ماجرای عجیب محاسبه یارانه پنهان بنزین
قیمت بنزین فروخته شده به مشتری خارجی در سال ۱۳۹۹ ارزان تر از بنزین فروخته شده به مشتری داخلی بوده است.
به گزارش منیبان؛ تاکنون صورت‌های مالی بیش از ۳۷۰ شرکت زیر مجموعه نهادهای دولتی منتشر شده است. سال‌ها عدم انتشار عمومی گزارشات این شرکت‌ها در خصوص وضعیت خود انتقادات فراوانی را به وجود آورده بود که سرانجام در بهار ۱۴۰۱ بخشی ازصورت‌های مالی این شرکت‌ها در سامانه کدال قرار گرفت.
در بخش نهم این گزارش به بررسی مهم‌ترین نکات صورت‌های مالی یکی دیگر از این شرکت‌ها پرداخته شده است.
شرکت پالایش نفت آبادان
شرکت پالایش نفت آبادان به عنوان یکی از شرکت‌های فرعی شرکت ملی پالایش و پخش فراورده‌های نفتی ایران فعالیت می‌کند.
حوزه فعالیت این شرکت مطابق اساسنامه آن عبارت است از:
احداث، راه‌اندازی و بهره‌برداری از کارخانجات صنعتی به منظور تولید، بازاریابی، فروش، صدور انواع محصولات نفتی، شیمیایی و مشابه
-دریافت، مغاوضه و خرید خوراک پالایشگاه از شرکت ملی نفت ایران، شرکت ملی پخش و پالایش فرآورده‌های نفتی، شرکت ملی گاز ایران و یا هر عرضه‌کننده داخلی و خارجی دیگر
تولید فرآورده‌های نفتی از قبیل بنزین، نفت سفید، نفت گاز، نفت کوره، سوخت هواپیما و...
این شرکت در مجموع ۶۹۳۹ نیروی انسانی رسمی، قراردادی، پروژه‌ای و خدماتی در اختیار دارد.
سود و زیان شرکت پالایش نفت آبادان
این شرکت در پایان سال مالی ۱۳۹۹ با وجود درآمد عملیاتی ۱۰۱ هزار میلیاردتومانی، ت ۴۱۳ میلیاردتومان سود خالص حاصل کرده است رقمی که در مقایسه با زیان خالص ۳۸۰۰ میلیاردتومانی سال ۹۸ حاکی از افزایش قابل توجهی است. البته این افزایش در حالی رخ داده است که درامدهای عملیاتی سال ۱۳۹۹ این شرکت نسبت به درآمدهای عملیاتی سال ۱۳۹۸، بیش از ۱۱.۵ هزار میلیارد تومان افزایش یافته است.
سود و زیان پالایش ابادان
راز افزایش سود این پالایشگاه در بررسی یادداشت‌های توضیحی صورت مالی منتشر شده در سال‌های ۱۳۹۹ و صورت مالی ۱۳۹۸ است که اطلاعات روشن کننده‌ای از سال ۱۳۹۷ نیز در آن قید شده است.
بهای تمام شده درآمدهای عملیاتی شرکت پالایش آبادان
صورت‌های مالی این شرکت نشان می‌دهد که در فاصله تنها دوسال، درآمدهای عملیاتی شرکت از ۵۲ هزار میلیارد تومان در سال ۱۳۹۷ به ۱۰۱ هزار میلیارد تومان در سال ۱۳۹۹ جهش پیدا کرده است. علت این امر را می‌توان در مصوبه شورای‌عالی سران قوا در سال ۱۳۹۸ دانست که تصمیم گرفته شد بهای بنزین داخلی افزایش یابد. استدلال موافقان این طرح در سال مذکور به این صورت بود که درپی افزایش نرخ ارز در کشور، نرخ ریالی هر لیتر بنزین بیشتر از رقمی که مردم پرداخت می‌کردند بود لذا دولت برای کاهش این فاصله اصطلاحا دست به واقعی کردن قیمت‌ها زده است.
از سوی دیگر با افزایش درآمدهای عملیاتی، بهای تمام شده این درآمدها نیز با جهش مواجه بوده است به گونه‌ای که بهای تمام شده درآمد عملیاتی این شرکت از حدود ۴۷ هزار میلیارد تومان در سال ۱۳۹۷ به حدود ۹۵ هزار میلیارد تومان در سال ۱۳۹۹ رسیده است.
صورت‌های مالی بیانگر این نکته است که این جهش‌ها به دلیل افزایش نرخ تسعیر ارز در صورت‌های مالی این سال‌ها از ۱۵ هزار تومان به ازای هر یورو به ۲۷ هزار تومان رسیده است.
به طور خلاصه می‌توان گفت که اگرچه افزایش نرخ ارز در کشور منجر به افزایش درآمدهای این شرکت از طریق افزایش نرخ ریالی بنزین شده است، اما هزینه‌های آن را نیز به طرز شگفت آوری افزایش داده است.
در جدول زیر نرخ افزایش درآمدهای عملیاتی و بهای درآمدهای عملیاتی در این سال‌ها را مشاهده می‌کنید:
از سوی دیگر یک تفاوت اصلی در سود و زیان خالص این شرکت در سال‌های مورد اشاره دیده می‌شود که حائز اهمیت فراوانی است.
در سال ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ یکی از دلایل افزایش مبلغ زیان خالص شرکت، محاسبه هزینه کاهش ارزش موجودی‌ها بوده است که در تشکیل زیان عملیاتی نقش به سزایی دارد. از سوی دیگر در سال ۱۳۹۹ این هزینه در صورت‌های مالی دیده نمی‌شود و به جای آن درآمد ارزیابی موجودی‌ها باعث جهش سود عملیاتی شده است.
حال با تمام این اوصاف باید دید چرا در سال ۹۹ علی رغم افزایش ۱۱.۵ هزار میلیارد تومانی درآمد عملیاتی و سود عملیاتی ۹.۷ هزار میلیارد تومانی تنها ۴۱۳ میلیارد تومان سود حاصل شده است؟
پاسخ این سوال بازهم در نرخ ارز است. صورت مالی شرکت نشان می‌دهد که مبلغ ۹.۲ هزار میلیارد تومان هزینه غیرعملیاتی از میزان سود عمالیاتی این شرکت کسر شده است که بنابر یادداشت‌های توضیحی، این مبلغ بابت تسویه بدهی ارزی شرکت در قبال تسهیلاتی بوده که از چین اخذ شده است. اما چرا نرخ ارز در این میان مهم است؟ بنابر گزارش حسابرسان نرخ یوان محاسبه شده برای پرداخت این بدهی ۳۴۸۷ تومان است یعنی افزایش نرخ ارز حتی هزینه‌های مرتبط با تسویه بدهی‌های ارزی این شرکت را نیز افزایش داده است.
معمای نرخ بنزین جهانی!
همانطور که گفته شد در سال ۹۸ یعنی نقطه عطف جهش درآمدهای این پالایشگاه به منظور آنچه که یارانه پنهان بنزین خوانده می‌شد، نرخ فروش این فراورده نفتی به مردم افزایش یافت.
حامیان این طرح نرخ بازار سیاه دلار در کشور را مبنای محاسبه نرخ یک لیتر بنزین در کشورهای همسایه قرار می‌دادند و می‌گفتند نرخ ریالی بنزین باید افزایش یابد تا هم از قاچاق سوخت جلوگیری شود و هم یارانه پنهان حذف شود. این دسته از کارشناسان همچنین معتقد بودند که نرخ بنزین پس از رسیدن به نرخ ۳ هزار تومانی برای هر لیتر، بازهم با نرخ واقعی خود فاصله دارد و باید این نرخ چند برابر افزایش پیدا کند.
حالا صورت‌های مالی سال ۱۳۹۹ یعنی سال بعد از اجرای طرح بنزینی، نشان دهنده یک نکته ابهام برانگیز است.
در سند مربوط به درآمدهای عملیاتی این پالایشگاه در سال ۱۳۹۹ میزان فروش و نرخ فروش بنزین صادراتی در این سال مشخص شده است.
بنزین صادراتی قیمت
محاسبات خبرنگار جماران نشان می‌دهد، هر لیتر بنزین صادراتی در این سال به نرخ حدود ۴۲۹۰ تومان به مشتری خارجی فروخته شده است یعنی این ادعا که نرخ بنزین بر اساس فوب خلیج‌فارس چند برابر نرخی است که مردم ایران خریداری می‌کند، لااقل در سال ۱۳۹۹ صحت نداشته باشد.
اما ابهام عجیب تر در سند مربوط به درآمدهای داخلی پدیدار شده است چراکه مطابق آن، هر لیتر بنزینی که به داخل فروخته شده است حدود ۵۱۵۳ تومان حساب شده است.
قیمت بنزین داخلی
یعنی به طور واضح نرخ بنزین فروخته شده به مشتری خارجی در سال ۱۳۹۹ ارزان تر از بنزین فروخته شده به مشتری داخلی بوده است.
در عین حال با توجه به اینکه دولت بنزین را با دو نرخ ۱۵۰۰ تومانی و ۳۰۰۰ هزار تومانی به مردم می‌فروشد، ما به تفاوت این نرخ با نرخ فروش پالایشگاه به عنوان یارانه در جدول درآمدهای عملیاتی مشخص کرده‌اند. حال اگر به صورت مالی درآمد عملیاتی ناشی از صادرات برگردیم متوجه می‌شویم که ستون یارانه آن با عدد صفر پُر شده است.
در یادداشت توضیحی ۲-۵ صورت مالی این شرکت، به صراحت مشخص شده است که از قبال همین نحوه محاسبه مبلغ ۴۳ هزار میلیارد مابه تفاوت یارانه و نرخ مصوب دولت به عنوان درآمدهای عملیاتی این شرکت افزوده شده است.
نکته مهم دیگر مسئله یارانه پنهان است. همانطور که گفته شد نرخ بنزین با جهشی مواجه شد که عمده‌ترین دلیل اتخاذ آن سیاست، کاهش یارانه‌های پنهانی بود که دولت برای بنزین می‌پرداخت.
بر اساس صورت‌های مالی سال ۱۳۹۸ و ۱۳۹۸ و همچنین اطلاعاتی که در خصوص سال ۱۳۹۷ در صورت مالی سال ۱۳۹۸ آمده است می‌توان روند تغییرات مقداری آنچه که یارانه پنهان خوانده می‌شود را به‌دست آورد.
در همین خصوص مبالغ اظهار شده تحت عنوان یارانه پنهان به ازای هر لیتر در سال‌های ۱۳۹۷، ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ محاسبه شده است.
این جدول نشان می‌دهد، هدف اصلی طرح افزایش نرخ بنزین که کاهش میزان یارانه پنهان بنزین بوده نه تنها محقق نشده است بلکه منجر به افزایش مبلغ یارانه پنهان ادعایی شده است.
