پایان ماموریت "رزمی" آمریکا در عراق یعنی چی؟

به گزارش مُنیبان، دویچه وله در تحلیلی نوشته است: «این اقدام چند ماه پس از دیدار مصطفی الکاظمی، نخست وزیر عراق با جو بایدن، رئیس جمهوری‌آمریکا در ماه ژوئیه صورت گرفت. پس از آن، رهبران دو کشور در بیانیه‌ای اعلام کردند که از پایان سال جاری میلادی، هیچ نیروی آمریکایی با نقش رزمی در عراق حضور نخواهد داشت.

کارشناسان گفتند که رهبران دو کشور، برای کاهش فشار روی دولت الکاظمی دست به این کار زدند.  شبه‌نظامیان حشد شعبی مخالف هرگونه حضور آمریکا در این کشور هستند و دولت عراق، هدف حمله آن‌ها قرار داشت. این گروه همچنین متهم به حملات موشکی و پهپادی علیه کاروان تدارکات و پایگاه‌های آمریکا است.

تبدیل وضعیت نیروهای آمریکایی زودتر از زمان مقرر شده به پایان رسید. در ۹ دسامبر، قاسم الاعرجی، مشاور امنیت ملی عراق اعلام کرد که نیروهای آمریکایی دیگر در عراق نقش "رزمی" نداشته و برای "مشاوره و کمک" در عراق حضور خواهند داشت.

اکثر نیروهای آمریکایی در عراق، بخشی از ائتلاف بین‌المللی ضد داعش هستند که با هدف مبارزه با گروه‌های افراطی از جمله داعش در آنجا حضور دارند.

آمریکا از افغانستان "خارج" شد، از عراق، نه!

علیرغم بوق‌وکرنایی که در هنگام اعلام این تغییر وضعیت وجود داشت، این تغییر وضعیت در عمل، از منظر حضور فیزیکی و تعداد نیروهای آمریکایی، تفاوت چندانی ایجاد نکرد؛ وضعیت حضور آمریکا در عراق، تفاوت بسیار زیادی با خروج کامل واشنگتن از افغانستان دارد.

آمریکا در سال ۲۰۰۳ و به دنبال یافتن سلاح کشتار جمعی به عراق حمله کرد و از آن زمان، تعداد سربازان آمریکایی حاضر در این کشور که در سال ۲۰۰۸ با ۱۶۰ هزار سرباز، به بیشترین میزان خود رسید، با نرخ ثابتی کاهش داشته یافته است. در این تحولات، ارتش آمریکا از یک "نیروی اشغالگر" – که مورد استقبال برخی عراقی‌ها قرار داشت و بعضی دیگر، از آن بیزار بودند- به مجموعه‌ای از توافقات با دولت عراق رسید که با شرایطی مشخص، اجازه حضور نیروهای آمریکایی در عراق را می‌داد.

در سال ۲۰۱۱ و در پی این توافق‌ها، باراک اوباما، رئیس جمهوری وقت آمریکا نیروهای واشنگتن در عراق را کاهش داد اما سه سال بعد، به درخواست عراق، این سربازان دوباره به عراق برگشتند تا ائتلافی بین‌المللی علیه داعش را رهبری کنند؛ داعش در آن زمان، بخش‌های بزرگی از شمال عراق را به تصرف خود درآورده بود. نهایتا از سال ۲۰۱۷ که دولت عراق رسما اعلام کرد که داعش را شکست داده، تعداد نیروهای آمریکایی حاضر در عراق مجددا کاهش یافت.

امروز، چیزی نزدیک به ۲۵۰۰ سرباز آمریکایی در کنار ۴۵۰۰ نیروی پیمانکاری وزارت دفاع آمریکا، در عراق حضور دارند. دیگر کشورهای ائتلاف نیز مجموعا ۱۰۰۰ سرباز در عراق دارند؛ از جمله آلمان که ۱۳۰ تن را به عراق فرستاده است.

"پایانی" در کار نیست

حتی پس از تغییر وضعیت اخیر نیروهای آمریکا از "رزمی" به "مشاوره‌ای و کمکی"، به نظر نمی‌رسد تعداد این سربازان تغییر کند. جان کربی، سخنگوی وزارت دفاع آمریکا در کنفرانسی مطبوعاتی در ماه جاری این واقعیت را تایید کرده و گفت "فقط ماموریت آمریکا تغییر کرده است، این لزوما به معنای تغییر در ساختار فیزیکی ما در عراق نیست. " کربی گفت که این اتفاق، یک "تکامل طبیعی" بر اساس توافقات حاصله با دولت عراق بوده و تلاشی است که ماه‌هاست در جریان است.  

کربی گفت که مراسمی برای جشن گرفتن این تغییر وضعیت در کار نبوده و تاریخ مشخصی برای ماموریت آموزشی جدید، تعیین نشده است.

یک عضو میهمان در اندیشکده‌ آمریکایی "بروکینگز اینستیتوت"، این اطلاعیه را موضوع جدیدی ندانسته و می‌گوید، آمریکا مدت‌ها و حتی سال‌هاست که در وضعیت "غیر رزمی" قرار دارد. او خاطرنشان کرد که اطلاعیه‌هایی از این قبیل، بارها در گذشته تکرار شده‌اند.

تحولات در جریان

با این حال، تغییراتی در جریان بوده و هستند. کارولین رز، تحلیلگر ارشد اندیشکده آمریکایی "موسسه نیولاینز" می‌گوید، نیروهای‌ آمریکا تا کنون هشت پایگاه را ترک کرده و به پایگاه‌های جدیدی رفته‌اند، چرا که معتقد بودند آن‌ پایگاه‌ها، در برابر حملات حشد شعبی آسیب پذیر هستند. این تحلیلگر ادامه داد: ما شاهد چند مورد جابجایی پایگاه بودیم، اما آن‌ها از انتشار اخبارش جلوگیری کردند.

طبق گزارشی که در ماه نوامبر به کنگره آمریکا ارائه شد، یک مرکز فرماندهی از عراق به کویت منتقل شده و همچنین مقامات رده‌بالای یک پایگاه دیگر نیز از آنجا خارج شده‌اند.

بعضی از پیمانکاران آمریکا از جمله کسانی که در نگهداری از ناوگان جنگنده‌های اف-۱۶ عراق نقش دارند، جابجا شده و اکنون از راه دور کار خود را انجام می‌دهند. بیشتر سربازان آمریکا در بغداد و اربیل حضور دارند. دو هزار خودروی نظامی آمریکا به نیروهای محلی تحویل داده شده وکمک‌های مالی آمریکا در خصوص برخی از جنبه‌های همکاری نظامی، به شدت کاهش یافته است.

این گزارش که توسط آمریکا منتشر شد، همچنین نشان داد که از ۴۲۶ عملیات گروه ضد داعش که توسط نیروی ضدتروریسم عراق و در ماه‌های ژوئیه تا سپتامبر انجام شد، تنها ۱۳ مورد در همکاری با ائتلاف بین‌المللی ضد داعش بود. این ائتلاف همچنین در این چند ماه، نسبت به گذشته، حملات هوایی کمتری علیه مواضاع داعش انجام داد.

این گزارش همچنین اظهار داشت که خروج سریع آمریکا از افغانستان بر سرعت تحرکات افسران عراقی برای مستقل شدن، تاثیر داشت.

کمک هوایی

یک منبع از دولت عراق اخیرا به دویچه وله گفت: اگر بخواهیم واقع‌بین باشیم ما هنوز به نیروهای آمریکایی در اینجا نیاز داریم، خصوصا وقتی بحث پوشش هوایی و هواپیماهای جنگی مطرح باشد.

این منبع گفت: نیروی هوایی عراق نسبتا ضیف است و اگر به خاطر کمک‌های نیروی هوایی آمریکا نبود، عراق نسبت به حملات پهپادی خارجی، به مراتب آسیب‌پذیرتر بوده و در انجام حمله هوایی علیه داعش نیز دچار مشکل می‌بود. علاوه بر این، ارتش عراق به اطلاعات آمریکا از تروریست‌های داعش نیاز دارد.

این گزارش که به کنگره آمریکا ارسال شد نیز مکررا بر این مسئله تاکید داشته و گفت: حسگرهای بهتر هواپیماهای آمریکایی، اجازه پرواز در ارتفاع بالاتر را می‌دهند، اما هواپیماهای عراقی در ارتفاع حدودا ۱۰ هزار پایی پرواز می‌کنند که موجب شناسایی آن‌ها توسط اهداف تحت نظرشان می‌شوند.

احتمالا هواپیماهای آمریکایی همچنان به حمله خود به مواضع داعش و گشت زنی، ادامه دهند.

بحران اقتصادی

تحلیلگر اندیشکده بروکینگز اینستیتوت، تغییر وضعیت نیروهای آمریکا را، خصوصا در مقایسه با دولت ترامپ، نشان‌دهنده تغییر مداوم و در جریان سیاست‌ آمریکا در قبال عراق دانسته و گفت: در دولت بایدن، عراقی‌ها به رویکرد ملایم و متعادل‌تر آمریکا نسبت به عراق امید داشته و دریافته‌اند که امنیت کشورشان در گرو مناسبات پویای سیاست داخلی‌شان است.

"سرهنگ هماسعید"، مدیر برنامه خاورمیانه در موسسه صلح واشنگتن در تحلیلی می‌نویسد: گرچه آمریکا نقش مهمی در عراق و توازن نیروهای سیاسی داخلی و خارجی آن دارد، اما نمی‌تواند تمامی مسائل پیچیده و مبرم این کشور را حل کند. بعضی از بزرگترین مشکلات عراق امروز، اقتصادی هستند.

این تحلیلگر می‌گوید: ممکن است یک سیاست عراق محور در دولت بایدن ایجاد شده و توسعه یابد که عراق را صرفا از منظر ایران و داعش نگاه نکند؛ با این حال، شاید این سیاست، آنقدرها هم که عراقی‌ها می‌خواهند، "عراق محور" نباشد.

کارولین رز می‌گوید: "فکر می‌کنم دو  عامل مهم در سیاست‌گذاری‌های آمریکا در مورد عراق، همچنان پابرجا خواهند بود: داعش و یکه‌تازی ایران در عراق در نبود آمریکا." این تحلیلگر، علاوه بر اشاره به افزایش نگران‌کننده فعالیت‌های افراطی در عراق، یکی دیگر از اهداف آمریکا در عراق را ظرفیت‌سازی در حوزه‌هایی مانند نظم و قانون می‌داند تا از به وجود آمدن خلا قدرت در این کشور، جلوگیری کند؛ نبود قدرت قادر در این کشور، راه را برای سوءاستفاده داعش هموار می‌کند.»