شطرنج بازی روحانی در پساریاست جمهوری

به گزارش منیبان، سایت جماران نوشت: او که پیشتر سکوت خود را گاه و بیگاه با صدور پیام تبریک یا تسلیت می شکست، چندماهی است وارد فاز جدیدی شده است، هم علم جلسات با وزرا و معاونان و دیگر مدیران دولتش را برپا کرده است هم ورود آشکار به مسائل و مباحث روز می کند. گویا روحانی این روزها درحال ارسال و مخابره پیام های به فضای سیاسی کشور است اما چه پیامی؟

سال حضور و خروج از قدرت

سال 1400 برای روحانی هم سال حضور در قدرت بود هم خروج از قدرت. او تا میانه تابستان سکاندار شماره یک پاستور بود و چند ماه سخت را پشت سر گذاشت، چندماهی که هم درگیر حل و فصل پرونده برجام بود که در نهایت به سرانجام نرسید، هم پرونده واردات واکسن کرونا جلویش باز بود که در نهایت کار واکسیناسیون گسترده به دولت بعد واگذار شد تا باقیات و صالحاتی باشد برای رئیس جدید و تبلیغاتی در جهت آغاز دوره جدید.

روحانی در میانه تابستان در نهایت  صندلی ریاست جمهوری را به رئیسی سپرد و خود وارد دوران پساریاست جمهوری شد. او چندماه بعد از خروج از پاستور را در سکوت گذراند و با وجود آنکه انتقادات به دولت او هر روز بیشتر و بیشتر می شد اما ترجیحش بر سکوت بود و سکوت.

توئیتر اما فضایی برای شکستن سکوت شیخ فراهم کرد. او در زمستان 1400 کم کم از گوشه عزلت خارج شد و بعد از چند توئیت مناسبتی، جلسات و دورهمی های سیاسی را شکل داد و از ناطق نوری، خاتمی و سیدحسن خمینی تا اعضای کابینه را پذیرا شد.

روحانی در قالب همین جلسات به سمت بیان اظهارنظر درباره مسائل جاری از یک سو و پاسخگویی به نقدها به عملکرد دولتش از سوی دیگر رفت و البته ضمن آن پیام هایی نیز به دولت و کلان تر از آن به حاکمیت ارسال کرد. 

همزمان از گوشه و کنار نیز خبرهایی از فعال شدن تیم رسانه ای نزدیک به رئیس جمهور سابق و فراهم سازی شرایط برای حضور در انتخابات از سوی حزب نزدیک به او یعنی اعتدال و توسعه به گوش رسید.

روحانی دست همکاری دراز کرد

هرچند دولت رئیسی و حامیانش در یک و سال و نیم اخیر، در چندین نوبت، بار مشکلات را بر دوش دولت سابق انداخته اند و تلاش کرده اند از زیر بار نقدها با این روش فرار کنند اما روحانی مسیری متفاوت را پیش گرفته و تلاش دارد ضمن پاسخگویی به نقدها، سیگنال کمک و همکاری به سوی دولت مستقر بفرستد.

روحانی در اولین جلساتی که با مدیران دولتش داشت درباره برجام گفته بود، «مهم نیست که چه کسی تصمیم دارد این توافق را احیا کند، او حاضر است تجربیات دولت را در اختیار دولت جدید قرار دهد».

روحانی دی ماه امسال نیز در دیدار با استانداران دولتش، از آنها خواست تجارب خود درباره طرح های عمرانی نیمه تمام را در اختیار مسئولان قرار دهند.

رئیس جمهور سابق اصل را بر پیشرفت کشور و حل مشکلات مردم گذاشت و تاکید کرد، «اینکه چه کسی مسئولیت دولت را برعهده دارد مساله فرعی است. شاید در حال حاضر برای رفع مشکلات مردم خیلی تاثیرگذار نباشیم اما می‌توانیم پیشنهادات خود را به افرادی که مسئول هستند منتقل کنیم».

روحانی البته از ارتباط تلفنی و مکاتباتش با رهبری نیز طی دوران پساریاست جمهوری اش خبر داد که طی آن پیشنهادات خود را منتقل کرده است.

پاسخ آماری و آرام به نقدهای حامیان دولت رئیسی

روحانی در سال 1401 فعالتر ظاهر شد، آنهم در روزهایی که نقدها به عملکرد دولت رئیسی حتی از سوی طیفی از حامیانش بالا گرفته است و در زمزمه های خیابانی نیز مردم بخاطر فشارهای اقتصادی و معیشتی سنگین، آرزوی بازگشت به دوران دولت روحانی را می کنند. همین امر هم گمانه هایی را درباره نقش آفرینی فعال او در سیاست خاصه در سیاست انتخاباتی ایجاد کرد.

روحانی و اطرافیانش گرچه همچنان هدف نقدهای تند و تیز حامیان و رسانه های طرفدار دولت هستند، اما تلاش دارند در جایگاه منتقد سیاست های دولت مستقر، با ادبیاتی آرام و نه ضربتی عملکرد دولت را به نقد بکشند.  آنها حتی طی چندماه اخیر تلاش کرده اند نقدها به دولت سابق را با ارائه آمار و مستندات پاسخ دهند.

خود روحانی هم وارد گود پاسخگویی شده است تا به نوعی حملات به دولتش را خنثی کند. او در خلال همین پاسخگویی از فشارها بر دولتش خصوصا در مذاکرات برجام روایت کرده و می گوید، «تلاش کردیم برجام را به نتیجه برسانیم. با اینکه می‌دانستیم اجرایی شدن برجام به دولت بعد می‌رسد و پول آن در دولت بعد به خزانه کشور واریز می‌شود، اگر برخی موانع پیش نمی‌آمد ما می‌توانستیم در اسفند ۹۹ تحریم را تمام کنیم. در گزارش رسمی که وزارت خارجه به مجلس داد روشن است که ما در مذاکرات، به چه رسیده بودیم. بر خلاف آنچه تحویل گرفته بودیم، خزانه را پر تحویل دادیم. موجودی ارزی را چند صد میلیون دلار تحویل گرفتیم ولی با چند میلیارد دلار تحویل دادیم. برای خرید ۲۰۰ میلیون دوز واکسن کرونا اقدام کردیم و وقتی دولت را تحویل می‌دادیم، جریان ورود واکسن‌های خریداری شده، شروع شده بود که در ماه‌های بعد ادامه یافت».

روحانی به دولت رئیسی نیز این پیام را ارسال کرده برای بهبود وضعیت اقتصادی باید تن به اجرای برجام بدهد؛، «در دولت دوازدهم برجام را در مقابل حملات فراوان نگه داشتیم، لازم بود فریز شود تا زنده بماند. دولت سیزدهم اگر می‌خواست، می‌توانست از اجرایی شدن برجام به خوبی استفاده کند. اگر بخواهند در مسائل اقتصادی تحول رخ دهد یک شرط آن احیای برجام است. تا تحریم برداشته نشود و رابطه با دنیا بهبود نیابد، سختی‌های اقتصادی برطرف نمی‌شود. برخی فکر می‌کنند با تعامل، نفوذ خارجی ایجاد می‌شود، اما این انزواست که نفوذ ایجاد می‌کند».

او در آخرین اظهاراتش بعد از پیام عفو رهبری، توصیه هایی مهم به دولت رئیسی کرده و گفته است، «یکی از گشایش‌ها، رفع تحریم‌ها و کاهش فشار اقتصادی بر مردم است. با رفع دشواری‌های دسترسی مردم به اینترنت، هم رضایت عمومی ایجاد کرد و هم کسب‌وکارهای مجازی را رونق بخشید. همچنین همدلی بیشتر با مردم، به خصوص جوانان و زنان ایجاد کرده و خواسته‌ها و مطالبات آن‌ها را تامین کرد».

ناگفته ها رو می شود

اخیرا نیز وب سایت رسمی روحانی آغاز به کار کرده است و تلاش دارد کارنامه دولت یازدهم و دوازدهم را با همان روش ارائه آمار به رخ دولتی های مستقر در پاستور بکشد.

ناگفته های دوران هشت ساله ریاست جمهوری چه از زبان رئیس جمهور سابق و چه اعضای کابینه و مدیران ارشد آن دولت کارویژه دیگر این وب سایت است. کارویژه هایی که انگاره ها درباره فعال شدن در سیاست از سوی رئیس جمهور سابق و همراهانش را قوت می بخشد.

روحانی لیدر می شود یا کاندیدا؟

اما اگر گمانه ها درباره بازگشت به قدرت روحانی صحت داشته باشد او در چه جایگاهی به قدرت بازخواهد گشت؟

برخی برای پاسخ به این سوال نگاه ها را معطوف به انتخابات 1402 می کنند و با رجوع به سوابق پارلمانی روحانی پیش بینی می کنند او در قامت سرلیست یک لیست انتخاباتی متشکل از برخی دولتمردانش وارد عرصه انتخابات شود، گمانه ای که بعید به نظر می رسد چندان نزدیک به واقعیت باشد، چه آنکه روحانی بعد از 8 سال ریاست جمهوری خود را در جایگاهی فراتر از نمایندگی مجلس و حتی ریاست مجلس می داند.

اما این احتمال وجود دارد که او در فعالیت های پشت پرده انتخاباتی معطوف به انتخابات 1402 فعال شود و لیستی انتخاباتی را روانه میدان کند. لیستی متشکل از اعتدالیون و برخی مدیران دولتش.

برخی دیگر از سیاسیون نیز با توجه به سوابق روحانی و اینکه او هیچگاه خانه نشین نبوده و بعید است به سمت عزلت سیاسی برود، معتقدند فضای نارضایتی از دولت فعلی می تواند زمینه را برای کاندیداتوری او در انتخابات ریاست جمهوری 1404 فراهم کند.

این تحلیل نیز با اما و اگرهایی رو به روست، چه آنکه اگر قانون انتخابات قبل بر انتخابات 1404 حاکم باشد شورای نگهبان می تواند روحانی را بخاطر سن ردصلاحیت کند. بر اساس ابلاغیه شورای نگهبان که شرط سنی حضور در انتخابات را حداقل 40 سال تمام شمسی و حداکثر سن 75 سال تمام در هنگام ثبت نام اعلام کرده است، حسن روحانی از حضور در انتخابات 1404 منع خواهد شد.

اما یک احتمال دیگر از فعال شدن او در قالب یک تشکل سیاسی روایت می کند. بر اساس این تحلیل ها حسن روحانی که پیشتر نیز تجربه لیدری یک تشکل سیاسی را داشته است، شاید در ائتلاف با برخی چهره های دیگر اعتدالی از جریان اصولگرا و اصلاح طلب تشکیلات سیاسی قدرتر و پرنفوذتری را ایجاد کند و تلاش کند نفوذ تشکیلاتی بیشتری در تحرکات سیاسی کشور داشته باشد.

سیگنال های انتخاباتی برای عبور از شرایط سخت

فارغ از اینکه روحانی در انتخابات 1402 و 1404 در قامت یک کاندیدا ظاهر شود یا یک لیدر او تلاش دارد این سیگنال را به حاکمیت خصوصا شورای نگهبان انتقال دهد که وضعیت فعلی کشور نتیجه انتخابات حداقلی در چند دوره اخیر است.

او جمهوریت نظام را در چندین نوبت مورد تاکید قرار داده و معتقد است، «باید جمهوریت را زنده نگه داریم. اگر جمهوریت از دست برود، اسلام صدمه می‌خورد و اگر این دو دچار آسیب شوند، ایران ضربه خواهد خورد. حل مشکلات اجتماعی و سیاسی در گرو بازگشت جاذبه به صندوق‌های رأی است، اگر مردم پای صندوق آرا آمدند جمهوریت ایجاد می‌شود. آیا اگر نیمی از مردم پای صندوق نیامدند جمهوریت ایجاد می‌شود؟»

او البته آرا دو دوره انتخاباتی که خود رئیس جمهور شده است را به نوعی به رخ رئیسی نیز کشیده و گفته است، «افتخار ما این بود که در انتخابات یازدهم و دوازدهم ریاست‌جمهوری، ۷۳ درصد مردم رای دادند و تعداد آرای باطله بسیار کم بود. میزان مشارکت مردم و تعداد آرای باطله دو مساله اصلی در انتخابات است».

روحانی نتیجه انتخابات حداقلی را اعتراضات فعلی می داند و معتقد است، «اگر مردم را از صندوق مایوس کردید یعنی به خیابان می‌رانید. اگر می‌خواهیم مردم را به کف خیابان نرانیم، راه آن اینست که جاذبه صندوق رای را از بین نبریم. بعضی فکر می‌کنند با یکدست شدن قوا معضلات حل می‌شود. اگر یکدست شدن به این معناست که یک گروه را حاکم کنیم و بقیه را کنار بزنیم، معلوم است که مردم ناراضی و معترض می‌شوند. »

او شورای نگهبان را تلویحا دعوت به رعایت قانون کرده و می گوید، «امیدوارم انتخاباتی که سال آینده برگزار می‌شود و دیگر انتخابات پیش‌رو، با عمل به قانون اساسی و وظیفه نظارتی شورای نگهبان و اتکا به مجاری قانونی تائید صلاحیت‌ها، در چنین فضایی برگزار شود تا با اتکا به قدرت مردم بتوان کشور را از این شرایط سخت عبور داد».

شطرنج بازی روحانی

فارغ از آنکه عملکرد روحانی در دو دوره ریاست جمهوری اش چگونه بوده است، او نشان داده که شطرنج باز خوبی در سیاست ایران است و می تواند لحظه آخر صحنه را به نفع خود تغییر دهد.

سال ها حضور در بخش های مختلف سیاست او را با قاعده ها و چم و خم سیاست آشنا کرده و با تکیه بر همان تجربیات تلاش دارد این روزها در مقابل حملات پی در پی به دولتش از کوره در نرفته و با آرامش و با استناد به آمار به نقدها پاسخ دهد.

عملکرد انتقاد برانگیز دولت رئیسی حالا مشت او را در برابر منتقدان دولتش پُر کرده است. باید دید شیخ مُهره هایش را چگونه حرکت خواهد داد؟!