جمعیت ۸۰ میلیون نفری ایران دارای ۸۰۰ میلیون حساب بانکی هستند!

به گزارش منیبان،  عضو شورای عالی انجمن حسابداران خبره ایران گفت: هیچ کجای دنیا افراد هزاران حساب بانکی ندارند، اما درایران ۸۰ میلیون نفر دارای ۸۰۰ میلیون حساب بانکی هستند.

اصلاح قانون صدور چک با هدف اعتبار بخشی به چک و به حداقل رساندن صدور چک بلامحل در سال ۱۳۹۷ توسط مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید و از ابتدای امسال اجرایی شده است. برای بررسی تغییرات چک در قانون جدید و اینکه آیا این تغییرات توانسته در جهت اصلاح نظام بانکی نقشی داشته باشد، با کارشناس این حوزه گفتگو کردیم.

خلاصه ای از تغییرات چک در چند سال اخیر

غلامحسین دوانی عضو شورای عالی انجمن حسابداران خبره ایران: قانون چک ایران که در سال ۱۳۵۵ نوشته شده، بعد از انقلاب چندین بار تا به حال اصلاح شده است. اما متأسفانه از آنجایی که اصلاح نه بر اساس ضرورت بلکه بر اساس یک سری الزامات بوده است، هیچ گاه این اصلاحات نتوانسته راهگشا باشد.

- در آخرین اصلاحیه که در سال ۱۳۹۸ انجام شد، ۱۱ ماده قانونی چک اصلاح شد به شکلی که چک الکترونیک داشته باشیم و از چک‌های بدون محل جلوگیری شود. زیرا گاهی ممکن است در یک روز میزان چک برگشتی به ۴۵ میلیون برسد. برای جلوگیری از این جریانات، چک را الکترونیکی و مفهوم دار کرده اند. در این راستا سامانه‌ای به نام سامانه صیاد طراحی شده و کسانی که با چک معامله می‌کنند، باید در این سامانه ثبت نام کنند.

- در سمت چپ چک شماره‌ای به نام شماره یکتا وجود دارد؛ ابتدا باید این شماره را در سامانه وارد کرده و سپس به بانک مراجعه کنند. یعنی تا زمانی که چک را در سامانه ثبت نکنند، نباید به بانک مراجعه کنند. در این قانون جدید، می‌توان چک الکترونیکی صادر کرد و بالافاصله تقاضای برگشت زد. پروسه اجرایی چک آسان‌تر شده، اما فرآیند صدور چک سخت‌تر شده است.
 

تفاوت قوانین چک و نظام بانکی در ایران با سایر کشورها چگونه است؟

این کارشناس امور بانکی: پروسه ثبت چک در سامانه صیاد سخت است. در بازار تهران بسیاری از افراد ممکن است با اینترنت کار نکنند. در هیچ کجای دنیا چک را به این صورت سخت نمی‌کنند. چک ناموس مالی کشور‌ها محسوب شده و برای آن مقررات و ضوابطی تنظیم می‌کنند. در کانادا اگر کسی چک بکشد و در حسابش پول نباشد، بی اعتبار می‌شود و دیگر Credit Card (کارت اعتباری) نخواهد داشت.

- بنابراین قادر به خرید و معامله نیست و مانند یک فرد بی هویت می‌شود. در ایران برعکس است؛ یک نفر میلیاردها چک می‌کشد، زندان می‌رود و سپس چکش را مصالحه می‌کند؛ بنابراین تصور نمی‌کنم این پروسه نیز خیلی کارآمد باشد. در قانون جدید بالا فاصله می‌توانید اقدامات اجرایی را انجام دهید، اما قبلاً پروسه اقدامات اجرایی بسیار سخت بود.

- همچنین می‌توانید با پیگیری از طریق شماره یکتای فرد از میزان اعتبار او اطلاع پیدا کنید. در ضمن اگر فرد چکی بدهد و حسابش خالی باشد، ظرف ۲۴ ساعت تمام حساب‌های او در ایران قفل می‌شود. به دنبال آن می‌توان از بانک درخواست کرد که اگر در سایر حساب هایش موجودی داشته باشد، به این حساب واریز شود؛ بنابراین در این قانون جدید، ضمانت اجرایی بیشتر شده، اما پروسه، سخت و کمی کند شده است.
 

با توجه به مشکلاتی که توضیح دادید، این قوانین هستند که مشکل دارند و یا در مرحله اجرا دچار مشکل می شوند؟

این کارشناس امور بانکی: قوانین برخواسته از بستر‌ها و نیاز کشور است. شما نمی‌توانید کشور‌های خارج را مطالعه کنید سپس ترجمه و فردا آن را پیاده کنید. به همین دلیل است که بعضی از پدیده‌ها در خارج از کشور به نتیجه رسیده و موفقیت آمیز بوده، اما زمانی که در ایران اجرا می‌شود، شکست می‌خورد. این به معنی غلط بودن این پدیده نیست.

- این پدیده در فضایی رشد می‌کند و می‌تواند خود را نشان دهد که در ایران فراهم نیست. در کشور ما اکثر فعالیت‌ها الکترونیکی شده، در صورتی که ۴۰ درصد مردم سواد الکترونیکی لازم برای آن را نداشته و نمی‌توانند با اینترنت کار کنند. پس در ابتدا باید بستر‌ها و نیاز‌های کشور فراهم شود. در همه جای دنیا نیز ابتدا بستر، مناسبات و ساز و کار اقتصادی فراهم می‌شود و سپس به مرحله اجرایی می‌رسد و قانون بدون ساز و کار نداریم. از نظر من این قانون برای بسیاری از افراد کشور غیر قابل استفاده است.

این تغییرات و اصلاحات نیازمند چه بسترهایی است؟

دوانی: در هیچ کجای دنیا به این صورت نیست که یک نفر صد حساب بانکی داشته باشد. هر فرد دو حساب دارد؛ حساب کسب و کار و حساب شخصی. اما در ایران اینطور نیست و هر کس برای خودش هزاران حساب دارد، به طور مثال اینطور بیان می‌شود که ۸ میلیون دستگاه کارتخوان صادر شده که ۶ میلیون آن به اشخاص وصل نیست.

- در کشور حساب‌هایی داریم به نام منشی پزشک و درآمد پزشک در آن حساب وارد می‌شود. در خارج از کشور هرگز چنین چیزی را نمی‌بینیم و جرم تلقی می‌شود.

- بعضا در کشور آگهی‌هایی دیده می‌شود مبنی بر دادن پوز بدون مشخصات یا در بانک‌ها معروف کشور پوز‌های آنی صادر می‌شود. بسیاری از افراد هستند که شغلی ندارند، اما پوز دارند؛ بنابراین پوز به ابزاری برای سوء استفاده تبدیل شده است. با جمعیت ۸۰ میلیونی، تعداد ۸۰۰ میلیون حساب بانکی داریم.

آیا به علت اینکه ریشه بانک از خارج است، با نظام اقتصادی ما سازگار نیست؟

دوانی:ما دو نظام اقتصادی در دنیا داریم؛ سرمایه داری و سوسیالیستی. برای سوسیالیستی مدلی نیست، اما برای سرمایه داری، آمریکا، اروپای شمالی و اسکاندیناوی را داریم. چیزی به اسم اقتصاد اسلامی تا کنون در دنیا نداشتیم. بعضا مدعی هستند که می‌خواهند بانکداری اسلامی مبتنی بر نظام اقتصاد اسلامی بیاورند.

- بانک ابزاری است که در سرمایه داری تولید شده است. نمی‌توانید در یک اقتصاد دیگری چنین ابزاری را تعریف کنید. سایر کشور‌ها چگونه عمل کرده اند که موفق هستند، اما در ایران بانکداری برعکس است و به خزانه افرادی خاص تبدیل شده است.

- ما جزئی از جهان هستیم و بدون بانک نمی‌توانیم کار کنیم. بعد‌ها که تحریم تمام شود، مجبور هستیم به بانک جهانی وصل شویم. به نظر من بانکداری ابزار سرمایه داری است. ابتدا سرمایه داری را مطالعه کنیم و سپس مشخص کنیم که چه نوع سرمایه داری؛ سرمایه داری اروپای شمالی یا سرمایه داری آمریکا.

- با اقتصاد، قوانین و مقررات مالی نمی‌توان بازی کرد و مسائل اقتصادی شوخی بردار نیست. اقتصاد یک قانونمندی، مبانی و مفروضات دارد که اگر کسی به آن توجه نکند، زمین می‌خورد؛ بنابراین اندیشیدن در مورد ابزار‌های اقتصادی بدون توجه به ساز و کار‌ها و چارچوب اقتصاد کشور غلط است. به عنوان مثال همین چک که یکی از قوانین اساسی کسب و کار است، تا به حال چندین بار اصلاح شده، اما مشکلی را حل نکرده و زندان پر از زندانیان مربوط به چک است. در دنیا بانک وسیله‌ای است برای اینکه تولید را رونق دهد؛ بنابراین باید تجربه‌های دنیا را به صورت عقلایی استفاده کنیم.