چرا بنزین ۱۴ هزار تومان نمی‌شود؟
شایعه افزایش قیمت بنزین در حالی بر سر زبان‌ها افتاده که یارانه بنزین به اوج تاریخی خود پس از انقلاب رسیده است. گویی عوامل اقتصادی و بازار گمانه‌زنی‌ها حرکت به سمت افزایش قیمت بنزین را تقویت کرده است. اما در چنین تصمیماتی، فقط منطق‌های اقتصادی تعیین‌کننده نیستند و این اقتصادسیاسی است که سرنوشت‌ساز خواهد بود. به راستی بنزین ۱۴ هزار تومانی در کار خواهد بود؟
به گزارش منیبان، پرده اول گمانه‌زنی‌ها برای افزایش قیمت بنزین اواخر مهر ماه شروع شد. برخی مطرح کردند دولت رئیسی می‌خواهد در بودجه ۱۴۰۱ به سمت واقعی‌سازی قیمت حامل‌های انرژی برود و هر لیتر بنزین به ۱۴ هزار تومان برسد. موضوعی که بلافاصله از سوی سخنگوی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران تکذیب شد .
اختلال سایبری پمپ بنزین‌ها
شب گذشته دومین اپیزود این نمایشنامه پس از حمله سایبری به پمپ بنزین‌ها رقم خورد. شایعاتی از جمله آنکه اطلاعات کارت‌های سوخت را پاک کرده‌اند تا قیمت‌ها افزایش یابد ورد زبان عموم مردم شد. گرچه نظرسنجی هفته گذشته گالوپ نشان می‌داد ۷۲ درصد مردم از عملکرد دولت رئیسی رضایت دارند، اما بازار گمانه‌زنی‌های مربوط به قطعی بنزین شب گذشته نشان داد، دولت سیزدهم هنوز تا جلب اعتماد عمومی فاصله زیادی دارد.
انگیزه بودجه‌ای دولت برای گرانی بنزین
مشکلات کسری بودجه سنگین دولت، سومین پرده‌ای است که احتمال افزایش قیمت بنزین را تقویت می‌کند. طبق برآوردهای متعدد کسری حدودا ۴۰۰ هزار میلیارد تومانی برای بودجه سال جاری رقمی دور از انتظار نیست. دولتی که بر خلاف سال ۹۹ امکان استفاده از ظرفیت‌های بازار سرمایه را ندارد، اوراق بدهی نیز بدون افزایش نرخ بهره بی‌خریدار است و در فضای تحریم نیز خبری از درآمدهای نفتی نیست. بنابراین، تنها گزینه غیرتورمی باقی‌مانده کاهش یارانه‌های انرژی است.
مطابق آخرین برآوردها ایران بیشترین یارانه انرژی را میان کشورهای جهان می‌دهد. نماینده پروژه‌های سازمان ملل در ایران طی یادداشتی نوشته ایران حدود ۲۰ درصد تولید ناخالص داخلی خود را یارانه می‌دهد. این به معنای رقمی نزدیک ۸۰۰ هزار میلیارد تومان در سال است. بنابراین، حتی کاهش ۵۰ درصدی سوبسید انرژی می‌تواند کسری بودجه را جبران کند.
نمودار تاریخی بنزین داخلی و خارجی چه می‌گوید؟
اما پرده آخر، روند تاریخی قیمت جهانی و داخلی بنزین است. مطابق نمودار زیر مشاهده می‌شود هر بار شکاف قیمت خارجی و داخلی (محدوده زردرنگ) بالا رفته، قیمت بنزین (خط نارنجی) افزایش یافته است. اکنون نیز بالاترین شکاف قیمتی بین نرخ بین‌المللی و داخلی بنزین را شاهد هستیم و اگر روند تاریخی تکرار شود، نوبت به افزایش قیمت رسیده است.
اقتصاد سیاسی تغییر قیمت سوخت
مستقل از تمام موارد بالا، اکنون اقتصاد سیاسی تغییر قیمت سوخت با هیچ دوره‌ای قابل مقایسه نیست. حدود دو سال از حوادث آبان ۹۸ می‌گذرد. زمانی که یک‌شبه قیمت بنزین یارانه‌ای از هزار تومان به ۱۵۰۰ تومان و بنزین آزاد به ۳۰۰۰ تومان رسید و این شوک، شکافی معنادار بین دولت و مردم ایجاد کرد. چنین اتفاقی طبق تجربه سیاست‌گذاری به معنای آن است که دست بردن به قیمت بنزین حداقل برای چندین سال با مخالفت جدی سیاست‌مداران مواجه می‌شود. آن هم دولتی که در انتخابات نیز با مشارکت حداکثری نیامده و اکنون بیش از هر زمانی به جلب اعتماد مردم نیاز دارد.
خودکفایی بنزینی
مساله دیگر آن است که در سال ۹۸ یکی از انگیزه‌های دولت برای افزایش قیمت بنزین، جلوگیری از افزایش مصرف سوخت در کشور بود. در آن زمان هنوز ستاره خلیج فارس راه نیفتاده بود و اگر روند مصرف که به روزی بیش از ۱۰۰ میلیون لیتر نزدیک شده بود ادامه می‌یافت، دولت برای تامین بنزین مجبور به واردات بود! موضوعی که فشاری جدی بر بازار ارز وارد می‌آورد. اکنون اما ایران صادرکننده بنزین است و به دلیل کرونا، مصرف بنزین تا حدودی کنترل شده است. بنابراین، دولت از این منظر ناچار به افزایش قیمت‌ها نیست.
مانع تاریخی تا بنزین ۱۴ هزار تومانی
آخرین شاهد اما وضعیت تاریخی تخفیف یا همان سوبسیدی است که به قیمت بنزین داده شده است. همانطور که در نمودار زیر مشاهده می‌کنید همواره در تاریخ پس از انقلاب، قیمت بنزین در کشورمان با فاصله نسبت به قیمت جهانی قرار داشته است. کمترین تخفیف مربوط به سال ۹۴ است، یعنی زمانی که نرخ دلار ثبات داشت و قیمت جهانی نفت ریزش بسیار سنگینی را در بازار جهانی تجربه کرده بود. بنابراین، قیمت ۱۴ هزار تومانی بنزین که تقریبا عددی نزدیک به نرخ‌ها در بازار جهانی منطقه است؛ حتی در صورت افزایش قیمت‌ها تارگتی نخواهد بود که دولت به سمت آن برود.
منبع: بورسان
