آتش جنگ بار دیگر زبانه کشید/ خطرناک ترین سلاح روسیه در جنگ اوکراین

به گزارش منیبان، در میان روز شنبه خبرنگار شبکه سی‌ان‌ان فیلمی از آنچه به نظر می‌رسید انتقال یک سامانه موشک‌انداز TOS-1 به مرز اوکراین باشد، در نزدیکی شهر بلگورود روسیه ضبط کرد.

این راکت‌انداز که ۲۴ لوله ۲۲۰ میلی‌متری در آن تعبیه شده است، یکی از رعب‌آورترین سلاح‌های زرادخانه روسیه محسوب می‌شود. با این حال آنچه در تصاویر منتشر شده جلب توجه کرد موشک‌هایی بود که در این سامانه کار گذاشته شده بودند: بمب‌های خلاء که به اسم راکت‌های ترموباریک شناخته می‌شوند.

موشک ترموباریک چیست؟

کلمه ترموباریک یا گرمافشاری (thermobaric ) از ترکیب کلمات یونانی ترموس به معنی گرما و باروس به معنی فشار گرفته شده است. کلاهک‌های ترموباریک از مهمات معمول پر نمی‌شوند و در واقع درون آن‌ها ترکیبات شیمیایی فشرده با قابلیت انفجاری بالا کار گذاشته می‌شود. این مواد آتش‌زا در لحظه اصابت در هوا پخش می‌شوند و با ترکیب با اکسیژن هوا غباری انفجاری را ایجاد می‌کنند. در این مرحله، جرقه دوم زده می‌شود و در عمل موج انفجار و خلاء با هم ترکیب شده و انفجاری با دمای بالا به وجود می‌آید.

به این سلاح کشنده «بمب خلاء» (vacuum bomb) نیز گفته می شود چرا که به هنگام عمل کردن، اکسیژن هوای اطراف را می‌مکد تا انفجاری بزرگ ایجاد کند. موج انفجارعظیم ناشی از آن نیز که مافوق صوت است، می‌تواند بسیار ویرانگر باشد.

ژان ماری کالین، کارشناس در کمپین بین‌المللی برای لغو تسلیحات هسته‌ای، می‌گوید: «این سلاحی است که وقت انفجار یک فشار بیش از حد ایجاد می‌کند و این فشار در نهایت به انفجار بسیار شدیدتری ختم می‌شود. در نتیجه موج انفجار حاصل از آن واقعا ویرانگر خواهد بود.»

ترموباریک می‌تواند چندین بلوک ساختمانی شهری را با درجا با یک شلیک به آواری در حال سوختن تبدیل کند. اولین کاربرد سلاح‌های مبتنی بر فناوری گرمافشاری به آلمان نازی در جنگ جهانی دوم بازمی‌گردد و آمریکا نیز از جمله سازندگان این سلاح به شمار می‌رود. کارشناسان تصور می‌کنند از آن در جنگ‌ عراق و افغانستان نیز استفاده شده است.

سامانه پرتاب چنین موشک‌هایی پیشتر توسط روس‌ها در دهه ۱۹۸۰ در افغانستان و در چچن و سوریه در سال‌های اخیر مستقر شده و برای نابود کردن پیاده نظام، سنگرها، استحکامات و وسایل نقلیه مقابل به کار گرفته شده‌اند.

کارشناسان می‌گویند قوی‌ترین انفجار حاصل از استفاده چنین سلاحی توسط روسیه در سال ۲۰۰۷ ایجاد شده که انفجاری معادل ۳۹.۹ تن را ایجاد کرد. بنابر برآوردهای فنی، یک شلیک این سامانه می‌تواند تقریبا یک منطقه به عرض ۲۰۰ متر در طول ۴۰۰ متر را نابود کند.

در فوریه سال ۲۰۰۰ سازمان دیده بان حقوق بشر با استناد به یک مطالعه انجام شده توسط آژانس اطلاعات دفاعی ایالات متحده، زنگ خطر را در مورد تأثیر مخرب سلاح‌های ترموباریک به صدا درآورد. در این گزارش آمده بود: «مکانیسم کشتن [انفجار] علیه اهداف زنده منحصر به فرد و ناخوشایند است. (...) آنچه باعث مرگ می‌شود، موج فشار است و مهم‌تر از آن، ایجاد متعاقب خلاء که ریه‌ها را پاره می‌کند.»

در واقع فرآیند مکیده شدن اکسیژن از محیط باعث می‌شود ریه‌ها از اکسیژن خالی شوند و جای آن را مواد شیمیایی سمی بگیرند. به عبارت دیگر در اثر این انفجار فرد از درون خفه می‌شود.

گزارش منتشره همچنین درباره مرگ‌های رخ داده در اثر کاربرد این سلاح اضافه می‌کند: «در فعل و انفعال ناشی از این عمل کردن این راکت، سوخت شعله‌ور می‌شود اما منفجر نمی‌شود در نتیجه قربانیان به شدت می‌سوزند و احتمالاً دود غلیظ در حال سوختن را نیز استنشاق خواهند کرد. از آن‌جا که متداول‌ترین سوخت‌های مورد استفاده در این راکت‌ها یعنی اکسید اتیلن و اکسید پروپیلن بسیار سمی هستند، تنفس این عوامل شیمیایی برای افراد گرفتار شده مهلک و مرگبار خواهد بود.»

در نتیجه انفجار کسانی که نزدیک به نقطه اصابت هستند از بین می‌روند و کسانی که اندکی از محل انفجار فاصله دارند دچار صدمات داخلی شدید از جمله « پارگی پرده گوش و له شدن اندام‌های گوش داخلی، ضربه‌های شدید مغزی، سوراخ شدن ریه‌ها و اندام‌های داخلی و احتمالاً از دست دادن بینایی» می‌شوند.