ناقلان جدید کرونا را بشناسید!
در روزهایی که رنگ‌بندی قرمز و نارنجی به نقشه فراگیری کرونا در کشور بازگشته است مدارس به یکی از کانون‌های اصلی شیوع امیکرون تبدیل شده‌اند.
به گزارش منیبان؛ همه شواهد از یک سرماخوردگی دسته‌جمعی حکایت دارد، از این که بچه‌ها دچار آبریزش بینی شده‌اند، عطسه می‌زنند، سرفه‌می‌کنند و دل‌درد و بدن‌درد دارند. طبق قاعده‌ای که کرونا نزدیک دو سال است به ما دیکته کرده به احتمال زیاد این بار این ویروس امیکرون است که به جان بچه‌ها افتاده، نشان به این نشان که مسؤول کمیته اطلاع‌رسانی کووید ــ ۱۹ دانشگاه علوم پزشکی مشهد می‌گوید از اول بهمن تا امروز سهم گروه سنی زیر ۱۸ سال در ابتلا یا موارد مشکوک به کرونا ۲۰درصد بوده و یک فوق‌تخصص بیماری‌های عفونی کودکان هم تاکید دارد که موارد بستری کودکان تا ۶۰درصد افزایش یافته‌است. برخی از مدارس کشور دوباره تعطیل شده‌اند و آموزش‌های صرفا مجازی را آغاز کرده‌اند مثل مدارس یزد، نطنز، کاشان، آران و بیدگل، خرم‌آباد و رفسنجان و البته مدارس استان سیستانوبلوچستان که تا شنبه هفته بعد یکپارچه تعطیل شده‌اند. با این حال اغلب مدارس کشور هنوز به صورت حضوری فعالیت دارند و دانش‌آموزان هفته‌ای چندبار به مدرسه می‌روند به همان دلیلی که هم معلمان و هم خانواده‌ها از آن دلخورند یعنی افت تحصیلی گسترده و عمیق که حاصل درس‌خواندن‌های مجازی و سنجش‌های بعضا سرسری است. حالا در موج ششم کرونا که نوبت تاخت‌و‌تاز به امیکرون رسیده‌است، موجی از علائم سرماخوردگی میان دانش‌آموزان شیوع یافته و بخش قابل‌توجهی از معلمان نیز بیمار شده‌اند، آن هم در شرایطی که هنوز دوگانه سلامت و تحصیل پابرجاست. هرچند استانداری تهران عصر دیروز اعلام کرد به‌دلیل قرمزشدن وضعیت کرونایی تهران، از امروز به مدت یک هفته مهدهای کودک تعطیل و آموزش در مدارس ابتدایی تهران غیرحضوری خواهد بود؛ یافته‌های جام‌جم اما نشان می‌دهد در این وضعیت بغرنج بهداشتی مثل موج‌های پنجگانه قبلی، شیوه نامه‌های بهداشتی در مدارس چندان رعایت نمی‌شود، گویی موج ششم نیز به شوخی گرفته شده‌است.
بچه‌ها سرماخورده‌اند ولی می‌آیند
صدای معلم کلاس از پشت تلفن گرفته است و مدام گلو صاف می‌کند؛ به نظر سرماخورده می‌آید. خودش هم می‌خندد و می‌گوید فکر می‌کنم مریضی را از بچه‌ها گرفته‌ام ولی امروز بهتر از دیروزم. تعدادی از دانش‌آموزان او در یکی از مدارس ابتدایی روستایی در ورامین چند روزی است علائم سرماخوردگی پیدا کرده‌اند و بعضی‌هایشان هنوز به مدرسه می‌آیند.می‌پرسیم آیا مدیر مدرسه یا حتی خود او جلوی بچه‌ها را نمی‌گیرند و به خانه برشان نمی‌گردانند که می‌گوید اغلب بچه‌ها علائم شدید ندارند اما وقتی سر کلاس شروع به حرف زدند می‌کنند، گرفتگی صدایشان معلوم می‌شود و چون می‌گویند سرماخورده‌اند نمی‌شود کاری کرد. برخی هم اصرار به آمدن دارند چون نمی‌خواهند از درس عقب بمانند.این بچه‌ها در کلاس‌های کوچک و تنگ در فاصله‌های کمی از هم می‌نشینند و خواه‌ناخواه نفس‌شان به هم گره می‌خورد و ویروس بی‌هیچ مزاحمتی از او به دیگری و از او به دیگران منتقل می‌شود. برای همین است که چند دانش‌آموز این کلاس چند روزی است در بستر افتاده و نای آمدن به مدرسه را ندارند. در این کلاس‌های تنگ به روایت معلم یکی از کلاس‌ها تا ۱۸ دانش‌آموز کنار هم قرار می‌گیرند چون معلم‌ها می‌گویند اگر قرار باشد جمعیت کلاس کمتر از این باشد باید که بچه‌ها به سه گروه تقسیم شوند که سه قسمت شدن بچه‌ها یعنی عقب ماندن از درس‌ها و تمام نشدن تدریس کتاب‌ها در زمان تعیین شده.معلم سرفه می‌کند و صدای دورگه‌اش را با ضربه‌های سرفه صاف می‌کند و می‌گوید من هم مریض شده‌ام، می‌دانم.
کسی به واکسن بچه‌ها اعتقاد ندارد
او در نقطه صفر مرزی در یکی از شهرستان‌های سیستانوبلوچستان بود که تلفن همراهش را پاسخ داد. مدارس این استان به واسطه شیوع کرونا تا شنبه تعطیل شده اند و این معلم و سایر همکارانش که در نقاط محروم سیستانوبلوچستان سه سالی است به سبب کمبود امکانات، قید آموزش مجازی را زده‌اند، فعلا تعطیل‌اند. او زهرخندی می‌زند و می‌گوید بچه‌ها هم الان خوش و خندان دارند بازی می‌کنند چون نه مدرسه‌ای باز است و نه بچه‌ها تلفن‌همراه و اینترنتی دارند که مجازی درس بخوانند.
از او درباره شیوع امیکرون میان دانش‌آموزان می‌پرسیم و او بدون تردید می‌گوید قبل از تعطیلی مدارس بعضی از بچه‌ها سرماخورده بودند و بعضی‌ها که علائم شدیدتری داشتند در خانه ماندند. این معلم می‌گوید حتما اینها کرونا گرفته‌اند ولی به علت فقر، کمتر دنبال تشخیص و درمان بیماری می‌روند. دانش‌آموزان و خانواده‌هایی که این معلم با آنها رخ‌به‌رخ آشناست اعتقادی نیز به تزریق واکسن برای بچه‌ها مخصوصا برای بچه‌های کمتر از ۱۲ سال ندارند که او چرای آن را این‌چنین برایمان توضیح می‌دهد: همه همکاران ما در مدرسه سه دوز واکسن را تزریق کرده‌اند ولی چند روزی است تعدادی از آنها باز مریض شده‌اند، برای همین خانواده‌هایی که مطلع شده‌اند، می‌گویند اگر واکسن فایده داشت اینها مریض نمی‌شدند.او بازهم زهرخند می‌زند و می‌گوید: «واکسن پیشکش، بعد از دو سال از شیوع کرونا هنوز خیلی از بچه‌ها ماسک نمی‌زنند و خیلی‌ها حتی اگر بخواهند دست‌شان را مرتب بشویند مدرسه نه سرویس بهداشتی درستی دارد و نه موادشوینده در دسترس است.»
روی خوش نشان ندادن به واکسیناسیون و استفاده نکردن از ماسک اما فقط محدود به مناطق محروم سیستانوبلوچستان نیست زیرا معلم یکی از مدارس شهرستان‌های استان تهران نیز به ما می‌گوید: هنوز با ماسک‌زدن دانش‌آموزان مخصوصا پسرها مشکل داریم به‌طوری‌که خیلی‌ها بی‌ماسک به مدرسه می‌آیند و مدیر و معلم مجبور می‌شوند ماسکی به آنها داده و مراقب باشند آن را از روی صورت برندارند. او می‌گوید برای واکسیناسیون بچه‌های کمتر از ۱۲ سال هم خانواده‌ها چندان رغبتی نشان نمی‌دهند مخصوصا اگر بچه‌ها جثه کوچکی داشته باشند.
خطر به کودکان نزدیک‌تر می‌شود
موج ششم کرونا در کشورمان با این که کمتر از یک هفته است به صورت رسمی آغاز شده اما نشان داده موج استخوان‌داری است. امیکرون در روزهای اخیر به قدری گرد و خاک کرده که رئیس بیمارستان سینا در تهران می‌گوید تعداد مراجعات نسبت به ۴۵ روز قبل ۲۰برابر شده و این بار، درصد جوان‌هایی که مبتلا می‌شوند بیشتر از افراد مسن است. رئیس بیمارستان رسول اکرم هم که امیکرون را تهدید مضاعفی برای افراد پرخطر می‌داند از بازگشایی مجدد بخش‌های آی‌سی‌یو می‌گوید. معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی اهواز هم که پر شدن تخت‌های بیمارستان‌های این شهر را می‌بیند اساسا معتقد است زمان طلایی برای کنترل موج کرونا از دست رفته است.
اما این موج با این جهندگی، یک ویژگی مهم دارد و آن انتخاب مبتلایان از میان گروه‌های کم سن و سال به‌ویژه کودکان است. علیرضا ناطقیان، فوق تخصص بیماری‌های عفونی کودکان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران- که راوی ماجراهای این روزهای کروناست- به ایلنا گفته است موارد بستری کودکان حدود ۵۰تا ۶۰درصد بیشتر شده است.
او می‌گوید: تقریبا از ۱۰روز پیش روند افزایش موارد سرپایی کرونا در کودکان به‌وضوح در شهر تهران افزایش پیدا کرده و موارد مثبت پی‌سی‌آر به طور قابل‌توجهی بالا رفته است که این نشان می‌دهد کرونا با سرعت زیادی در حال حرکت به سمت درگیری اطفال هستیم.
این متخصص توضیح می‌دهد: کودکان به‌ویژه افراد زیر ۱۲سال در موج جدید بیشتر از همه در خطرند، پس علائمی همچون تب بالا، بی‌حالی، تهوع و استفراغ و در ادامه درگیری ناحیه حلق و حنجره به صورت سرفه‌های خروسکی در آنها را باید جدی گرفت.
انجمن‌ها در حال رصدند
۱۰ روز پیش که وزارت بهداشت مهم‌ترین چالش‌های بهداشتی مدارس در روزگار کرونا را به‌روزرسانی کرد مهم‌ترین این چالش‌ها پذیرش بیش از حد ظرفیت دانش‌آموز در کلاس، رعایت‌نشدن فاصله‌ها، استفاده‌نشدن ماسک توسط دانش‌آموزان و کارکنان مدرسه و نبود تهویه و جریان هوا در کلاس‌ها اعلام شد به‌طوری‌که مدارس در زمره نقض‌کنندگان عمده شیوه‌نامه‌های بهداشتی معرفی شدند و در رتبه چهارم اخطاری‌های کرونایی قرار گرفتند.
پس همان‌طور که بسیاری از خانواده‌ها بو برده‌اند، مدرسه می‌تواند مکان تهدیدکننده‌ای برای سلامت دانش‌آموزان باشد، به‌ویژه این‌که باز همین خانواده‌ها هستند که باید رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی در مدرسه را به بچه‌ها آموزش دهند ولی بعضا کوتاهی می‌کنند.
مدارس نیز که در پیشانی این ماجرا قرار دارند هرکدام بهانه‌ای دارند و عمده تقصیرها را متوجه دانش‌آموزانی می‌دانند که از رعایت شیوه‌نامه‌ها امتناع می‌کنند و مشغول کار خویش می‌شوند. روز گذشته با نورعلی عباسپور، مدیرکل انجمن اولیا و مربیان وزارت آموزش‌وپرورش نیز که حرف زدیم او تاکید داشت که دانش‌آموزان کشور بیش از ۱۵میلیون نفرند و نیروی انسانی آموزش‌وپرورش محدود، به‌نحوی‌که در مدرسه یک لحظه غفلت مدیر و معاون کافی است که دانش‌آموزان رعایت نکات بهداشتی را کنار بگذارند.
بااین‌حال او به ما می‌گوید: گرچه به علت کنجکاوی و جنب‌وجوش بچه‌ها نظارت بر رعایت پروتکل‌های بهداشتی در مدارس کار سختی است ولی اولیای مدارس همگی در تلاشند تا نظارت و مراقبت داشته باشند. اگر مدرسه‌ای هم کم‌کاری کند و شیوه‌نامه‌ها را رعایت نکند بازرسان در نظارت‌های مستمر خود تذکر می‌دهند و آموزش‌وپرورش نیز قطعا با مدرسه متخلف برخورد خواهد کرد.
آموزش‌وپرورش به‌تازگی دستورالعملی با عنوان «سهولت در رصد وضعیت واکسیناسیون» به ادارات آموزش‌وپرورش استان‌های کشور ارسال کرده که براساس آن هم وضعیت واکسیناسیون دانش‌آموزان و هم غیبت آنها باید به‌صورت مستمر رصد شده و در سامانه یکپارچه دانش‌آموزی موسوم به سیدا درج شود. فایده این کار رصد آخرین وضعیت سلامت و واکسیناسیون دانش‌آموزان در سراسر کشور است که هدف آن پیشگیری و کنترل ویروس کرونا در مدارس است.
برای دانستن جزئیات این طرح رصد دیروز با مدیرکل دفتر سلامت آموزش‌وپرورش تماس گرفتیم که او به دلیل آنچه که مشغله کاری می‌خواند حاضر به صحبت در مورد آن نشد اما با توجه به این‌که بخش آموزش این طرح به انجمن اولیا و مربیان سپرده شده است با نورعلی عباسپور گفت‌وگو کردیم. او در پاسخ به این سوال که انجمن‌ها چه خواهند کرد تا موجب پیشگیری از بیماری و شیوع کرونا در مدارس شوند، توضیح داد: برای خانواده‌ها، هم به‌صورت مجازی و هم به‌صورت حضوری دوره‌های آموزشی در نظر گرفته شده که ۱۰هزار مدرس خانواده کار آموزش آنها را در حوزه سلامت جسم و روان پیش می‌برند. همچنین کانال اولیا و مربیان در فضای مجازی فعال است که ۵/۲میلیون عضو دارد و هفته‌ای یک‌بار مباحث آموزشی مرتبط با کرونا را بارگذاری می‌کند که یکی از این محتواها مربوط به ضرورت انجام واکسیناسیون است.
البته استقبال پایین خانواده‌ها از واکسیناسیون دانش‌آموزان ۹ تا ۱۲ سال و حتی بی‌اطلاعی بسیاری از آنها از وجود چنین برنامه‌ای و نیز شیوع این روزهای کرونا میان دانش‌آموزان ثابت می‌کند که این آموزش‌ها یا کافی نیست، یا تاثیرگذار نیست یا برد کافی ندارد.
ریزه‌کاری‌های حضوری بودن مدارس
در همه نقاط دنیا به‌عنوان اقدام پیشگیرانه و تلاش برای کنترل اپیدمی، اولویت بر این است که مدارس آخرین جایی باشد که تعطیل می‌شود و نخستین مکانی باشد که بازگشایی می‌شود. علت این مسأله اهمیت آموزشی و اجتماعی و نقش مدارس در تطابق‌پذیری دانش‌آموزان با محیط است.
اما برای این‌که این وضعیت باعث نگرانی خانواده‌ها، جامعه و مسؤولان نسبت به سلامتی کودکان نشود، بایداقداماتی صورت گیرد که بخش مهمی از این اقدامات به زمانی که بیماری به‌صورت اپیدمی وجود ندارد، مربوط می‌شود که به آن بسترسازی و آماده‌سازی مدارس گفته می‌شود. ما به وزارت آموزش و پرورش، مدیریت لایه‌های پیشگیرانه و مدل پنیر سوئیسی را پیشنهاد کرده‌ایم که مجموعه‌ای از اقداماتی است که باعث ایمنی مدارس می‌شود. البته همواره باید مدنظر داشته باشیم که اپیدمی در مدرسه تابعی از وضعیت اپیدمی در جامعه است به‌طوری‌که اگر جامعه را به‌خوبی مدیریت کنیم در مدارس اتفاق بدی رخ نمی‌دهد.مدل پنیر سوئیسی مدلی است که در کشورهای پیشرفته نیز استفاده می‌شود و اجزایی دارد از‌جمله استفاده همگانی از ماسک، فاصله‌گذاری، نشان‌گذاری مسیرها در مدارس و تهویه هوا.تهویه هوا به‌عنوان یکی از اجزای اصلی اما در مدارس ما به‌جز در معدود جاهایی وجود ندارد و با این‌که فرصت زیادی وجود داشته اما یک مکش ساده برای کلاس‌های درس ایجاد نشده است. در مورد گروه‌بندی دانش‌آموزان نیز گرچه در برخی جاها این کار انجام شده ولی در برخی نقاط به‌علت اقناع نشدن خانواده‌ها و جلب نشدن مشارکت آنها توسط آموزش و پرورش، دانش‌آموزان کمتر از سقف تعیین شده در کلاس‌ها حاضر می‌شوند، در‌حالی‌که در برخی جاها کلاس‌ها با ظرفیت کامل تشکیل می‌شود. در مورد واکسیناسیون کودکان هم که متاسفانه فرهنگ‌سازی و اطمینان‌بخشی به خانواده‌ها خوب صورت نگرفت.
در کنار اینها اما موضوع بعدی که جایش بسیار خالی است بیماریابی و انجام تست است. چندی قبل آموزش و پرورش به دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی درخواست مشاوره داد که ما نظام مراقبت یا رصد موارد ابتلای کووید- ۱۹ را طراحی کردیم. متاسفانه با وجود راه‌اندازی این سامانه ولی استفاده از آن گسترش نیافته یا از آن استفاده جاری نمی‌شود.بنابراین ما نیاز داریم برای رفع دوگانه تحصیل و سلامت اولا در مناطقی که میزان اپیدمی بالاست، حتما کلاس‌های درس را به‌صورت غیرحضوری برگزار کنیم اما در نقاط دیگر به خانواده‌ها آموزش دهیم که فرزند بیمارشان را به مدرسه نفرستند و اگر در خانه کسی بیمار است از آمدن فرزند به مدرسه جلوگیری کنند. همچنین سامانه رصد را فعال کنیم تا هر فردی که علامت‌دار است یا تست او مثبت شده بلافاصله در سامانه ظاهر شود. اگر این اتفاقات رخ دهد، می‌توان با رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی به همراه انجام واکسیناسیون کودکان، مدارس را به‌صورت حضوری دایر کرد.
