پاسخ به یک سوال مهم درباره فیلم "رضا ثقفی"/ چون به خلوت می‌روند…
حریم خصوصی مسئولان چه تعریفی دارد؟ آیا با حریم خصوصی دیگر افراد یکی است؟ چه پاسخی می‌توان به این خشم عمومی داد؟
به گزارش منیبان، انصاف نیوز نوشت: چند روز پیش فیلمی خصوصی منتسب به رضا ثقتی، مدیرکل ارشاد گیلان، در فضای مجازی منتشر شد که واکنش‌های بسیاری را در پی داشت. عده‌ای از مردم با اشاره به گفته‌های او در فضای مجازی از «تضاد ریاکارانه‌ی گفتار رضا ثقتی و آن فیلم» می‌گفتند و تعدادی از مردم هم دیگران را از دامن زدن به خبر این فیلم انذار می‌دادند و می‌خواستند که بخاطر فرزندان ثقتی هم که شده توئیت کردن در مورد او را ادامه ندهند.
اداره‌ی کل ارشاد گیلان در اطلاعیه‌ی خود بر شائبه‌ها و ابهامات بسیار فیلمی که منتشر شده است تاکید داشته و همچنین گفته است که این فیلم پرشائبه نمی‌تواند وسیله‌ای برای شبکه‌های معاند شود که جبهه‌ی فرهنگی انقلاب اسلامی را تضعیف کنند.
فارغ از موضوع رضا ثقتی سوال انصاف نیوز اینجاست که حریم خصوصی مسئولان چه تعریفی دارد؟ آیا با حریم خصوصی دیگر افراد یکی است؟ چه پاسخی می‌توان به این خشم عمومی داد؟ چه پاسخی شایسته‌ی افکار عمومی است؟ این سوالات را از بامداد لاجوردی، دانش‌آموخته‌ی جامعه‌شناسی پرسیده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
به نظر شما اصلا باید حریم خصوصی برای مسئولان قائل باشیم؟ آیا چنین چیزی در جمهوری اسلامی هم به طور خاص تعریف شده است؟
سوالتان بیشتر جنبه‌ی تخصصی حقوقی دارد و من از منظر خودم پاسخ شما را می‌دهم. شخصی که مسئولیت دارد طبیعتا مثل سایر شهروندان یک حریم خصوصی دارد که باید به وسیله‌ی قوه‌ی قضائیه از آن صیانت شود.
اینجا ولی یک «اما»ی بزرگ وجود دارد. یک زمانی هست فرد به دلیل مسئولیتی که دارد یک حاشیه‌ی امن ویژه‌ی سیاسی و نیز از طریق حمایت‌هایی که می‌شود برای خود تصور می‌کند و با همین پشتوانه دست به کارهایی خلاف شئون اجتماعی می‌زند.
در مورد این گروه از آدم‌ها می‌توان جور دیگری به این قضیه نگاه کرد؛ به این ترتیب که آن فرد در حال سواستفاده از موقعیت خود است به این ترتیب که مثلا شخصی را تحت فشار می‌گذارد یا چون اطمینان دارد حمایت سیاسی دارد خلافی را با آسودگی خاطر بیشتری انجام می‌دهد. این در حالی است که در واقعیت فضای سیاسی ایران سایر شهروندان چنین امتیازی ندارند.
حریم خصوصی رضا ثقتی و اعترافات تلویزیونی شهروندان
این روزها می‌بینیم جریان خاصی در حالی داعیه‌ی حریم خصوصی در موضوع رئیس ارشاد استان گیلان پیدا کرده و ژست حریم خصوصی گرفته است که در همین روزها اعترفات تلویزیونی‌ای در صدا و سیما دیده‌ایم که بخشی از این‌ها از لحاظ حقوقی مسئله دارند چرا که هنوز جرم آن فرد اثبات نشده است.
علاوه بر این در گذشته هم به صورت علنی یا غیرعلنی در موضوعات مختلف به مواردی استناد شده است که جزو حریم خصوصی افراد محسوب می‌شود.
با این وجود این رفتار متناقض در برخورد با شهروندان عادی و افراد صاحب منصب نمی‌تواند دلیلی برای رد کردن آن اصل اخلاقی شود. شما با این امر موافقید؟
بله، ببینید حرف من هم همین بود. گاهی اوقات یکسری آدم‌ها هستند که موقعیت‌های ویژه‌ای دارند که داستان را تغییر می‌دهند. برای مثال در مورد پسر بایدن هم وقتی اطلاعاتش افشا شد برای جامعه مهم بود که او در حوزه‌ی خصوصی‌اش چه می‌کند.
تا جایی که من خاطرم است در مورد پسر بایدن جرمی رخ نداده بود اما در مورد آنچه گفته شده چند روز پیش در ایران اتفاق افتاد به نظر می‌آید که جرمی را مرتکب شده است و پافشاری جریانی بر حریم خصوصی بیشتر تلاشی برای تبرئه کردن این شخص به نظر می‌آید تا اینکه باور این اشخاص به حریم خصوصی این افراد باشد.
باتوجه به مثالی که زدید یا سایر موارد مثلا بیل کلینتون یا ترامپ، به نظرتان در سایر کشورها با این قضیه چطور برخورد می‌شود؟ واکنش مردم، دولت و رسانه‌های آمریکایی در این موارد چگونه بوده است؟
آنچه که من از دور در این اتفاقات رصد کرده‌ام و در جریان قرار گرفته‌ام اینطور بود که آن‌جا رسانه‌ها آزادی بیشتری داشتند از جمله اینکه آزادانه‌تر به این وضوع ورود کنند و حتی افکار عمومی هم آزادتر بود.
در ایران هم چنین اتفاقی می‌افتد اما نه در رسانه‌های رسمی بلکه در رسانه‌های غیررسمی که از قضا توسط حاکمیت هم فیلتر شده‌اند! ما در روزنامه‌ها یا در صداوسیما آنچنان واکنشی مثل واکنش جامعه ندیدیم. همه‌ی این دعواها و تِرِندها که موضوع مصاحبه‌ی ما نیز هست در فضای مجازی رخ داده است کهاین هم توسط حاکمیت فیلتر شده است.
بنابراین شما تنها تفاوت را در آزادی رسانه‌ها می‌بینید؟
بله برخلاف ایران که رسانه‌های رسمی عملا به این موضوع نپرداختند و نتوانستند ورود کنند.
یعنی بنظر شما در کشورهای دیگر هم حریم شخصی این افراد نقض می‌شود؟ مثلا در مورد همین مثال‌های که ذکر شد. به طور کلی این را رفتار درستی بینید؟
تک به تک بحث کنیم البته بهتر است ولی به طورکلی بله حتما در خارج از ایران هم اتفاقا افتاده است. اگر چنین نقضی اتفاق نیفتاده بود که اصلا ما قوانین یا مجازات نقض حریم خصوصی نداشتیم. در مسئله‌ای مثل پسر بایدن هم حریم شخصی او نقض شده است و اطلاعات شخصی او به بیرون درز کرده است.
چون به خلوت می‌روند…
چیزی که در همین فضای مجازی بیش از دیگر مسائل به آن اشاره شد ریا و تزویر و تناقض در رفتاری بود که امثال این شخص در گیلان به آن دچارند. به نظر می‌آید که افراد هرچقدر بیشتر روی مسئله‌ای تاکید کنند از درون بیشتر خلاف همان موضوعاتند. به نظر شما این ریشه‌ی جامعه‌شناختی می‌تواند داشته باشد؟
به نظرم بیشتر جنبه‌ی روان‌شناختی می‌تواند داشته باشد و من هم تسلطی در این موضوع ندارم که بگویم این شخص با مکانیزم‌های روانی خود واقعی‌اش را پنهان می‌کرده یا خیر.
با این حال آنچه تا به حال به تجربه دیده‌ایم همین بوده یعنی افرادی که خیلی روی یک موضوعی مانور می‌دهند احتمال اینکه خوشان مرتکب آن اشتباه شوند خیلی زیاد است.
به نظر شما به عنوان کسی که در رشته‌ی جامعه‌شناسی تحصیل کرده است مواجهه‌ی درست با این مسائل که شائبه‌ی ورود به حریم خصوصی را به همراه دارد چگونه است؟ چه از سوی دولت و چه از سوی مردم.
اگر بخواهم به عنوان کسی که جامعه‌شناسی خوانده سوال شما را پاسخ بدهم نمی‌توانم در مورد این هیجان اجتماعی قضاوتی داشته باشم و آنها را امر و نهی کنم؛ اما می‌شود در مورد نهادهایی صحبت کرد که مسئولیت هیجان مردم به آنها سپرده شود، مثلا نهادهای قضائی.
اساسا در جامعه‌ی مدرن چنین نهادهایی متولی اداره‌ی هیجانات مردم می‌شوند و به نوعی این نهادها نماینده‌ی مردم می‌شوند تا مردم خشمشان را کنترل یا استاندارد کنند.
اما زمانی که مردم احساس می‌کنند این نهاد قضائی در حال جانبداری یا پیش‌داوری قبل از بررسی است، فارغ از اینکه احساساتشان درست یا غلط است، دیگر تلاش می‌کنند خودشان خشمشان را بروز دهند. این در همه جای دنیا اتفاقا می‌افتد.
اگر بیرون از این گود بایستیم و از این خشم عمومی قدری کاسته شود چطور به این موضوع و حرمت حریم خصوصی افراد نگاه می‌کنید؟ نمی‌شود یک چارچوب اخلاقی ثابت در این مورد فرض کرد؟ بالاخره این فیلم آقای ثقتی هم حریم خصوصی او بوده!
بله حریم خصوصی بوده ولی اینکه جرمی در حریم خصوصی فرد هم اتفاق افتاده باشد باید به آن رسیدگی شود. اینکه حریم خصوصی او بوده دلیل بر عدم رسیدگی نمی‌شود. از قضا شاید کسی که قربانی این اتفاق بوده به دلیل پست سیاسی چنین شخصیتی نتوانسته حرف بزند بنابراین حتما باید پیگیری شود.
شنیع بودن این عمل در نظر افکار عمومی
از جانب مردم چطور؟ آیا نمی‌شود به چارچوبی پایبند بود؟
ببینید! بالاخره یک عملی اتفاق افتاده که واکنش تند افکار عمومی را پی داشته یعنی این عمل از نظر آنها شنیع بوده است. بنابراین نهادهای قضائی باید ورود کنند.
این متفاوت است با تجربیاتی مثل پخش شدن یک عکس از یک مهمانی خصوصی که یک بازیگر هم در آن حضور داشته است و چند نفر بی‌حجاب هم آن‌جا حضور داشته‌اند. از قضا در چنین مواردی افکار عمومی واکنشی مثل موضوع آقای ثقتی نداشته؛ پذیرفته است و شاید در حوزه‌ی زندگی شخصی‌اش هم در چنان مهمانی‌ای حضور داشته. در این موضوع اتفاقی افتاده است که افکار عمومی اصلا توان پذیرشش را ندارد.
یک زمان در جامعه‌ی ما فیلم خصوصی یک بازیگر هم دست به دست شد.
همانطور که گفتم موضوع کاملا متفاوت است.
