"خجسته باد روز دانشجو"، به قلم علی ربیعی

به گزارش منیبان؛ در یادداشت علی ربیعی به مناسبت ۱۶ آذر آمده است: «در میان حضار مرحوم مهدی قلی هدایت (حاجی مخبرالسلطنه) رئیس الوزراء سابق ایران که از لحاظ سن و قدمت و خدمت مرتبه ارشدیت داشت، مرتجلا عرض کرد: "ذات مقدس شاهانه چند سال قبل کلنگی به زمین زدند که اوضاع جسمی مردم این کشور را اصلاح می‌کرد (اشاره او به کلنگی بود که اعلیحضرت شاه در ۱۳۰۷ برای ایجاد راه آهن در محل ایستگاه کنونی به زمین زدند) امروز نیز بنایی را شروع می‌فرمایید که روح را پرورش می‌دهد. الحمدلله که نمردم و چنین روزگاری را دیدم. (علی اصغر حکمت، دانشگاه تهران چگونه به وجود آمد؟، ایران نامه، سال هیجدهم، ص ۲۹۹ شماره ۳، تابستان ۱۳۷۹)

این تصور وجود داشت که کسی که ساختمان دانشگاه را می‌سازد بر اساس پروژه مهندسی مشابهی می‌تواند ذهنیت کسانی را که در این دانشگاه درس می‌خواند شکل دهد و راه آهن سازی، کشور را از نهاد سازی پارلمانی عصر مشروطه مستغنی می‌سازد.

دانشگاه بطلان این تصور را به اثبات رساند دانشگاه یک نهاد آموزش مهارت‌های فنی صرف نیست. محل رسیدن به کاربردی‌ترین و دانشگاه مکان تجلی یک خودآگاهی وسیع است که می‌تواند با جامعه و با جهان هم به گفتگو بنشیند.

شانزده آذر در کشور ما به درستی روز دانشجو نامیده می‌شود اما آن خودآگاهی عمیق، آن روشنگری و روشن اندیشی و حس مسئولیت اجتماعی که در چنین روزی تجلی یافت به ما اجازه می‌دهد که این روز را روز دانشگاه در معنای مدرن و ملی آن نیز بنامیم. در چنین روزی بود که دانشگاه مفهوم حقیقی خود را به نمایش گذاشت.

آن روز که کلنگ دانشگاه تهران را می‌زدند چنین درکی از دانشگاه وجود نداشت. موسسین و بنیان گذاران اولیه دانشگاه در کشور ما درک روشنی از رسالت دانشگاه نداشتند. فکر می‌کردند همان طور که راه آهن را می‌سازند دانشگاه را هم می‌توان ساخت و مهندسی کرد. دانشگاه به محض آن که بر روی پای خود ایستاد از هویت مستقل خود از استقلال آکادمیک خود دفاع کرد و در یک هیئت جمعی به دیکتاتوری شاه گفت من آن دانشگاه که تومی خواهی دست‌آموز تو باشم نیستم. در عصر دیکتاتوری، نقش دانشگاه در تصمیم سازی در مشاوره و مشارکت در امور کشوری نادیده انگاشته می‌شد، مدیریت دانشگاه در کنترل دانش ودانشگاه نبود و دیدیم که این شیوه در نهایت به چه عاقبتی دچار شد.

دانشگاه همچنان که از نام آن پیداست مکان تحصیل دانش جهانشمول است اما این همه ی رسالت دانشگاه را توضیح نمی‌دهد. دانشگاه همچنین مکان پرورش وظهور روشنفکران و روشنگرانی است که میان ارزشها و دانش‌ها جهان‌شمول با ارزشهای جامعه و با فرهنگ و تاریخ و تمدنی بومی ترکیب بندی می‌کنند.

مسئولیت دانشگاه برای توسعه و تحکیم هویت ملی یک امر انکار ناپذیر است. پاسخگویی به نیازهای بومی پاسخگویی به پرسش‌های بومی از وظایف دانشگاه است. ۱۶ آذر از آن رخدادهایی است که به آکادمی خاص ایرانی هویت می‌دهد. در این حادثه هویت دانشگاه با هویت بومی پیوند می‌خورد. اما درک و برداشت ما از رسالت دانشگاه باید یک درک سیال و متناسب با تحولات زمانه حاضر باشد.»