غسل مافی الذّمه چیست و چه آدابی دارد؟

به گزارش منیبان؛ غُسل عملی عبادی در فقه اسلامی است به معنای شستن تمامی بدن از سر تا پا با کیفیتی خاص.غسل بر دو نوع است: واجب و مستحب. غسل های واجب عبارت اند از غسل جِنابَت، غسل میّت، غسل مَسّ میّت و غسل های سه گانه بانوان (غسل حیض، نفاس و استحاضه). غسل های مستحبی فراوانی وجود دارد مانند غسل جمعه، غسل زیارت و غسل اعیاد سه گانهٔ فطر و قربان و غدیر.همه غسل ها را می توان به دو صورت ترتیبی و ارتماسی انجام داد و بهتر است مقدار آب مصرف شده برای غسل ترتیبی بیش از سه لیتر نباشد. با غسل جنابت می توان نماز خواند و نیازی به وضو نیست؛ ولی در مورد سایر غسل ها اختلاف نظر وجود دارد.مافی الذمه یعنی آنچه بر عهده است . اگر کسی می داند که تکلیف و وظیفه ای دارد ولی نوع آنرا نمی داند مثلا فردی نمی داند که نماز ادا است یا قضا یا نوع غسل را نمی داند ، بنابراین یک غسل مافی اذمه می کند یعنی هر چه برگردن من است.

غسل‌های واجب هفت قسم است: غسل جنابت، غسل حیض، غسل نفاس، غسل استحاضه، غسل مس میت، غسل میت، غسلی که به واسطه نذر و قسم و مانند این‌ها واجب می‌شود.

اگر انسان بداند چه غسلی بر او واجب است، به نیّت همان، غسل را انجام می‌دهد، مثلاً نیّت می‌کند: غسل جنابت انجام می‌دهم قربة الی اللَّه. اگر میداند غسلی بر او واجب است، لیکن نمی‌داند کدام یک از غسل‌های واجب است، به نیت "مافی الذّمّه" (آنچه بر عهده (گردن) است) غسل می‌کند، مثلاً زنی می‌داند غسلی بر ذمه دارد، لیکن نمی‌داند غسل جنابت است یا غسل حیض، به نیّت "مافی الذّمّه" غسل انجام می‌دهد. نیّت می‌کند: غسل ما فی الذّمّه (غسلی که بر گردنم است) می‌کنم قربة الی اللَّه. با این غسل هر غسلی که بر او واجب شده بود، ولی نمی‌دانست جنابت است یا حیض، از گردنش ساقط می‌شود.

البته در این صورت‌ها، حکم یکی از غسل‌های خاص جاری نمی‌شود، مثلاً نمی‌تواند با این احتمال که شاید غسل جنابت بر ذمه او بوده، پس از غسل بدون گرفتن وضو نماز بخواند یا آیات قرآن را مس نماید.

واجبات غسل کدام است؟

واجبات غسل که تحقق و صحّت غسل منوط به آنها است عبارت اند از:

نیت؛ یعنی قصد تقرب به خدا. بنابراین، غسل بدون قصد قربت باطل است.

استمرار نیت تا پایان غسل.

شستن همه بدن؛ به گونه ای که نزد مردم شستن صدق کند. به تصریح برخی، شستن با جریان دادن آب بر پوست، هرچند با کمک دست و مانند آن تحقق می یابد.

شستن باطن بدن، مانند داخل چشم، بینی و دهان و آن بخش از گوش که دیده نمی شود و نیز زیر ناخنهایی که خیلی بلند نیستند لازم نیست.

شستن بخش هایی از ظاهر بدن که دیده می شوند ولی به صورت معمول آب به آنها نمی رسد (مانند قسمت هایی از گوش یا زیر انگشتر) واجب است.

مباشرت؛ بدین معنا که خود غسل کننده، بدن خود را غسل دهد نه دیگری.

پاک بودن بدن هنگام غسل.

آب غسل باید مطلق، پاک و مباح باشد. بنابراین، غسل با آب مضاف، نجس و غصبی باطل است.

مبطلات غسل کدام است؟

بنابر نظر امام خمینی و برخی دیگر از مراجع تقلید، «اگر در بین غسل یا بعد از آن، حَدَث اصغر (چیزی که وضو را باطل می کند) مثل بول کردن سر بزند، غسل باطل نمی شود»،یعنی دوباره غسل کردن لازم نیست؛ ولی برای نماز (و سایر کارهای مشروط به وضو) باید وضو گرفته شود. مبطلات وضو با مبطلات غسل فرق می کند. چیزهایی که غسل را باطل می کند، آنهایی است که به واسطه آنها غسل واجب می شود، مانند:۱. جنابت، ۲. خون حیض، ۳. خون استحاضه، ۴. خون نفاس.

بنابر نظر برخی دیگر از مراجع تقلید، اگر در بین غسل، حَدَث اصغر (چیزی که وضو را باطل می کند) رخ دهد، غسل را باید از سر گرفت و برای کارهای مشروط به طهارت وضو هم بگیرد.