نقش بازارگردانان در وضعیت فعلی بورس
در اهداف اصلی به وجود آمدن فرآیند بازارگردانی، به روان‌تر شدن معاملات سهام شرکت‌ها و معتدل شدن میزان عرضه و تقاضا اشاره می‌شود؛ از طرفی برخی از تحلیلگران کاهش ریسک نقدشوندگی را یکی از نقش‌های اصلی بازارگردانان در بورس عنوان می‌کنند. اما در این میان دو نکته اصلی وجود دارد. اول اینکه فرآیند بازارگردانی در سال ۹۹ و زمانی که بورس با روند ریزشی شدیدی دست‌وپنجه نرم می‌کرد به وجود آمد و این شرایط بر ایجاد محدودیت‌هایی که در روند‌های متعادل و مثبت بازار کارآیی ندارد موثر بود.
به گزارش منیبان، نکته دیگر اینکه بازارگردان همان‌طور که از نام آن پیداست باید بر روند معاملات سهام شرکت‌ها و در نهایت بازار تاثیر زیادی داشته باشد، اما در شرایط فعلی نقش بازارگردانان در بورس و روند معاملات سهام ناچیز است. تحلیلگران معتقدند با توجه به ادامه روند مثبت در بازار سرمایه و گذشت بیش از دو سال از زمانی که قوانین مربوط به این حوزه تعیین شد سازمان بورس در قدم اول باید در محدودیت‌های بازارگردانی تجدیدنظر کند و در قدم بعد شرایطی را فراهم آورد تا تاثیر بازارگردانان در بورس بیش از گذشته شود.
ناهمخوانی نقش
ابراهیم سماوی، تحلیلگر بازار سرمایه، در این خصوص گفت: نکته اصلی که در مورد بازارگردان‌ها وجود دارد این است که عمده نقش آنان کاهش ریسک نقدشوندگی است. با توجه به اینکه در بازار سرمایه ایران دامنه نوسان مثبت و منفی داریم گاهی پیش می‌آید که سهم‌ها صف خرید یا فروش داشته باشند. در این میان بازارگردان به صورت کلی طبق قراردادی که با ناشر دارد و طبق دستورالعمل سازمان بورس با توجه به حجم مبنای سهم، تعهداتی مبنی بر خرید و فروش سهم دارد.
وی ادامه داد: نکته دیگری که در مورد بازارگردان‌ها وجود دارد و در بازار می‌بینیم این است که بازارگردان‌ها جدا از نقش اصلی خود که کاهش ریسک نقدشوندگی است فعالیت می‌کنند و تمرکزشان عملا بر سودآوری منابعی است که ناشر به آن‌ها داده و خودشان نیز طبیعتا از آن نفع می‌برند. به همین دلیل است که در روز‌های ریزشی بازار می‌بینیم که بسیاری از بازارگردان‌ها آن‌طور که باید صف‌های فروش را جمع نمی‌کنند و الان که بازار مثبت است صف‌های خرید را به میزان کافی عرضه نمی‌کنند تا بازار کمی متعادل شود؛ بنابراین نقشی که الان بازارگردان‌ها ایفا می‌کنند با آنچه در دستورالعمل‌ها تعریف شده همخوانی ندارد.
سماوی اظهار کرد: بازارگردانی رویکردی اجباری بوده و براساس الزام قانونی به وجود آمده است و حتی خیلی از منابع سرمایه در گردش ناشران که عموما واحد‌های تولیدی هستند درگیر این موضوع شدند، اما با وجود منابعی که در اختیار بازارگردانان قرار می‌گیرد نظارتی روی خرید و فروش آن‌ها نیست. از طرف دیگر هم اگر نظارت بیش از حد باشد و آزادی عمل بازارگردانان سلب شود بازارگردانان از روند سوددهی خود خارج می‌شوند. پس به صورت کلی نظارت می‌تواند بر اعمال بازارگردانان بیشتر شود؛ اما از طرفی، چون ناشران ملزم به داشتن بازارگردان شدند و بازار نیاز به بازارگردان دارد و اگر بازارگردانان سودده نباشند نمی‌توانند فعالیت کنند، سازمان بورس مجبور شده با آن‌ها مدارا کند.
وی ادامه داد: در این میان اگر سازمان بورس کمی راحت‌تر مجوز بازارگردانی اعطا کند و کارمزد بازارگردانان کمی بیشتر شود فعالیت اصلی آن‌ها توجیه‌پذیر‌تر می‌شود و این موضوع می‌تواند در نهایت وضعیت بازارگردانان را بهبود ببخشد. در شرایط فعلی حجم و ارزش معاملات بازارگردانان خیلی قابل‌توجه نیست تا بتوانند به کل بازار جهت دهند. این تحلیلگر بازار سرمایه گفت: در روز‌های اخیر شاهد ارزش معاملات بیش از ۱۰هزار میلیارد تومانی هستیم و در سال جدید این عدد بار‌ها تکرار شده و از طرفی انتظار داشتیم شاخص در محدوده ۴/ ۲میلیون واحد استراحت زمانی دو‌هفته‌ای داشته باشد، اما اتفاق نیفتاد؛ این دو اتفاق نشان می‌دهد بازار سرمایه در دسترس سرمایه‌گذاران قرار گرفته و کمی از حجم نقدینگی موجود به سمت این بازار گسیل پیدا کرده است.
سماوی بیان کرد: اینکه این بازار از بازار‌های موازی جاماندگی معناداری داشت و بسیاری از سهم‌ها ریزش‌های شدیدی را در طول حدود سه سال گذشته از مرداد سال ۹۹ تاکنون تجربه کردند، به طور کلی منجر به این شد که بازار روند مثبت خود را آغاز کند و در ادامه این روند بسیار قدرت بگیرد. همان‌طور که اشاره شد تحلیلگران پیش‌بینی می‌کردند که شاخص استراحت‌های زمانی داشته باشد، اما روز گذشته شاهد عبور نماگر اصلی بورس از محدوده ۵/ ۲میلیون واحد بودیم. در این میان خبر تصویب مالیات بر عایدی سرمایه که سه سالی است در صحن علنی و کمیسیون‌های تخصصی دست به دست می‌شد یکی از عواملی بود که باعث شد شاخص از محدوده ۵/ ۲میلیون واحد نیز عبور کند.
وی گفت: بنابراین می‌توان به وضعیت بازار سرمایه خوش‌بین بود. در چنین شرایطی به سرمایه‌گذاران توصیه نمی‌شود که در بازه‌های زمانی کوتاه‌مدت خرید و فروش داشته باشند بلکه با توجه به شرایط فعلی بازار می‌توانند در بازه‌های زمانی میان و بلند‌مدت‌تر در این بازار معامله کنند و اگر بازار استراحت داشته باشد نیز این استراحت بیشتر از نوع زمانی خواهد بود.
لزوم تغییر قوانین بازارگردانی
نوید خاندوزی، دیگر تحلیلگر بازار سرمایه، در خصوص نقش بازارگردانی در بازار سرمایه گفت: برای پرداختن به نقش بازارگردانی باید ابتدا به این موضوع توجه کنیم که این مبحث چه زمانی در بورس ایجاد شد. موضوعات بازارگردانی در انتهای سال ۹۹ و سال ۱۴۰۰ در بازار مطرح شد و عمدتا در ساید منفی و فروش بازار این اتفاق افتاد تا بازارگردانان از بازار حمایت و صف‌های فروش را جمع کنند. به نظر من وقتی آن فضا تمام شد و زمان رشد و رونق بازار رسید، قوانین مربوط به بازارگردانی باید تغییر کند.
وی ادامه داد: تا آنجا که در جریان هستم سازمان بورس نیز این تغییرات را احتمالا اعمال خواهد کرد و اختیارات بازارگردانان را مقداری افزایش خواهد داد. اما به طور کلی اگر سازمان بورس بداند فضای تقاضا و حضور جریان پول در بازار هیجانی می‌شود بد نیست زمین بازی بازارگردانان را در بخش فروش بزرگ‌تر کند، البته نه به هر قیمتی، اما محدودیت‌های گذشته را تا حدودی کم کند و اجازه دهد نقش بازارگردانان مخصوصا در بخش فروش سهم‌ها کمی بیشتر شود. البته این منابع نباید از بازار خارج شود بلکه باید در شرکت‌های بازارگردانی بماند و حتی در روز‌های آتی در سمت خرید مجدد نقش‌آفرینی کند.
با توجه به شرایط فعلی این تغییرات اتفاق خوبی را رقم خواهد زد. خاندوزی افزود: بازبینی هنوز انجام نشده، اما اقداماتی در حال انجام است تا فضای بازارگردانی از فضای بازار منفی فاصله بگیرد تا بتواند در وضعیت‌های مختلف بازار نقش خود را ایفا کند. تعریف بازارگردانی این است که در روز‌های مثبت عملیات فروش و در روز‌های منفی عملیات خرید را روان کند. این عدد هم باید عدد قابل‌توجهی و در معاملات تاثیرگذار باشد، اما در حال حاضر چنین چیزی را شاهد نیستیم و بازارگردانان صرفا عددی را به عنوان فروش یا خرید ثبت می‌کنند و خیلی در نماد شرکت موثر نیستند، اما نقش بازارگردانان باید به عنوان بازو‌های روان‌کننده معاملات یکسان بیشتر شود.
