منشا زلزله بامداد پنجشنبه جوادآباد تهران مشخص شد!
استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی و رئیس مرکز پیش بینی زلزله در پژوهشگاه بین‌المللی زلزله گفت: گسل پیشوا موجب اولین تخریب مسجد جامع ورامین در زلزله تاریخی ۱۳۸۴ میلادی شده است.
به گزارش منیبان، بامداد پنجشنبه بود، که زلزله‌ای به بزرگی ۳.۵ ریشتر جوادآباد در جنوب شرق تهران را لرزاند، این زمین لرزه در ۱۰ کیلومتری جوادآباد از توابع ورامین، در استان تهران رخ داد.
مختصات جغرافیایی زمین لرزه ۳۵.۱۹ شمالی و ۵۱.۷۸ شرقی در عمق ۱۰ کیلومتری زمین اعلام شده است و طبق نقشه، مرکز این زمین لرزه، روستای «حصار علیا» در بخش جوادآباد بر اساس گزارش مرکز ژئوفیزیک دانشگاه تهران، فاصله مرکز این زمین لرزه تا جوادآباد ۱۰ کیلومتر، تا پیشوا ۱۴ و تا ورامین ۲۰ کیلومتر بوده است.
به این بهانه با مهدی زارع، استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی و رئیس مرکز پیش بینی زلزله در پژوهشگاه بین‌المللی زلزله به گفتگو نشستیم، که در ادامه می‌آید:
مشخصات زلزله جوادآباد چه بود؟
این زمین لرزه ۳.۵ ریشتری بود، که بامداد ۱۲ مرداد جواد آباد ورامین را در پهنه گسله پیشوا و در نزدیکی کانون زلزله‌های در ۲۲ و ۲۳ مرداد ۹۴ در محدوده جوادآباد ورامین رخ داد.
نزدیکی به تهران موجب توجه بیشتر به این زلزله شد، نزدیکی ٤.١ زلزله به تهران (٦٤ کیلومتری جنوب شرق تهران)، و قرار داشتن کانون زلزله در منطقه ورامین و همچنین تشکیل یک خوشه لرزه‌ای (cluster) روی گسل پیشوا که می‌تواند، مقدمه رخداد مهم‌تری روی همین گسل باشد.
در خصوص گسل پیشوا بیشتر توضیح می‌دهید؟
جمعیت جواد آباد ٣٠ هزار نفر است و چهار شهرستان ورامین، قرچک، پیشوا و پاکدشت با حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر جمعیت تحت تأثیر گسل پیشوا قرار دارند.
حداکثر توان لرزه زایی گسل پیشوا حدود ٦ تا ٦.٥ ریشتر است، گسل پیشوا ورامین با رخداد زمین لرزه ۱۳۸۴ میلادی در ورامین و ری شناخته می‌شود.
این گسل چقدر می‌تواند خطرناک باشد؟
اینکه در سده‌های گذشته زلزله مهمی روی آن رخ نداده، بیشتر مایه نگرانی است.
گسل پیشوا اکنون از یک کیلومتری مسجد جامع تاریخی ورامین عبور می‌کند و موجب اولین تخریب این مسجد در زلزله تاریخی ۱۳۸۴ میلادی شده است، که در محدوده ۱۴۰۰ -۱۴۲۰ میلادی بازسازی شد.
برداشت بی رویه از منابع زیرزمینی نیز در وقوع این زلزله نقش داشته است؟
با آغاز آبگیری سد ماملو در سال ۱۳۸۵ و بهره‌برداری از سد در سال ۱۳۸۹ تحلیل افت پیزومترهای محدوده دشت ورامین و گسترش تعداد و عمق چاه‌های عمیق در دشت، تغییر در رژیم جریان آب زیرزمینی و کم شدن حجم آبخوان واضح است.
بعد از احداث سد ماملو مقدار افت سطح آب زیرزمینی افزایش و به مرور زمان تراز سطح ایستایی نیز با کاهش مواجه شده است.
نواحی‌ای که دچار مقدار تخلیه آب و افت بیشتری در طول دوره آماری بود منطبق بر مناطق دارای نشست بیشتر در نقشه‌های فرونشست زمین هستند.
این جذب متقاضیان آب به فشار بیشتر به آب‌های زیرزمینی می‌انجامد و به تدریج با حذف سفره آب زیرزمینی تعادل تنش روی گسل‌های منطقه نیز بیشتر بر هم می‌ریزد، به این ترتیب می‌توان انتظار داشت تا گسل‌های منطقه تغییرات تنش و احتمالاً تحریک بیشتر در جهت لرزه خیزی و چکانش رخداد زمین لرزه‌های متوسط و احتمالاً شدید را تجربه خواهند کرد.
بر اساس برآورد آب منطقه‌ای در سال ٩٨، حدود سه هزار و ۲۰۰ حلقه چاه در دشت ورامین وجود دارد.
از این تعداد، ۱۷۶۰ حلقه مجاز و مابقی غیرمجاز هستند کل چاه‌های مجاز دشت ورامین را یک هزار و ۶۹۴ حلقه با تخلیه ۴۶۰٫۴ میلیون متر معکب در سال هستند.
میزان ورودی منابع آب از محل بارش نزولات جوی، آب‌های زیرزمینی و بازگشت آب در دشت ورامین ۳۷۹ میلیون مترمکعب است و مجموع برداشت آب ۴۶۰ میلیون متر مکعب است، که این امر نشان از کسری ۸۱ میلیون مترمکعبی آبخوان در سال دارد.
سالانه با یک متر و ۳۰ سانتی‌متر افت سطح آب زیرزمینی و ۱۶ سانتی‌متر فرونشست زمین در سطح دشت ورامین مواجه هستیم و در برخی مناطق این دشت، فرونشست‌ها ناهمگون است، ضمن آن‌که گسل پیشوا، قرچک و کهریزک در بخش‌هایی از این ناحیه فرونشست واقع است. این الزاماً به معنی رخداد بلافاصله زلزله نیست، ولی نشان می‌دهد که زمینه رخداد زمین‌لرزه در گسل‌های فعالی که بدون رخداد فرونشست زمین نیز توانایی رخداد زمین‌لرزه را دارند، ایجاد شده است.
