چرا برنج در ایران گران فروخته می شود؟

به گزارش منیبان، روزنامه همشهری نوشت: «قیمت برنج ایرانی در بازار، بدون توقف در حال افزایش است و مصرف‌کنندگان در هر خرید با قیمت‌های بالاتری مواجه می‌شوند. برنج‌های مرغوب و نام‌آشنایی که سال‌ها پیش در آشپزخانه هر ایرانی پیدا می‌شد، حالا کیمیا شده‌ و به اسم برنج لوکس فقط برای یک دهک از جامعه قابل تهیه است. قیمت ۸۰ هزار تومانی هر کیلو از این برنج‌های لوکس در تهران که یک ماه پیش عجیب و باورنکردنی به‌ نظر می‌رسید حالا نه‌تنها عجیب نیست بلکه از قلب پایتخت به شمال هم رسیده و امروز آنهایی که می‌خواهند برنج مصرفی‌خود را با واسطه‌های کمتر و به‌ طور مستقیم از شمال کشور سفارش بدهند هم با قیمت‌هایی مواجه می‌شوند که به‌سختی می‌شود آن را باور کرد.

قیمت ۸۰ هزار تومانی برنج در شمال

تا همین چند ماه پیش، واسطه و توزیع‌کننده و فروشنده در مراکز استان‌ها و شهرهای مصرف‌کننده، عامل گرانی برنج معرفی می‌شدند. تابستان امسال و زمانی که قیمت برنج در تهران از کیلویی ۶۰ هزار تومان گذشت، مسئولان انجمن تولیدکنندگان بارها در گفت‌وگو با رسانه‌ها بر این نکته تأکید داشتند که قیمت بهترین و باکیفیت‌ترین برنج در شهرهای شمالی بیش از ۴۰ هزار تومان نیست و قیمت‌های نجومی در تهران و دیگر مراکز استان نتیجه سودجویی و نبود نظارت بر بازار است. امروز اما همان مسئولان در مصاحبه‌های خود از بیان قیمت خودداری می‌کنند؛ چرا که در شمال کشور هم دیگر خبری از برنج ۴۰ هزار تومانی نیست. یک شالیکار گیلانی که علاوه بر تولید برنج در زمینه فروش ارقام غیرتولیدی خود نیز فعالیت دارد، به همشهری می‌گوید در یک‌ ماه گذشته قیمت انواع برنج در شمال هم بیش از ۱۰ هزار تومان در هر کیلو بالا رفته که در ارقام کیفی این افزایش قیمت بیشتر بوده است. به‌ گفته علی جعفرزاده، برنج هاشمی که تا آذرماه در شهر رشت کیلویی ۵۷ هزار تومان به مصرف‌کننده فروخته می‌شد، حالا با هشت هزار تومان افزایش قیمت، کیلویی ۶۵ هزار تومان فروخته می‌شود و برنج صدری دم‌سیاه با ۱۵ هزار تومان افزایش، از کیلویی ۶۳ هزار تومان به ۷۸ هزار تومان رسیده است. قیمت انواع برنج‌های دودی از این هم بیشتر است؛ دم سیاه دودی کیلویی ۸۱ هزار تومان و هاشمی دودی ۶۸ تا ۷۰ هزار تومان.

به‌ گفته این تولیدکننده حتی ارقام پرمحصول هم قیمت‌شان از ۵۰ هزار تومان گذشته. به‌ عنوان مثال برنج علی‌کاظمی هم‌اکنون در شمال کشور ۶۰ هزار تومان به فروش می‌رسد و قیمت نیم‌دانه همین برنج هم به ۳۵ هزار تومان رسیده است. قیمت ۳۵ هزار تومان برنج نیم‌دانه پرمحصول در شمال کشور وقتی عجیب‌تر به‌ نظر می‌رسد که بدانیم قیمت هر کیلو برنج نیم‌دانه در تهران تا همین تیرماه امسال نهایتا ۱۹ هزار تومان بود.

این تولیدکننده، علت گرانی‌های اخیر را افزایش هزینه‌های تولید و البته کمبود برنج به‌ علت کاهش ۴۰ درصدی تولید امسال می‌داند؛ کمبودی که باید با واردات جبران می‌شد.

در بازار برنج تهران چه خبر است؟

در حالی‌ که قیمت برنج‌های پرمحصول و پرمصرف در خرده‌فروشی‌های تهران از ۶۰ هزار تومان گذشته، به‌ گفته دبیر اتحادیه بنکداران مواد غذایی تهران بالاترین قیمت برنج در بنکداری‌ها فعلا ۶۷ هزار تومان است.

قاسم‌علی حسنی در گفت‌وگو با همشهری قیمت برنج ایرانی را در واحدهای صنفی عمده‌فروشی بین ۳۷ تا ۶۷ هزار تومان عنوان می‌کند و می‌افزاید: هم‌اکنون برای انواع برنج در بنکداری‌ها پنج نوع قیمت وجود دارد؛ هر کیلو برنج تایلندی تنظیم بازار ۱۱۹۰۰ تومان، هر کیلو برنج هندی تنظیم بازار ۱۸۵۰۰ تومان، هر کیلو برنج هندی آزاد بسته به برند آن از ۲۳ هزار تا ۲۸۲۰۰ تومان و برنج پاکستانی از ۲۳ تا ۲۶ هزار تومان به فروش می‌رسد. به‌ گفته او انواع برنج ایرانی هم بسته به نوع و رقم آن در بنکداری‌ها بین ۳۷ تا ۶۷ هزار تومان قیمت دارد که این محصولات با ۱۲ درصد سود قانونی خرده‌فروشی به‌ دست مصرف‌کننده می‌رسد. افزودن حداقل ۱۲ درصد سود قانونی خرده‌فروشی به نرخ‌های گفته‌شده، قیمت برنج را برای مصرف‌کننده به ۴۱ تا ۷۵ هزار تومان می‌رساند و این در حالی است که برخی فروشندگان درصد سود بالاتری روی قیمت خرید محصولاتشان می‌کشند.

تغییر الگوی مصرف برنج به‌ علت گرانی

گرانی برنج ایرانی الگوی مصرف برنج را در کشور تغییر داده است. کل تولید برنج کشور کمی بیش از یک‌سوم نیاز بازار مصرف را تامین می‌کند و دو-سوم نیاز بازار باید هر ساله با واردات تامین ‌شود. این که تولیدات باکیفیت داخلی تمامی تقاضای مصرف را پوشش نمی‌دهند، خود دلیلی برای گرانی این محصولات است؛ گرانی‌ای که با توجه به کاهش توان خرید خانوارها بخش زیادی از مصرف‌کنندگان را به‌ سوی مصرف برنج ارزان‌تر خارجی سوق داده است.

به‌ گفته دبیر اتحادیه بنکداران مواد غذایی تهران، آشپزخانه‌های صنعتی که غذای ادارات و کارخانه‌ها، پادگان‌ها، زندان‌ها و بیمارستان‌ها را تامین می‌کنند، به‌ طور کلی برنج هندی مصرف می‌کنند. دهک‌هایی از جامعه که حقوق‌بگیر هستند و درآمد کمتری دارند، برنج تایلندی تنظیم بازاری که در فروشگاه‌های زنجیره‌ای با قیمت ۱۲۵۰۰ عرضه می‌شود، خریداری می‌کنند و تنها اقشار مرفه جامعه برنج‌های گرانقیمت را مصرف می‌کنند. در میان برنج‌های ایرانی آنهایی که قیمت زیر ۵۰ هزار تومان دارند، پرفروش‌تر هستند و طبقات میانی جامعه گرایش بیشتری به خرید این ارقام مثل ندا و فجر دارند.

حسنی درباره این تغییر الگوی مصرف و گرایش بیشتر به برنج‌های خارجی می‌گوید: طبیعی است که هر چه کالایی گران‌تر شود، نوع مصرف‌کنندگان آن تغییر می‌کند. این اتفاق درباره برنج‌های برند ایرانی افتاده و با این که همه مردم علاقه دارند بهترین برنج را مصرف کنند، قابل انکار نیست که خریداران برنجی لوکس کمتر شده‌اند و برنج‌های ارزان‌قیمت فروش بسیار بیشتری دارند.

کاهش واردات برنج به‌رغم کاهش تولید

قیمت برنج در بازار از ابتدای امسال روند افزایشی داشت اما از مردادماه با اعلام کاهش ۴۰درصدی تولید امسال، شیب این افزایش قیمت تند شد و از شهریورماه قیمت از ۶۰ هزار تومان گذشت. این در حالی بود که تا پیش از این زمان نیز اتحادیه بنکداران از کاهش شدید میزان فروش برنج به‌ علت کاهش قدرت خرید مصرف‌کنندگان خبر داده بودند. با این حال روند واردات برنج نیز امسال با فراز و نشیب‌های زیادی همراه بود.

به‌ گفته دبیر انجمن واردکنندگان برنج ایران، از ابتدای سال ۱۴۰۰ تا پایان آذرماه در مجموع ۷۰۹ هزار تن برنج وارد کشور شده است که نشان از کندی در ثبت سفارش و واردات این محموله‌ها داشت. با این حال و با این که پیش‌بینی کاهش تولید داخلی، نیاز به واردات را افزایش داده بود، با شروع فصل برداشت برنج داخلی، واردات برای سه ماه ممنوع شد. بر اساس اعلام انجمن واردکنندگان برنج از کل واردات امسال، ۵۰۰ هزار تن مربوط به قبل از دوره محدودیت فصل برداشت برنج داخلی (مردادماه تا پایان آبان ماه) و ۲۰۰ هزار تن مربوط به ۱۷ آبان‌ماه به بعد است. این در حالی است که هر سال بیش از ۱.۵ میلیون تن از نیاز سه میلیون تنی کشور از محل واردات تامین می‌شود و واردات امسال با وجود افزایش نیاز بازار، چیزی در حد نصف سال‌های گذشته بود.

گرانی برنج از شالیزار

گرانی، بازار بیشتر کالاها را با رکود مواجه کرده و در کنار وضعیت اقتصادی نامناسب که توان خرید را از مردم سلب کرده، انتظار برای ایجاد گشایش‌های اقتصادی با توجه به تحولات سیاسی، توافقات برای رفع تحریم‌ها و کاهش نرخ ارز باعث شده بیشتر بازارها فعلا با ریزش خریدار مواجه باشند. در چنین شرایطی افزایش قیمت در بازار برنج عادی نیست.

دبیر اتحادیه بنکداران در این زمینه می‌گوید: تمام بازارهای ۱۴گانه ما در رکود هستند و در تمامی کالاها مردم برای خرید دست نگه‌ داشته‌اند و منتظر کاهش قیمت‌اند. حال این که در بازار برنج شاهد این افزایش هستیم، به هیچ وجه عادی نیست.

حسنی می‌افزاید: افزایش قیمت برنج ایرانی غیرمنطقی و غیرعلمی است و به اعتقاد من در قیمت‌گذاری برنج گرانفروشی و سودجویی صورت می‌گیرد که این اجحاف در حق مردم است. مگر چه اتفاقی افتاده که باید شاهد چنین افزایش قیمتی باشیم؟

او تأکید می‌کند: گرانی‌ برنج از شمال سرچشمه می‌گیرد. ما تعیین‌کننده نرخ نیستیم و فقط خریداریم. برنج را به هر قیمتی که بخریم با سود قانونی خود به فروش می‌رسانیم اما این گرانی‌ها علاوه بر این که به مصرف‌کننده آسیب وارد می‌کند به زیان ما هم هست و سرمایه ما را کاهش می‌دهد.

به‌ گفته این مقام صنفی، توزیع برنج‌ از سوی شرکت بازرگانی دولتی با تامین نیاز بازار عطش ناشی از کمبود را برطرف می‌کند اما این اقدام در کاهش قیمت برنج تأثیر زیادی نداشته است.»