فقهای شورای نگهبان برای بررسی شکایت شرعی یک شهروند ساعت‌ها وقت می‌گذارند

به گزارش منیبان، هادی طحان نظیف در کارگاه تخصصی جایگاه شورای نگهبان در نظام حقوقی کشور گفت: شورای نگهبان یکی از مهم‌ترین نهادها برای پاسداری از شرع مقدس و قانون اساسی نظام جمهوری اسلامی ایران است. شورای نگهبان موظف است مصوبات را از این حیث که مطابق شرع و قانون اساسی باشند، بررسی کند؛ در دنیا هم، نهادهایی همانند شورای نگهبان با عناوین مختلفی وجود دارد مثل دادگاه قانون اساسی و شورای قانون اساسی که از جهت پاسداری از قانون اساسی، ماموریت‌هایی نزدیک به شورای نگهبان دارند و از این حیث، در کشورهای مختلف شورای نگهبان وجود دارد، منتهی با نام‌های متفاوت.

وی با بیان سوابق تاریخی در مورد شورای نگهبان گفت: وجود نهاد صیانت کننده از شرع و قانون اساسی، قبل از انقلاب نیز یک دغدغه میان مردم و علما بوده است و سابقه آن به اصل طراز در متمم قانون اساسی مشروطه باز می‌گردد که در آن، تقریباً یک نهادی مشابه شورای نگهبان فعلی پیش‌بینی شده بود که مصوبات مجلس را بررسی کند تا خلاف شرع نباشند اما متاسفانه با توجه به مشکلات و ابهاماتی که در این مورد وجود داشت، این مسئله در آن دوره عملا فرصت اجرایی شدن پیدا نکرد ولی این دغدغه همچنان وجود داشت.

سخنگوی شورای نگهبان گفت: در قانون اساسی، شورای نگهبان یکی از نهادهایی است که جزییات زیادی نسبت به آن وجود دارد؛ مثلا اصول 91 تا 99 به طور خاص مرتبط با شورای نگهبان است و در اصول دیگری هم موارد مربوط به شورای نگهبان ذکر شده است که نشان دهنده جایگاه این نهاد در قانون اساسی است.

طحان نظیف با اشاره به ترکیب و انتخاب اعضای شورای نگهبان گفت: شورای نگهبان متشکل از 6 فقیه منصوب شده توسط رهبر معظم انقلاب و 6 حقوقدان که به پیشنهاد رئیس قوه قضائیه و انتخاب توسط نمایندگان مجلس شورای اسلامی می‌باشد.

سخنگوی شورای نگهبان خاطر نشان کرد: اولین وظیفه که متاسفانه کمتر شورای نگهبان را به آن می‌شناسند، نظارت بر قوانین و مقررات است؛ شورای نگهبان وظیفه نظارت بر مصوبات مجلس را دارد از جهت اینکه مصوبه خلاف شرع و خلاف قانون اساسی نباشد. همچنین نظارت‌ بر اساسنامه‌های مصوب هیئت وزیران نیز جزو وظایف شورای نگهبان است. در جلسات کارشناسی و تخصصی برای بررسی مصوبات، گاهی اوقات مثلا برای یک کلمه یا یک جمله و یا یک عبارت، اعضای شورای نگهبان ساعت‌ها بحث و بررسی می‌کنند و طبیعتا فضای مباحث جلسه کاملا تحلیلی و استدلالی است.

طحان نظیف اضافه کرد: نظرات اعضای شورای نگهبان در راستای حقوق مردم است و نظرات شورای نگهبان، چه در تایید و چه در رد یک مصوبه، در راستای تضمین حقوق مردم بوده است. شورای نگهبان به دنبال پاسداری از حقوق مردم است چون شرع و قانون اساسی ما به دنبال پاسداری از حقوق مردم است.

وی اضافه کرد: درباره تمام نظرات شورای نگهبان، از اعضا رای گیری می‌شود و حتما باید هر نظری، ۷ رای را کسب کند تا مورد تایید شورای نگهبان باشد و برای اعلام مغایرت شرعی نیز باید از ۶ فقیه حاضر، حداقل ۴ تن از فقها نظر بر مغایرت داشته باشند.

سخنگوی شورای نگهبان تصریح کرد: البته یک کار خوبی هم در سال‌های اخیر صورت گرفته و آن اینکه در پژوهشکده شورای نگهبان‌ یک بانک نظرات و سوابق مصوبات اعم از طرح و لایحه و مشروح مذاکرات البته تا جایی که پیاده شده ایجاد شده که تحت عنوان سامانه نظرات شورای نگهبان، تمام نظرات شورای نگهبان را به صورت دسته بندی شده، منتشر می‌کند. به نظر بنده، این سامانه در واقع سامانه شفافیت شورای نگهبان است. اخیرا هم بخش جدیدی به این سامانه تحت عنوان "نظرات استدلالی" اضافه شده که در این بخش، استدلال‌ها بصورت دسته‌بندی شده و شفاف منتشر شده است.

طحان نظیف ادامه داد: یکی از وجوه قابل افتخار قانون اساسی ما این است که هر شهروندی می‌تواند نسبت به هر مصوبه ای که از نظر او خلاف شرع یا قانون است، شکایت کند؛ اگر بگوید فلان مصوبه خلاف قانون است، دیوان عدالت اداری آن شکایت را بررسی می‌کند اما اگر بگوید خلاف شرع است، دیوان عدالت اداری موضوع را از فقهای شورای نگهبان استعلام می‌کند و موضوع در دستورکار فقهای شورای نگهبان قرار می‌گیرد. گاهی اوقات برای بررسی شکایت یک شهروند، فقهای شورای نگهبان ۴ یا ۵ جلسه ۴ ساعته تشکیل می‌دهند تا موضوع را بررسی کنند. لذا تضمین شرعی بودن قوانین و مقررات، برعهده شورای نگهبان است.

وی در ادمه با بیان اینکه وظیفه دیگر شورای نگهبان تفسیر قانون اساسی است، تاکید کرد: معمول این است که هر نهادی که مقرراتی را وضع می کند، تفسیر رسمی هم به عهده خودش است مثلاً الان مجلس وقتی قانون وضع می‌کند، اگر ابهامی در مقام اجرا پیش بیاید از خود مجلس می‌خواهند که تفسیر کند یا دولت اگر آیین نامه یا مصوبه ای را در مقام اجرا دارد که مبهم است، از خود دولت می‌خواهند که آن را تفسیر کنند؛ نسبت به قانون اساسی، قوه موسس وظیفه تفسیر را برعهده شورای نگهبان گذاشته است.

سخنگوی شورای نگهبان خاطر نشان کرد: وظیفه بعدی که بیشتر در معرض دید است، نظارت بر انتخابات در جهت صیانت از آرای مردم است. این نظارت، شامل نظارت بر انتخابات‌های مجلس خبرگان رهبری، ریاست جمهوری، مجلس شورای اسلامی و همه پرسی است. گاهی هم بحث‌هایی درباره نظارت شورای نگهبان بر انتخابات شوراها مطرح می‌شود که از نظر شورای نگهبان چون جزو موارد ذکر شده در اصل ۹۹ قانون اساسی نیست، اعضا این شورا با آن مخالفت می‌کنند.

وی با بیان اینکه شورای نگهبان برای انجام وظایف خودش نهادهای مشورتی همانند پژوهشکده و مجمع مشورتی فقهی دارد، اظهار داشت: اینها دو بازوی مشورتی شورای نگهبان هستند و اعضای شورای نگهبان نسبت به موضوعی اظهارنظر نمی‌کند مگر اینکه قبل از آن، دو مجمع مشورتی فقهی و حقوقی در مورد آن اعلام نظر نموده باشند.