یکشنبه اول مهرماه ساعت ۰۹:۴۴ منتظر این اتفاق باشید
ساعت ۰۹:۴۴ دقیقه صبح روز شنبه، اول مهر (به وقت کشورمان)، مرکز خورشید به نقطه اعتدال پاییزی رسیده و فصل پاییز در نیمکره شمالی زمین آغاز خواهد شد و این در حالی است که در نیمکره جنوبی آغاز بهار را جشن می‌گیرند.
به گزارش منیبان، اعتدال پاییزی یا برابران پاییزی،(در نیم‌کرهٔ شمالی) در ستاره‌شناسی به لحظه‌ای گفته می‌شود که خورشید از دید ناظر زمینی از صفحهٔ استوای سماوی می‌گذرد و سپس حرکت خود را به سمت جنوب آسمان در پیش می‌گیرد. اعتدال پاییزی یکی از دو اعتدالین زمین است که در هر سال رخ می‌دهد (اعتدال دیگر اعتدال بهاری است).
جابجایی و گردش زمین به دور خورشید در هر سال باعث می‌شود تا ناظر زمینی تصور کند که خورشید روی یک مدار دایره‌ای (دایرةالبروج) که با مدار استوای زمین ۲۳٫۵ درجه اختلاف دارد، به دور سیاره ما حرکت می‌کند. در این میان چهار نقطه از مدار فرضی حرکت خورشید به دور زمین بسیار مهم می‌شود. دو نقطه اعتدال بهاری و پاییزی که محل تلاقی دو مدار حرکت ظاهری خورشید به دور زمین و دایره استوای سماوی است و دو نقطه انقلاب تابستانی و زمستانی که به نظر می‌رسد خورشید در بیشترین فاصله زاویه‌ای نسبت به استوای سماوی قرار می‌گیرد.
اعتدال پاییزی در نیم‌کرهٔ شمالی تقریباً ۱ مهر «۲۳ سپتامبر» (لحظهٔ متوسط سالانة آن یکم مهر ساعت ۰۹:۴۴ (ایران)) و همزمان با آغاز فصل پاییز است، درحالیکه همین زمان در نیم‌کرهٔ جنوبی آغاز بهار و لحظهٔ اعتدال بهاری است و بالعکس.
اعتدال پاییزی، برابران پاییزی که گاهی سَر میزو یا ترازوی تیرماهی خوانند، در نیمکره شمالی، در ستاره‌شناسی به برابری شب و روز گفته می‌شود که اندک اندک حرکت خورشید از خط وسط یا محور صفحه استوای زمین به سمت جنوب آسمان می‌رود. میزان یا ترازوی پائیزی یکی از دو اعتدالی است که در هر سال رخ می‌دهد (برابری دیگر اعتدال بهاری است ).
تساوی یا ترازوی پائیزی در نیمکره شمالی همزمان با آغاز فصل پائیز است و در خراسان به آن سر میزو می گویند و برابر است با اعتدال بهاری در نیمکره جنوبی که همزمان با آغاز فصل بهار است
با توجه به اینکه مدار حرکت ظاهری خورشید بر کره آسمان که به نام دایرةالبروج شناخته می‌شود، با مدار استوای آسمان ۲۳.۵ درجه زاویه دارد، این مدارات فرضی در آسمان، در دو نقطه با یکدیگر تقاطع دارند.یکی از این نقاط، اعتدال بهاری همان آغاز نوروز و سال نو است و دیگری اعتدال پاییزی است. صبح روز یکشنبه، اول مهر، مرکز خورشید به نقطه اعتدال پاییزی رسیده و فصل پاییز در نیمکره شمالی زمین آغاز خواهد شد. این در حالی است که در دو نیمکره شمالی و جنوبی زمین، فصول عکس یکدیگر رخ داده و در ابتدای پاییز در نیمکره شمالی، ساکنان نیمکره جنوبی در آغاز بهار قرار خواهند داشت.
در آغاز پاییز وضعیت ۶ ماه روز در قطب شمال پایان یافته و ۶ ماه شب بر قطب شمال زمین شروع می‌شود.این در حالی است که وضعیت «روز ۶ ماهه» در قطب جنوب زمین در این زمان آغاز خواهد شد.دلیل اینکه به نقاط اعتدال بهاری و اعتدال پاییزی، «اعتدالین» گفته می‌شود، آن است که در این دو موقعیت از سال (اول بهار و اول پاییز)، طول روز و شب با هم برابر و ۱۲ ساعت روز و ۱۲ ساعت شب را ساکنان کره زمین تجربه می‌کنند.
باید در نظر داشت که اگر مرکز خورشید معیار طلوع و غروب مهر تابان محسوب می‌شد، این شرایط تساوی روز و شب بیشتر به واقعیت نزدیک بود و این در حالی است که پایین رفتن کامل قرص خورشید در افق و یا بر آمدن اولین تابش خورشید در یک منطقه، به ترتیب بیانگر پایان روز و یا آغاز روز است.به همین دلیل در برخی از مناطق طول روز در زمان اعتدال پاییزی کمی بیشتر از ۱۲ ساعت است؛ به طور مثال در هنگام اعتدال پاییزی، روز در تهران نزدیک به ۱۲ ساعت و ۸ دقیقه به درازا می‌انجامد، ولی دو روز بعد از این تاریخ یعنی سوم مهرماه، طول روز و شب به ۱۲ ساعت می‌رسد.
این زمان در نقاط عرض‌های جغرافیایی شمالی‌تر کره زمین متفاوت‌تر بوده و در روز اعتدال پاییزی و آغاز فصل پاییز، در شهر آمستردام هلند طول روز بیش از ۱۲ ساعت و ۹ دقیقه است و در ضمن تفاوت هر روز نسبت به روز قبل نیز در عرض‌های جغرافیایی شمالی زمین نسبت به یکدیگر ۳ دقیقه متفاوت است.
به مرور پس از آغاز فصل پاییز. به طول شب افزوده شده و از طول روز کاسته می‌شود، به نحوی که در شبانگاه ۳۰ آذر هر سال، در نیمکره شمالی طولانی‌ترین شب سال و یا شب چله واقع شده است. ایرانیان باستان از گذشته‌های دور از تغییر فصول آگاهی داشته و با بناهای شاخص و روش‌های دیگر آغاز هر فصل را مشخص می‌کردند تا بتوانند به طور مثال در پایان فصل تابستان با جمع‌آوری محصولات کشاورزی، خود را برای آغاز فصل جدید و کشت پاییزی آماده کنند.حتی در برخی از مقاطع تاریخی ایران، آغاز سال نو در اول مهرماه و با شروع فصل پاییز جشن گرفته می‌شد.
اعتدال پاییزی همزمان است باسر میزان که با مهرگان پیوند دارد. زمان برگزاری سر میزان اگر آن را با جشن مهرگان همسان بدانیم در یکم ماه مهر و آغاز فصل پاییز بوده‌است و این شیوه دستکم تا پایان دوره هخامنشی و احتمالاً تا اواخر دوره اشکانی نیز دوام داشته‌است. اما از این زمان و شاید در دوره ساسانی، جشن مهرگان به مهر روز از مهر ماه یا شانزدهم ماه مهر منتقل می‌شود. اما در خراسان یکی از مهمترین جشنهای سنتی خراسان جشن سَرِ میزو یا جشن اول میزان بوده که همان اول مهر شروع آن بوده است. میزان به معنای برابری و اعتدال است. روز اول مهر معمولا شب و روز برابر است و برابری پاییزی نام دارد در مقابل برابری بهار که نوروز نام دارد. به عبارتی روشن تر اول مهر را می توان روز نوروز پاییزی نامید.هر سال در روز اول مهر و اول پاییز زمین در حالت اعتدال و تساوی پاییزی قرار می‌گیرد. به این معنی که در این زمان طول روز و شب برابر شده و رفته رفته هرچه به سمت زمستان پیش می‌رویم از ارتفاع خورشید در آسمان کاسته و هوا رو به سردی می‌رود..
در قدیم کشاورزان با شروع فصل سرما و پایان چرای علوفه ناچار بودند قوچ و بّز نَر و حتی گاو نر که بیشتر کاربرد پَرواری دارد را سر ببرندبرای اینکه با آغاز زمستان گیاهان و علف کافی برای خوراک نبود و اینها در فصل سرما لاغر می شدند بعلاوه جا برای نگهداری آنها در سرما و یخبندان نبود بناچار چارپایان پرواری ذبح می شدند که به این کار پرواربندی و جشن غلیه کنان می گفتند. و گوشت آن را سرخ غیمه و کاملا خشک می کردند و نمک می زدند و در کیسه گونی در محلی بلند آویزان می کردند تا در طول پاییز و زمستان از گوشت آن برای خوراک خود استفاده کنند. سایر دام ها برای زاد و ولد نگهداری میشدند و در این فصل موقع جفت گیری نیز به پایان می رسید که دام ها در اوایل بهار نوزاد خود را بدنیا می آوردند.
گویی به مثل پیرهن رنگ‌رزانست.منوچهری_ دامغانی(به نقل از مجله دریای پارس 1394 )
در بعضی کشورهای جهان از جمله ژاپن اعتدال پاییزی روز تعطیل رسمی کشور است.
منبع
عرشه
