مهریه زنان در دوران قاجار چقدر بود؟
شاید خالی از لطف نباشد که کمی به گذشته بر گردیم و نگاهی به ازدواج های زمان قاجار و میزان مهریه دختران بیندازیم و ببینم آنان چگونه ازدواج می کردند.
به گزارش منیبان؛ این روزها یکی از مهم ترین دغدغه های جوانان برای ازدواج مشکلات مالی و میزان مهریه ای است که خانواده دختر برای داماد آینده خود مشخص می کنند. بسیاری از جوانان از ترس مهریه سنگین و چندین هزار سکه ای دختران چندان تمایلی به ازدواج ندارند و ترجیح می دهند روزگار مجردی خود را با درس خواند و یا کار کردن تمام وقت سپری کنند.
از اواسط عهد قجر، خانواده های ایرانی ترجیح دادند به جای شیربهای نقد، مهر دخترشان را بالا ببرند.
اینکه یکی از دلایلی که اهمیت شیربها کم و مهریه در ایران خیلی مهم شد را باید در تاریخ دوره قاجار پیدا کرد؛ دوره ای که مردم از دو جهت در حال تغییر بودند؛ یکی آشنایی بیشتر با اصل دین به دلیل گسترش سواد و زیادشدن تعداد روحانیون مطلع و دوم آشنایی ایرانیان با فرهنگ های غیرایرانی و ارتباط با مردمان عثمانی، عراق عرب و حتی غرب.
فکر می کنید مهریه یک عروس خانم از طبقه معمولی و متوسط شهری حدود صد سال پیش چه قدر بوده؟ چشم ها را ببندید و خودتان را در یک خانه با نرده های چوبی تصور کنید؛ خانه ای که دیوارهای حیاطش هم کاهگلی است و داخل خانه پر از مهمان است؛ امروز بله بران دارند.
حرف ها تمام شده و سر همه چیز به توافق رسیده اند. حالا وقت نوشتن قرارداد مهریه است. خانواده عروس فرستاده اند تا حاج آقا محمدعلی آقای اصفهانی بیاید که هم عروس و داماد را به هم محرم کند و هم چون تنها سواددار محله است، متن قرارداد را بنویسد.
آقامحمدعلی می نویسد:«بسمه تعالی/ با یاد خدا و صلوات بر پیغمبر خاتم (صلی الله) و خاندان گرامی او و با تأییدات ولی عصر (عجل الله تعالی فرجه) این کاغذ، قراردادی است که میان طرفین جناب کربلایی رضاقلی گیوه دوز، پدر عروس محترم مکرمه- آن موقع رسم نبود اسم عروس را در قرارداد بنویسند- از یک طرف و جناب حاج رضا بزازباشی، پدر داماد آقا جعفرعلی بزازباشی منعقد شده. مهریه قبول شده از این قرار است که یک جلد کلام الله مجید، آینه یک جام، لاله یک زوج، لباس سه دست، یک عقیق پنج تن، یک شمایل مرتضی علی (علیه السلام) و صد تومان پول بر ذمه می باشد. خدا مبارک فرماید ان شاءالله؛ شوال 1329 قمری.»
البته این مهریه یک عروس از طبقه متوسط جامعه در عهد قجر است که هم خانواده خودش و هم خانواده آقاداماد دستشان به دهنشان می رسیده وگرنه مهریه یک عروس خانم که مثلا پدر کارگر یا باربر داشت، خیلی کمتر از این چیزی می شد که در این قرارداد ها می نوشتند. حالا اینکه چطور روزگار چرخیده و فرهنگ و تعاریف چرا این قدر عوض شده که این روز ها گاهی مهریه دختر یک کارمند ساده از مهریه یک دختر کارخانه دار بیشتر می شود، از آن چیزهایی است که جامعه شناسان باید جوابشان را پیدا کنند.
مهریه دختران طبقه ثروتمند چقدر بوده است؟
سه پارچه آبادی در یزد، یک کمربند طلا که با سکه های اشرفی تزئین شده بود، یک نیم تاج مرصع و غرق در جواهر و 10 دست لباس فرنگی (این آخری خیلی مورد توجه عروس خانم قرار گرفته بوده). در ضمن آقای داماد قبول کرده بود که 6 هزار تومان هم شیربها بدهد.
طلاق در دوره قاجاریه
در دوره قاجار، زن در موارد خاصی همچون عدم دریافت نفقه از مرد، انحرافات اخلاقی یا ناتوانی جنسی مرد، می توانست درخواست طلاق کند و در صورت طلاق، وظیفه نگهداری کودکان از سوی مردان و مشکل پرداخت مهریه نیز مردان معمولی جامعه را از فکر طلاق زنانشان منصرف می کرد.
