چه عواملی ایجاد حسادت در روابط احساسی را بشناسیم

به گزارش منیبان؛ حسادت یک تجربه احساسی جهانی است، با این حال تمایلات عاطفی برخی افراد باعث می‌شود بیشتر از دیگران آن را احساس و تجربه کنند. سوالی که همیشه در رابطه با این افراد به وجود می‌آید چه بودن منشأ حسادت و این موضوع است که دلیل وجود تفاوت در دامنه حسادت و نیز میزان ناپایداری این حس در افراد مختلف ناشی از عوامل ژنتیکی است، عوامل محیطی و یا هر دو؟

مطالعات انجام‌گرفته روی پنج‌هزار و ۶۶۰ دوقلوی فنلاندی و خواهر و برداران آن‌ها درباره بررسی علل ژنتیکی و محیطی حسادت نشان داد که این بعد احساسی تنها به میزان کمتر از ۳۰ درصد ارثی است و دلیل ناپایداری بعد احساسی حسادت و تفاوت میزان آن در هر کس به عوامل محیطی بازمی‌گردد. حسادت با داشتن ارزش کمتر برای همسر، نداشتن اعتماد به شریک زندگی، خیانت به او و محدودیت در روابط اجتماعی-جنسیتی مرتبط است و در روابط احساسی زمانی رخ می‌دهد که شریک و همراه یک نفر جذب رقیب وی شود.

حسادت در روابط احساسی چیست؟

حسادت روابط احساسی به افکار، احساسات یا اعمالی اطلاق می‌شود که در پاسخ به عزت نفس یا تهدیدات روابط مربوط به یک جاذبه احساسی واقعی یا خیالی میان شریک یک رابطه احساسی و رقیب بالقوه یکی از طرفین آن رابطه اتفاق می‌افتد. بر اساس دیدگاه‌های تکاملی، کارکرد این بعد احساسی (حسادت) در اصل برانگیختن رفتارهای محافظتی و حفظ همسر است. با این حال چنین کارکردی از رفتارهای منفی دور نیست که بعضی از این رفتارها عبارتند از دستکاری عاطفی، هوشیاری بیش از حد (برای مثال نیاز فرد به دانستن همیشگی اینکه شریک زندگی وی کجاست و کنترل همیشگی او)، تهدید شریک زندگی، تهدید رقبای بالقوه و مواردی از این قبیل.

تحقیق روی حسادت در روابط احساسی

در بررسی منشأ حسادت تحقیقی روی هفت‌هزار و ۷۲۶ مشارکت‌کننده انجام گرفت که پنج‌هزار و ۶۶۰ نفر از آن‌ها دوقلو و مابقی افراد خواهران و برادران این دوقلوها بودند. از این تعداد پنج‌هزار و ۱۹۷ نفر در رابطه بودند، ۴۷۱ نفر به شریک زندگی خود خیانت کرده، ۱۸۷ نفر خیانت دیده و ۱۶۰ نفر هم خیانت کرده و هم خیانت دیده بودند. میانگین سنی دوقلوها ۲۹ سال (در محدوده ۱۸ تا ۴۵ سال) و میانگین سنی خواهر و برادران ۳۲ سال (محدوده ۱۸ تا ۵۸ سال) بود.

در این تحقیق معیارهای مورد بررسی حسادت رابطه احساسی، وجود اختلاف در ارزش‌های همسران، قابل اعتماد بودن شریک زندگی، جهت‌گیری‌های اجتماعی-جنسیتی و فریبکاری بود و مطابق با آن‌ها از مشارکت‌کنندگان پرسیده شد که در صورت رویارویی با رفتاری صمیمانه از سوی شریک زندگی‌شان با فردی دیگر که ممکن است با برانگیخته شدن حسادت آن‌ها همراه باشد تا چه میزان احساس آسودگی خواهند داشت. آن‌ها همچنین به این سوالات پاسخ دادند که به‌طور کلی سطح مطلوبیت خود به‌عنوان شریک یک رابطه را در مقایسه با همتایان خود و همچنین سطح مطلوبیت شریک زندگی خود را چگونه ارزیابی می‌کنند، چقدر به شریک زندگی خود اعتماد دارند و چند بار تا کنون در یک رابطه متعهدانه و منحصر به خود با خیانت مواجه شده‌اند.

علل ژنتیکی و محیطی حسادت

نتایج تحقیق نشان داد که عوامل ژنتیکی تنها ۲۹ درصد از میزان تفاوت حسادت در هر انسان را تشکیل می‌دهد و مابقی آن تحت‌تأثیر عوامل محیطی غیرمشترک است، یعنی تجربیاتی که میان دوقلوها مشترک نبوده است (مانند رفتن به مدارس مختلف) که در مقابل تجربیاتی هم‌چون فرزندپروری (به‌عنوان عوامل محیطی مشترک) قرار دارد.

بنابراین می‌توان گفت مدل‌های مبتنی بر نظریه دلبستگی موجود در این زمینه، مبنی بر اینکه محیط‌های خانوادگی یا مشترک تأثیری بر حسادت ندارند با نتایج به دست آمده ناسازگار است. مدل‌های مذکور به کودکان پیشنهاد می‌کند که چگونگی برخورد و انتظارات خود از یک رابطه را از والدین خود فرا بگیرند که پیامدهای این پیشنهاد می‌تواند انتقال حسادت توسط والدین به کودکان باشد. به جز این گزارشات، دیدگاه‌هایی هم‌چون محافظت از همسر حسادت را با تأکید بر محیط‌های غیر مشترک توضیح می‌دهند.

دیدگاه‌های محافظه‌کارانه نسبت به حسادت نشان می‌دهد که حسادت تحت تأثیر عواملی مانند مطلوبیت شریک احساسی یک فرد، ویژگی‌های رقبا، مسائل مربوط به اعتماد، سابقه خیانت، اختلاف ارزش‌های همسران (مثلاً داشتن شریکی که بسیار جذاب‌تر از خود است) و جنسیت اجتماعی قرار دارد. نتایج تحقیق حاضر نیز نشان داد که قوی‌ترین پیش‌بینی‌کننده حسادت بیشتر عبارت است از نگرش و تمایلات اجتماعی-جنسیتی محدود با تمایل کمتر به خیانت و اعتقاد بیشتر به پایداری یک رابطه که باعث می‌شود یک فرد بیشتر از رابطه خود محافظت کنند. البته نظریه‌ای در نقطه مقابل این دیدگاه نیز وجود دارد که مطابق با آن، افراد حسودتر، ماندن در یک رابطه احساسی طولانی‌مدت را به‌عنوان راهی برای کاهش احتمال خیانت دنبال می‌کنند نه اینکه اعتقاد به الزام ماندن در یک رابطه منجر به افزایش احساس حسادت شود.

در حالت کلی این تحقیق نشان داد که تفاوت‌های افراد در حسادت تا حدی به دلیل تأثیرات ژنتیکی و بیشتر به دلیل تأثیرات غیر مشترک محیطی است و افراد حسود در کل دارای سه ویژگی هستند. یک اینکه احساس می‌کنند شریک زندگی‌شان قابل اعتماد نیست، دو معتقدند کمتر از شریک زندگی‌شان جذابیت دارند و سه اینکه در گذشته یا زمان حال خیانت دیده‌اند.