مصاحبه «پرویز اسماعیلی» با پرتیراژترین روزنامه منطقه بالکان درباره برجام و عربستان

به گزارش منیبان، پرویز اسماعیلی در مصاحبه با روزنامه «وچرنی لیست» به سوالات خبرنگار این روزنامه که پرتیراژترین روزنامه منطقه بالکان و کرواسی است، در خصوص روابط دو کشور، روند مذاکرات وین، مسائل منطقه ای، بحران یمن، روابط با عربستان و ... پاسخ داد که متن کامل آن بدین شرح است:

سوال اول: مذاکرات بر سر برنامه هسته ای ایران در وین به کجا رسیده است و آیا به نتیجه مثبت اعتقاد دارید؟

مذاکرات وین با حضور نمایندگان ایران و 1+4 در سطح مقامات سیاسی و کارشناسان در کار گروه های لغو تحریمها، تعهدات هسته ای و طراحی روندی مطمئن برای اجرای توافق ادامه دارد. ما برای دست یابی به توافق جدی هستیم و پیشنهاداتمان را ارائه کرده ایم. می توانم بگویم در تمام موضوعات پیشرفت داشته ایم. ولی در برخی از موارد که حساس تر است به طور طبیعی پیشرفت کندتر بوده است. ما در دور هشتم مذاکرات به موضوعات بسیار مهمی رسیده ایم که به همه نشان خواهد داد آیا آمریکا و اتحادیه اروپا برای توافق جدی هستند یا خیر.

ایران و 1+5 دو سال مذاکرات سختی برای رسیدن به برجام داشتند. طی ماههای اخیر هم مذاکرات فشرده ای برای احیای آن داشته ایم. به همین خاطر اصرار داریم به توافقی متوازن و پایدار برسیم که بار دیگر به راحتی قابل نقض نباشد. توافق ناقص و موقت به نفع هیچ کسی نیست.

اگر آمریکا و اتحادیه اروپا تصمیم سیاسی بگیرند که بر خلاف دور اول، به تعهدات خودشان در برجام و قطعنامه 2231 سازمان ملل متعهد باشند، توافق به سرعت حاصل می شود.

من خوشبین هستم. ما یکبار در 2015 موفق شدیم.‌ توافق دست یافتنی است. اما مساله مهمتر در حال حاضر یافتن راه حلی است که توافق جدید به راحتی از دست نرود.

سوال دوم: چه موضوعی هنوز جای بحث دارد که مذاکرات طولانی شده است؟

برجام یک مدل قابل قبول برای حل اختلافات بین المللی از مسیر دیپلماسی بود که یکبار توسط دولت ترامپ در آمریکا شکست خورد. این تجربه، هزینه زیادی به ما و جامعه جهانی تحمیل کرد، و به اعتبار دپیلماسی آسیب زد. موضوعات مهم و جدیدی ایجاد شده که باید درباره آنها مذاکره شود.

از نظر ایران لغو فوری تمام تحریمها طبق برجام، عدم هر گونه اعمال تحریم جدید بعد از آن و اجرای کامل قطعنامه 2231 سازمان ملل ضروری است. اما موضوع بسیار مهمتر، ارائه تضمین برای عدم خروج یا نقض مجدد برجام توسط هر یک از اعضا و سپس راستی آزمایی لغو تحریم ها است. بعد از آن ما به تمامی تعهدات هسته ای خود باز می گردیم.

اگر آقای بایدن واقعا دنبال بازگشت به برجام بود با چند دستور اجرایی می توانست این کار را آغاز کند و حسن نیت خود را نشان دهد. اما اگر قرار باشد از اقدامات ترامپ به عنوان ابزار فشار جدیدی علیه ایران استفاده شود، قطعا بی نتیجه خواهد بود. لذا کوتاه یا طولانی بودن مذاکرات به طور مستقیم با اراده دولت آمریکا برای اجرای کامل و بدون بهانه تعهداتش در برجام مرتبط است.

ما از توافق سریع بسیار خوشحال خواهیم شد، اما ایرانیان ثابت کرده اند که برای دفاع از کشور و منافع خود بسیار صبور، مقاوم و کم اشتباه هستند.

سوال سوم: دونالد ترامپ در سال 2018 از توافق هسته ای خارج شد، از سوی دیگر کشورهای عضو اتحادیه اروپا هیچ اقدامی نکردند. در عمل اجرای تحریم ها سختگیرانه تر شد. آیا ایران به آمریکا و اتحادیه اروپا اعتماد دارد؟

متاسفانه ساختار سیاست جهانی به جای عدالت و اخلاق، تحت تاثیر مناسبات فرصت طلبانه و سلطه محور قرار دارد. ما تجربه های تلخی از پیمان شکنی و حتی خیانت قدرتهای خارجی، بخصوص آمریکایی و غربی نسبت به ملت خود داریم. اقدام به کودتا و کمک به صدام برای تحمیل جنگی 8 ساله علیه ملت ما و نهایتا عدم اجرای تعهدات در برجام نمونه ای از این تجربه ها است.

حتی درحدود 3 سالی که برجام اجرا شد، آمریکا و اروپا به بخش زیادی از تعهداتشان عمل نکردند؛ اما طبق 16 گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی، ایران به تمام تعهداتش عمل کرد. من معتقدم ترامپ از برجام خارج شد، چون مطمئن بود که اروپا در برابر او منفغل خواهد بود. و دیدیم که اتحادیه اروپا صرفا در بیانیه ای از خروج آمریکا اظهار تاسف کرد و هیچ اشاره ای به نقض قطعنامه 2231 نکرد. این بسیار غیر مسئولانه بود.

اتحادیه اروپا از ما چند هفته وقت خواست و تعهد کتبی داد که 11 اقدام برای جبران خروج آمریکا از برجام و اجرای تعهدات خود انجام دهد. ما یکسال دیگر به آنها فرصت دادیم و تعهدات خود را ادامه دادیم. اما اروپا نیز حتی به یک تعهدش عمل نکرد. ما 118 فروند ایرباس از اروپا خریدیم و نه از آمریکا، چرا آنها را تحویل ندادند؟ چرا شرکتهای اروپایی از ایران خارج شدند؟

اروپا عضو اصلی برجام است نه نماینده آمریکا یا تماشاگر مذاکرات. ضمن اینکه طبق ضمیمه 2 برجام، کل اتحادیه اروپا باید تعهدات آن را اجرا کند.

تجربه برجام به دنیا ثابت کرد که دولت آمریکا برای امضای خودش هم اعتباری قائل نیست. همینطور نقض قطعنامه 2231 که خودش امضا کننده آن بود. دولت ترامپ از چند پیمان و سازمان بین المللی دیگر مثل پیمان آب و هوایی پاریس هم خارج شد. بایدن که آمد، بلافاصله دستور داد آمریکا به برخی از آنها باز گردد. اما در مورد برجام این کار را نکرد. پس چطور باید انتظار داشت ما به آنها اعتماد کنیم؟ طبق یک ضرب المثل فارسی، ما از یک سوراخ دو بار گزیده نخواهیم شد.

ما مبتنی بر اعتماد به طرف های مقابل مذاکره نمی کنیم. ملاک ما رفتار آنان در عمل است. اگر حسن نیت داشته و به تعهداتشان عمل کنند، قطعا ما هم چنین خواهیم کرد.

سوال چهارم: رئیس جمهور جدیدی از محافل محافظه کار در راس دولت ایران قرار گرفته است. آیا شاهد تغییر در سیاست خارجی ایران خواهیم بود؟

اگر کسی چنین برداشتی داشته باشد، یعنی ساختار سیاسی ایران را خوب نمی شناسد. به طور طبیعی دیدگاهها و روش های مدیریتی افراد با یکدیگر فرق می کند، اما ایران فقط یک سیاست خارجی دارد. طبق قانون اساسی، اصول کلی سیاست خارجی فقط توسط رهبر انقلاب و البته در مشورت با سران سه قوه و سایر نهادهای مسئول تعیین می شود و روسای جمهور موظفند در آن چارچوب تصمیم گرفته و اقدام کنند. اما می دانیم که تحولات جهانی و دیپلماسی ثابت نمی مانند و تغییر می کنند. به همین دلیل مدیریت دستگاه دیپلماسی جزو اختیارات رئیس جمهور است. لذا نظرات و روش های متفاوت روسای جمهور در تصمیم سازی برای تامین منافع ملی متناسب با تحولات دیپلماتیک بسیار موثر است، ولی اصول سیاست خارجی ایران را تغییر نمی دهد.

سوال پنجم: حمله حوثی ها به امارات را چگونه ارزیابی می کنید؟ با توجه به اینکه از یک طرف ایران بر حوثی ها در یمن نفوذ دارد و از طرف دیگر روابط خوبی با امارات دارد این را می پرسم؟

اجازه بدهید به سابقه این بحران اشاره کنم. مداخله نظامی در یمن، در ۲۵ مارس ۲۰۱۵ با حمله هوایی ائتلافی از کشورهای عربی به رهبری عربستان سعودی و حمایت برخی کشورهای منطقه آغاز شد. این کشور حدود هفت سال متوالی زیر بمباران شدید آنها قرار دارد و نیروهای ائتلاف بدون توجه به هشدارهای نهادهای بین المللی و حقوق بشری،‌ یونیسف و سازمان بهداشت جهانی مبنی بر وقوع فاجعه انسانی و کشته شدن تعداد زیادی از غیر نظامیان و کودکان یمنی به این حملات ادامه دادند.

اصولا حمله به تاسیسات غیر نظامی و زیر ساخت های اقتصادی کشورها، غیر قابل قبول است. فرقی هم بین امارات با عربستان و یا یمن نباید قائل شد. اما برای تحلیل درست و جلوگیری از این حوادث، باید بدانیم که هر عملی موجب عکس العملی خواهد شد و در مقابل حملات نیروهای ائتلاف، نیروهای یمنی هم پاسخ می دهند. این طبیعتِ خشونت و درگیری های نظامی است.

اگر حمله به تاسیسات غیر نظامی قابل پذیرش نیست، حمله به بیمارستان ها، مدارس، کشتن غیر نظامیان و آواره کردن هزاران زن و کودک یمنی که بیشتر مستحق سرزنش است. سوال بزرگ این است که چرا مجامع بین المللی تلاش نکردند نیروهای ائتلاف را از حمله هوائی و بمباران غیر نظامیان در یمن بازدارند؟ بلکه بر عکس، قدرتهای بزرگ مثل آمریکا و فرانسه صدها میلیارد دلار اسلحه به عربستان و دولت های ائتلاف فروختند، در حالیکه می دانستند علیه مردم یمن به کار می رود.

فرض کنیم درون یک کشور اختلاف و بحران سیاسی است. آیا راه حل آن، حمله نظامی توسط کشورهای دیگر و کشتن و محاصره مردم تا حد وقوع فاجعه انسانی است؟! شما نمی توانید انتظار داشته باشید که به گروهی در محاصره حمله نظامی کنید و آنها از خود دفاع نکنند.

ما از ابتدا هشدار داده ایم که چرخه خشونت اگر راه بیفتد، دیگران را هم درگیر می کند. بارها تلاش کردیم که طرفین را به مذاکره و پایان درگیری ها متقاعد کنیم. بارها با تلاش و میانجی گری ایران آتش بس های محدودی انجام شد و باز با کمک ایران و در هماهنگی با اتحادیه اروپا، سازمان ملل و صلیب سرخ جهانی کمک های بشر دوستانه در یمن توزیع شد.

ما معتقدیم هیچ یک از بحران های منطقه ای با جنگ و خشونت حل نمی شود. صلح و ثبات، فرزند خشونت و جنگ نیست؛ بلکه میوه آرامش و گفتگو است. ما راه حل بحران یمن را توقف فوری حملات و آتش بس سراسری، پایان محاصره و تحریم مردم این کشور، تثبیت یکپارچگی و تمامیت ارضی یمن، عدم هر گونه مداخلی خارجی و آغاز گفتگوی سیاسی بین همه نیروهای داخلی یمن می دانیم.

ایران آماده همکاری و مشارکت در هر ابتکاری است که به پایان جنگ 7 ساله علیه مردم یمن بینجامد. در مذاکرات با عربستان سعودی هم یکی از موضوعات، می تواند تلاش برای پایان درگیری های نظامی در یمن باشد که امیدوارم با حسن نیت و با سرعت بیشتری به نتیجه برسد.

سوال ششم: ایران پس از سال ها قطع رابطه با عربستان، 3 دیپلمات را به آن کشور بازگردانده است. آیا این اقدام به معنی آغاز کاهش تنش بین ایران و عربستان در منطقه می شود؟

طی سالهای اخیر، بارها عربستان را به گفتگو برای حل مشکلات موجود دعوت کردیم. اخیرا نشانه های مثبتی از آنها دریافت کردیم و بلافاصله مذاکرات آغاز شد. در نتیجه چهار دور مذاکره، بعد از 7 سال سه دیپلمات ایرانی به نمایندگی ما در سازمان همکاری اسلامی در ریاض بازگشتند. این گام مثبتی است. در آستانه دور پنجم مذاکرات هستیم. رئیس جمهور ما دکتر رئیسی تاکید کرده اند که هر گاه عربستان آماده باشد، ما آماده بازگشایی سفارتها هستیم.

در رابطه با عربستان معتقدیم اشتراکات ما آنقدر مهم و بزرگ است که تمرکز بر آنها اختلافات را به حداقل خواهد رساند. ما با آنها صریح و دوستانه مذاکره می کنیم و مصلحت دو کشور، منطقه و جهان اسلام را در کاهش اختلافات و روابط سیاسی پایدار می دانیم.

عربستان و امارات را همسایگان مهم منطقه ای و برادران خود می دانیم. ما خواهان بهبود هر چه سریعتر و بیشتر روابط، و توسعه همکاری در همه زمینه ها هستیم. این قطعا موجب ثبات و امنیت بیشتر منطقه خواهد شد.

سوال هفتم: با توجه به اینکه ایران یکی از اولین کشورهایی بود که استقلال کرواسی را به رسمیت شناخت، رابطه سیاسی و اقتصادی دو کشور را چگونه می بینید؟

سی امین سالگرد به رسمیت شناخته شدن کرواسی توسط جامعه بین المللی را صمیمانه تبریک می گویم. ایران اولین کشور آسیائی و اولین کشور مسلمان بود که استقلال کرواسی را به رسمیت شناخت. در آوریل 1992 موافقتنامه برقراری روابط دیپلماتیک را امضا کردیم و با افتتاح سفارت خانه ها در دو طرف سفرا تبادل شدند.

ظرف سی سال گذشته روابط کشور در همه زمینه ها خوب و دوستانه بوده است. در بخش های سیاسی و فرهنگی روابط دو جانبه با ثبات ادامه داشته است. ما در سطوح چند جانبه و موضوعات منطقه ای و بین المللی هم همکاری های خوبی داشته و داریم.

در بخش اقتصادی و تجاری البته بدلیل اعمال تحریم ها در دوره هائی کاهش سطح روابط داشته ایم ولی بلافاصله و هر زمان که شرایط مهیا شده،‌ دوباره با شتاب به سطح قبلی بازگشته و حتی فراتر از آن توسعه یافته است. بعد از توافق برجام در سال 2015 خانم کیتاروویچ یکی از اولین روسای جمهوری اتحادیه اروپا بود که به همراه یک هیات اقتصادی - تجاری صد نفره به ایران سفر کرد. موافقتنامه های خوبی امضا شد و به یکباره حجم روابط اقتصادی به ده برابر افرایش پیدا کرد.

این نشان دهنده تمایل مقامات و فعالان اقتصادی دو طرف برای توسعه روابط تجاری بود. ایران منبعی مطمئن برای تامین انرژی مورد نیاز کرواسی برای مصارف داخلی و حتی ترانزیت است. ایران قابلیت تامین بسیاری از کالاهای مورد نیاز کرواسی با قیمت ارزان تر و با استانداردهای کیفی جهان را دارد. ضمن اینکه ایران در قلب یک بازار بزرگ 500 میلیون نفری برای شرکتهای کرواسی است.

متاسفانه با خروج ترامپ از برجام و اعمال مجدد تحریم ها، روابط تجاری دوباره کاهش یافت. اما ما تسلیم نشدیم و کار کردیم. حجم تجارت ما افزایش یافته و متنوع شده است. من اطلاع کاملی از طرفیتهای همکاری تجاری دارم و به عنوان سفیر، هیچ گاه نباید به سطح موجود در روابط قانع باشم. زیرا همواره تلاش می کنم روابط را به هر شکل ممکن افزایش بدهم.

سوال هشتم: آیا امیدی به بازگشت شرکت نفتی اینا به ایران وجود دارد؟

توافق برای ورود شرکت اینا به پروژه بزرگ میدان نفتی دشت مغان یکی از دستاوردهای مهم روابط دو کشور بود. بعد از خروج آمریکا از برجام در سال 2018، متاسفانه شرکت اینا بدون اینکه نیازی به ترک ایران باشد، فعالیت در پروژه مغان را متوقف کرد.

ما دیپلمات ها اصولا باید خوشبین باشیم و گرنه هیچ اقدامی برای مذاکره و رفع مشکلات انجام نخواهد شد. من تلاش زیادی برای بازگشت اینا به ایران انجام داده ام و از هیچ کمکی در این زمینه دریغ نمی کنم. کافی است مقامات شرکت اینا تصمیم بگیرند سریعتر به ایران بازگشته و فعالیت هایشان را از سر بگیرند. چون فرصت های اقتصادی همیشگی نیست و شرکت های زیادی در بازار رقابت حضور دارند.

واقعیت این است که اینا با خروج از ایران ضرر بزرگی را متحمل شد. اما ما ایرانیان ضرب المثلی داریم که می گوید «ماهی را هر وقت از آب بگیرید، تازه است.»