خوبی برای پود ندارند و در صورت استفاده به تنهایی در بافت فرش باعث جمع شدگی عرضی خواهد شد و استحکام خوبی درعرض نخواهد داشت.

معمولا نخ پود پنبه ای نمره 10 که حجیم تر است و خاصیت پر کنندگی بهتری نسبت به بقیه ی نخ های پنبه دارد. پس در بافت فرش مورد استفاده قرار می گیرد. اما به صورت کلی نخ پنبه به تنهایی در بافت فرش ماشینی استفاده نمی شود و به صورت یکی یا دوتا در میان با الیاف جوت و یا پلی استر ، بافته می شود.

در برخی از موارد نخ پنبه/پلی استر با نسبت 80/20 تولید شده و برای مقرون به صرفه تر شدن نخ پود، مورد استفاده قرار می گیرد.

مزیت استفاده از نخ پود پنبه ای ،جذب خوب آهار است که به استحکام برزنت فرش کمک می کند.

میزان جمع شدگی عرضی نخ پود پنبه ای در مقایسه با نخ پود جوت ،پس از مرحله ی اهار زنی بیشتر است.

3.نخ پود پلی استر

پلی استر یکی دیگر از الیاف پود مصرفی است. پود پلی استر جذب آهار بسیار کم (در حد صفر) دارد و در نتیجه نمی تواند استحکام لازم برای ریشه ی نخ های خاب ایجاد کند.

از پود پلی استر در بافت برخی گلیم های ماشینی استفاده می شود.

پلی استر در این نوع گلیم به عنوان”پود مجازی” و به صورت موقت و برای کمک به تشکیل نوعی بافت با عنوان “خاب حلقه” استفاده می شود و پس از بافته شدن گلیم این پود های مجازی از داخل بافت بیرون کشیده می شوند.

الیاف مناسب نخ خاب در فرش ماشینی چیست؟

لایه ی خاب ،قسمت سطحی فرش است. این لایه از تعداد بسیار زیادی نخ خاب که عمود بر لایه ی زمینه فرش هستند ،تشکیل شده و به فرش شکل سه بعدی داده است.

نخ های تار و پود تنها نقش دوام و استحکام بودن فرش را دارند اما ویژگی های مطلوب نخ خاب محدود به استحکام نیست .حدود 70 تا 85 درصد وزن نهایی فرش، مربوط به خاب فرش است از این جهت تضمین کیفیت نهایی فرش ، انتخاب الیاف مناسب برای خاب فرش است.

بسیاری از خواص فیزیکی-مکانیکی فرش مانند راحتی،نرمی و بازگشت پذیری و جنبه های زیبایی فرش همگی وابسته به نخ خاب هستند. (منظور از بازگشت پذیری ،برگشتن نخ های خاب به حالت اولیه و عمود بعد از پا خوردگی یا قرار گرفتن جسم سنگین روی سطح فرش است.)

الیاف نخ خاب باید ویژگی های فیزیکی-مکانیکی بیشتری داشته باشند که در ادامه آنها را بررسی خواهیم کرد.

·نخ خاب اکریلیک

اکریلیک خاصیت بازگشت پذیری خوبی دارد و عایق حرارتی خوبی نیز است. وجود این دو ویژگی به صورت همزمان در یک نخ در بین تمامی الیاف منحصر به فرد است.

الیاف اکریلیک درمقابل حرارت و نور خورشید مقاومت خوبی دارند.

الیاف اکریلیک استحکام متوسط و ازدیاد طول تا حد پارگی بالایی دارد و سبک تر از الیاف پشم،پنبه،پلی استر و ویسکوز هستند.

با توجه به ویژگی های ذکر شده، نخ اکریلیک پر تقاضا ترین و گران ترین نخ در صنعت فرش ماشینی است. الیاف اکریلیک در ماه اول استفاده همانند فرش های دست بافت پشمی مقداری پرز دهی دارد اما خود پرز دهی تضمینی بر اصل و با کیفیت بودن الیاف اکریلیک موجود در فرش است.

نخ خاب پلی پروپیلن

الیاف پلی پروپیلن استحکام بالایی دارند. ازدیاد طول تا حد پارگی این الیاف بین 10 تا 25 % متغیر است. این الیاف سبک ترین الیاف نساجی هستند. جذب رطوبت این الیاف تقریبا صفر است و در مقابل حرارت و نور خورشید بسیار ضعیف است. بازگشت پذیری الیاف پروپیلن بسیار ضعیف است و فرش بافته شده ازاین الیاف پس از چند ماه استفاده ،نرمی خود را از دست می دهد.

الیاف پلی پروپیلن پس از بافته شدن شباهت بسیار زیادی به الیاف اکریلیک دارند و گاهی با نام و قیمت اکریلیک عرضه می شوند اما پس از چند ماه استفاده و پا خوردن الیاف این فرش سفت و سخت می شود.

·نخ خاب پلی استر

حتماً تا به حال با نام “پلی استر” روی برچسب محصولات مختلف دیده اید.

الیاف پلی استر پر مصرف ترین الیاف جهان است. پلی استر در پوشک،منسوجات خانگی ،خودرویی، صنعتی و … به کار برده می شود.پلی استر استحکام زیاد و قیمت مناسبی دارد.

جذب رطوبت این الیاف کم است .ویسکوز عایق حرارتی خوبی نیست.

پلی استر در مقابل نور خورشید مانند الیاف دیگر آسیب پذیر است اما مقاومت بهتری در مقایسه با سایر الیاف دارد.

پلی استر بازگشت پذیری ضعیفی دارد.

·نخ خاب ویسکوز

ویسکوز یک الیاف بازیافتی است. پلیمر این الیاف سلولز است که در چوب درختان وجود دارد. ویسکوز فرایند تولیدی طولانی و پیچیده دارد و دانش و فناوری تولید آن در دسترس همگان نیست. و به صورت وارداتی به صنعت فرش ماشینی ایران عرضه می شود.

الیاف ویسکوز در مقایسه با الیاف دیگر استحکام کمتر و رنگ پذیری فوق العاده بالا دارند.نخ ویسکوز درخشش زیبایی به فرش می دهد اما بازگشت پذیری ضعیفی دارد. از وسیکوز برای تولید فرش های ماشینی ابریشمی استفاده می شود.

·نخ خاب پشمی

پشم عایق حرارتی بسیار خوبی است اما در برابر حرارت بسیار آسیب پذیر است و نباید با دمای بالا شسته شود.

استحکام کم پشم ،مانعی برای استفاده ی آن در صنعت فرش ماشینی است.

البته در سال های اخیر نخ های پشمی با نمره نخ بالاتر و مقاوم تر برای تولید فرش ماشینی پشمی تولید شده است و فرش ماشینی پشمی بافته می شود اما هزینه ی تولید و قیمت فرش های ماشینی پشمی در مقایسه با فرش های اکریلیک بسیار بالاتر است.

فرش بهشتی ، تنوع سبک ، رنگ و نقش را در انواع فرش ماشینی به ارمغان می آورد.مشتریان عزیز می توانید به شعب و نمایندگی فرش بهشتی در سراسر ایران برای خرید حضوری مراجعه کنند و یا وارد وبسایت فروشگاهی فرش بهشتی به آدرس https://shop.beheshticarpet.com/ مراجعه کنید.