می دانستید این حیوانات خودشان را می خورند!

به گزارش منیبان به نقل از عصر ایران،طبیعت بی‌رحم است. شکی در آن نیست. برخی از موجودات برای تغذیه، تولیدمثل و حتی سرگرمی از انواع شکنجه‌های مخوف علیه موجودات دیگر استفاده می‌کنند. «همنوع‌خواری» یا کانیبالیسم بین برخی از گونه‌های دنیای حیوانات رواج دارد؛ بدان معنا که یک جانور، عضو دیگر گونه خود را برای تغذیه یا تصاحب قدرت می‌خورد.

اما یک رفتار عجیب دیگر در بین موجودات زنده مشاهده می‌شود: گاهی اوقات برخی حیوانات بخشی از بدن خودشان را می‌خورند. این رفتار بسیار عجیب «خود‌خواری» یا اُتو کانیبالیسم (autocannibalism) نامیده می‌شود.

البته برخی جانوران برای رهایی از دام و تله بخشی از پا یا حتی دُمشان را می‌جوند. این مسئله خوشبختانه یا متاسفانه صحت دارد! چندین مرتبه گزارش شده که سگ‌ها، خرس‌ها و شامپانزه‌ها برای رهایی از یک تله، بخشی از پوست، عضله، ‌تاندون‌ها یا حتی استخوان‌شان را جویده‌اند. نمونه دیگر پلنگ نگون‌ بختی است که تصاویرش در سال ۲۰۰۷ منتشر شد. آن پلنگ در پارک ملی تسو نیلو در سوماترای مرکزی یکی از پنجه‌هایش را جوید تا خودش را از تله رها کند.

این رفتار گرچه برای ما بسیار عجیب است، ولی برای جانوران منطقی به نظر می‌رسد: هر چه نباشد، از دست دادن یک عضو بدن بهتر از مرگ و به دام افتادن است!

اما حتی اگر این منطق را هم بپذیریم، جانوران دیگری در حیات‌وحش وجود دارند که به دلایل کمتر منطقی از بدن خودشان تغذیه می‌کنند.

موردی که مغز خودش را می‌خورد!

به عنوان مثال آب دزدک دریایی مغز خودش را به عنوان یکی از مراحل چرخه حیاتش می‌خورد.

آب دزدک‌های دریایی (Sea squirts) از زیرشاخه‌های دُم‌طنابداران، جانورانی دریازی کوچک با پوششی سیلیسی هستند. بدن این جانور دارای یک کیسه و دو لوله برای ورود و خروج آب است که تصفیه آب در داخل کیسه آن صورت می‌گیرد. آنها به لحاظ ساختار کاملا ساده بوده و در اقیانوس زیست می‌کند.

زندگی آب دزدک‌ها به شکل یک لارو شناگر آغاز شده و ظاهرشان نیز شبیه بچه وزغ است. هر لارو سپس به صخره یا یک سطح دیگر متصل شده و پس از آن دیگر هرگز تکان نمی‌خورد. آب دزدک دریایی درست شبیه کرم پیله‌ساز، متحمل دگردیسی شدیدی شده و کاملا متفاوت می‌شود. یک آب دزدک دریایی بالغ چیزی شبیه کیسه برآمده است که از طریق فیلتر کردن آب‌های مجاور تغذیه می‌کند.

سبک زندگی متفاوت لارو آب دزدک دریایی و نمونه بالغ آن بدان معناست که این جانوران از لحاظ داخلی نیز کاملا تغییر می‌کند.

بدن لارو آب دزدک دریایی ساختار کاملا ساده‌ای دارد: یک رشته عصبی در پشت این جانور قرار دارد که شبیه ستون فقرات جانوران پیچیده‌تر از لحاظ ساختاری است. در سر این رشته عصبی، توده‌ای از یاخته‌های عصبی یا «وزیکول مغزی» و همچنین اندام‌هایی برای درک نور و جاذبه وجود دارد که به جانور کمک می‌کند محلی برای ادامه زندگی پیدا کند.

اما اکثر آن ساختار همزمان با بلوغ جانور از بین می‌رود، زیرا آب دزدک دریایی بالغ برای ادامه زندگی دیگر نیازی به اندام‌های حسی، رشته عصبی یا حتی دُمش ندارد و به همین دلیل آنها را مجددا می‌مکد. سپس وزیکول مغزی این جانور ساکن به توده مغزی بدل شده که فقط در امر تغذیه آن را یاری می‌کند.

رفتار آب دزدک دریایی آن‌قدرها که به نظر می‌رسد «خون‌خوارانه» نیست! این‌گونه نیست که جانور فقط مغز ساده‌اش را «بخورد» یا «هضم کند،» چرا که آن را به اندام مفیدتری تبدیل می‌کند.

جنایت بزرگ‌تر

با این وجود، جانورانی هستند که مرتکب جنایت علیه خودشان می‌شوند! به عنوان مثال ماری که مارهای دیگر را می‌خورد (مثل شاه کبرای و موش) ممکن است به اشتباه شروع به خوردن دُم خودش کرده و سرانجام خودش را ببلعد. این عمل در زبان یونانی «اوروبروس» است.

اوروبروس یا دُنب‌خوار نمادی باستانی از مار یا اژدهایی است که دم‌اش را می‌خورد. این نماد، نشان‌دهنده چرخه ابدی تناسخ یا ابدیت است. این نماد به طور گسترده در نمادهای مکتب گنوسی، کیمیاگری و مکتب هرمسی به کار رفته است.

اما آیا ماری به این کودنی وجود دارد که دم خودش را با غذا اشتباه بگیرد؟

واقعیت این است که اکثر مارها توسط حس حرارتی طعمه‌هایشان را پیدا می‌کنند. به همین خاطر، به ندرت پیش می‌آید که دم خودشان توجهشان را جلب کند. اما برخی مارها از روش «به دام اندازی دُمی» (محکم تکان دادن دم) توجه طعمه را جلب می‌کنند. حتی برخی مارها هنگام هیجان‌زدگی این کار را انجام می‌دهند. مارها مغز کوچکی دارند و رفتارشان به جای پیش‌کنشگری، واکنشی است. به همین دلیل، تکان دادن دم ممکن است باعث شود که آن مار فکر کند شکار را دیده است.

از سوی دیگر بوی شکار به جای مانده بر روی بدن مار، مخصوصا هنگام بلعیدن، می‌تواند موجب سردرگمی مار شود و آن مار بدن خودش را با طعمه اشتباه بگیرد!

گاهی اوقات پیش می‌ِآید که مارها خودشان را بخورند، اما این اتفاقا تعمدی به نظر نمی‌رسد.

جانوران نزدیک به انسان

پدیده اتوکانیبالیسم در مورد جانوران نزدیک‌تر به انسان چگونه است؟ علی‌الخصوص آیا پستانداران نیز خودشان را می‌خورند؟

حیوانات بنا به دلایل مختلفی بخشی از بدن خود را می‌خورند. مثلا جانورهایی مثل گربه‌ها پس از زایمان جفت‌خواری می‌کنند.

این رفتار کاملا آشنا است. اغلب پستانداران، جفت و همچنین مایع آمنیوتیک خود را هنگام بارداری و پس از زایمان می‌خورند. چندین فرضیه در این مورد وجود دارد که نشان می‌دهد این کار برای حیوان مفید است.