چهارطاقی تیموری کجاست؟

استان خراسان شمالی مثل هر استان دیگری در کشورمان جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی متعدد دارد که بازدید از آن‌ها می‌تواند لذت سفر را دوچندان کند.

یکی از دیدنی‌های تاریخی این استان مقبره چهارطاقی یا چهارطاقی تیموری است.

چهارطاقی تیموری که از جاهای دیدنی شیروان به شمار می‌رود، مربوط به دوره تیموریان است و در روستایی در نزدیکی شیروان قرار دارد.

این بنا در تاریخ ۱۹ اسفند ۱۳۸۰ با شماره ثبت ۴۸۰۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

چهارتاقی تیموری شیروان متعلق به دوره‌ی تیموری است که یکی از سرداران «تیمور گورگانی» در آن آرمیده است.

بر روی قبر این سردار، تاریخ ۷۸۵ هجری قمری به عنوان سال درگذشت او ذکر شده است پس دور از ذهن نخواهد بود که تاریخ ساخت بنا نیز مربوط به همان زمان باشد.

برای دیدن بنای چهار تاقی یا مقبره تیموری باید به سراغ روستای «زیارت» شهرستان شیروان در خراسان شمالی رفت. با جستجوی امامزاده حمزه‌ رضا، در محوطه این امامزاده می‎توانید این چهارتاقی را ببینید.

با این‎که کتیبه چهارتاقی، قدمت آن را به دوره تیموری مربوط می‎کند، اما همین هشت ضلعی بودن و وجود سردابه این گمان را به وجود می‎آورد که بنا مربوط به دوره ایلخانی است.

فرضیه دیگری که مطرح است، مقبره را به «شیخ تیمور» نسبت می‌دهند.

اما بسیاری از کارشناسان این نظر را نفی کرده‎اند. چرا که طبق وقف‌نامه چهارطاقی، که در سال ۱۰۴۵هجری قمری نگاشته شده، واقف املاک شخصی به نام «امیر محمدشیخ تیموری» عنوان شده است.

با این حال بر روی سنگ قبر موجود در چهارطاقی روی سنگ قبر کلماتی هرچند غیر دقیق به چشم می‎خورد که از پس ساییدگی و فرسایش، تنها دو واژه «عید خواجه» به چشم می‎خورد.

در کتب تاریخی از این عنوان با نام یکی از سرداران معروف امیر تیمور نام برده شده است.

در هر ضلع این هشت ضلعی، یک ورودی به داخل مقبره قرار گرفته است.

بخش بالایی بنا به شکل قوس‎دار ساخته ‌شده است که در زیر و بالای درها، نورگیرهایی به عرض درها دیده می‌شود. با طاق‎نماهایی که هر یک آجرچینی منحصربه‎فردی دارند.

کل سازه از مصالحی چون خشت و آجر ساخته شده است. البته ناگفته نماند که فضای داخلی بنا را با گچ پوشانده ‎اند.

ناگفته نماند که بالای سردرها آجرهایی به رنگ فیروزه‌ای به چشم می‎خورد. همچنین برای طراحی و ساخت تزئینات گچ‌بری و کتیبه‎ها از نقوش اسلیمی بهره گرفته شده است.

نخستین مرمت انجام شده بر روی بنا در سال ۱۳۵۶ خورشیدی انجام گرفت. پس از انجام این مرمت، چهره اصیل بنا تا حدودی تغییر کرد.

مرمت‎ها در سال ۱۳۸۴ و ۱۳۸۶ ادامه یافت و با استحکام‎بخشی بنا، از ریزش برخی بخش‎ها جلوگیری به عمل آمد.

در پی انجام مطالعات باستان شناسی هم به ورودی بنا با کف سردابه‎ای و همچنین دیوار محصورکننده در اطراف بنا دست یافته شد.

احتمال‌ می‎رود این دیوار محصورکننده در دوره‌های بعد برای پیشگیری از پیشروی قبرها به محل ساخته ‌شده باشد.

درنهایت این بنا در سال ۱۳۸۰ با شماره ۴۸۰۸ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.

در سمت جنوب ‎غربی چهارتاقی، امامزاده‎ای منسوب به «حمزه رضا» قرار دارد.

مقبره دارای گنبدی است که ارتفاع آن از قسمت فوقانی بنا ۲ متر و نیم و تا زیر گنبد بیش از ۴ متر است. فاصله بنای چهارطاقی تیموری یا بنای امامزاده حمزه رضا در حدود ۵۰ متر است.

بسیاری بر این عقیده‌اند که این مقبره مربوط به امیر تیمور بوده است و علت این موضوع را تاریخی می‌دانند که در سنگ‌نوشته قبر آمده است.

این تاریخ سال ۷۵۸ هجری قمری، یعنی دوره حاکمیت تیمور را نشان می‌دهد. بنای چهارطاقی دارای سنگ قبری سیاه‌رنگ و ساده است.

نوشته روی سنگ قبر از بین رفته است و تنها به‌سختی می‌توان نام عید خواجه را از آن خواند. با رجوع به منابع تاریخی دوره تیموری مشخص می‌شود که عید خواجه نام یکی از بزرگان و سرداران دوره تیموری است.

آرامگاه چهارطاقی به‌صورت هشت‌ضلعی و از خشت ساخته و با چوب مستحکم شده است.

بنا از بیرون دارای طاق‌نماهایی است که پوشش جناقی دارند و با آجرچینی خفته راسته در قسمت ساقه گنبد تزیین شده‌اند.

درهای ورودی بنا بسیار بزرگ هستند و هرکدام در حدود دو متر ارتفاع دارند. برای زیر و روی درها نورگیری به عرض خود درها تعبیه شده است.

مقبره همچنین دارای گنبدی است که ارتفاع آن از قسمت فوقانی بنا ۲٫۵ متر و ارتفاع از کف بنا تا زیر گنبد ۴٫۲۸ متر است.

آدرس: استان خراسان شمالی، شهرستان شیروان، بخش مرکزی، ۶ کیلومتری شیروان، روستای زیارت

مقبره چهارطاقی که از جاهای دیدنی شیروان به شمار می‌رود، در ۶ کیلومتری شهر شیروان و سه کیلومتری جاده آسفالته قرار دارد. این بنا در قسمت شمالی مقبره امامزاده حمزه رضا قرار گرفته است.

برای دسترسی به چهارطاقی تیموری با خودروی شخصی باید از مرکز استان یعنی شهر بجنورد به‌سمت شیروان حرکت کنید.

ابتدا خود را به میدان امام رضا (ع) برسانید و از طریق بلوار رضوی به بزرگراه بجنورد- شیروان بروید. پس از حدود ۵۰ کیلومتر به خروجی روستای زیارت خواهید رسید.