ماجرای قاچاق معکوس طلا چیست؟

​یک ماه قبل رئیس کل دادگستری آذربایجان غربی از کشف حدود ۱۲ کیلوگرم شمش طلای قاچاق در مرز بازرگان خبر داده و اعلام کرده بود، با هماهنگی مأموران اداره اطلاعات، کامیون حاوی ۱۱ کیلو و ۶۸۰ گرم شمش طلای قاچاق شناسایی شد که راننده آن، قصد خروج از کشور را داشت، توقیف شد.

در این رابطه یک نفر تبعه خارجی دستگیر و تحت نظر بازپرس رسیدگی‌کننده بازداشت و روانه زندان شده است. این محموله مکشوفه به همراه یک دستگاه کامیون که وسیله ارتکاب جرم بود ضبط و توقیف شد.

یکی از سوالاتی که در این خصوص مطرح شده بود موضوع انگیزه قاچاق معکوس طلا بود، در واقع این سوال مطرح می‌شود که چرا با وجود راههای بسیار ساده تر خروج سرمایه مثل استفاده از حوالجات ارزی در سیستم صرافی غیر رسمی و یا رمز ارزها از روشهای فیزکی خروج سرمایه مانند قاچاق معکوس طلا باید استفاده شود.

بر این اساس چندی قبل در رسانه‌ها این گمانه زنی مطرح شد که پشت پرده کشف محموله بزرگ طلای قاچاق در مرزهای خروجی کشور احتمالاً مرتبط با خروج طلا و بازگشت مجدد آن به کشور برای رفع تعهد ارزی و پیمان سپاری ارزی مرتبط با ارز حاصل از صادرات باشد.

از اواخر سال گذشته موضوع برگشت ارز صادراتی از طریق واردات طلا در دستور کار بانک مرکزی و وزارت صمت قرار گرفته بود.

معاون وقت وزیر صنعت، معدن و تجارت در بهمن ماه سال گذشته گفته بود، برگشت ارز حاصل از صادرات، یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های صادرکنندگان غیرنفتی و غیر فلزی است که رفع این مشکلات با گزینه‌هایی همچون واردات شمش طلا برای صادرکنندگان محصولات غیرخام و نیمه خام در دولت در دستور کار است.

پیمان پاک گفته بود: یکی از این راه‌ها بازگشت ارز به وسیله شمش طلا است که با صادرات خشکبار شروع شده و اکنون نخستین محموله صادراتی حوزه کشاورزی و صنایع غذایی به ازای واردات شمش طلا رفع تعهد شده و بانک مرکزی نیز به نرخ روز آن را خریداری می‌کند.

هیات دولت در آذرماه سال ۱۴۰۱ مصوب کرد تا تسهیلاتی جهت واردات شمش طلا برقرار شود، پس از این مصوبه واردات شمش طلا به کشور روان شد.

آمارهای گمرک نشان می‌دهد در ۸ ماهه امسال بالغ بر ۱۳ تن شمش طلا به ارزش ۸۳۳ میلیون دلار از طریق گمرکات کشور وارد شده است.

بر اساس اعلام گمرک ایران، واردات شمش طلا با اختصاص ۱.۹۷ درصد از ارزش کل واردات کشور در ۸ ماهه امسال رتبه ششم اقلام عمده کالاهای وارداتی کشور را به خود اختصاص داد.

واردات ۶ تن طلا فقط در یک ماه

 این درحالی است که واردات ۱۹ تن طلا شمش طلا با اختصاص ۲.۵۴ درصد از ارزش کل واردات کشور در ۹ ماهه امسال رتبه چهارم اقلام عمده کالاهای وارداتی کشور را به خود اختصاص داد.

بر این اساس با توجه به امارهای منتشر شده در آذر ماه و ابان ماه در اذر ماه امسال حدود ۶ تن طلا وارد کشور و از طریق گمرکات ترخیص شده است.

در این مدت بیشترین میزان واردات شمش طلا از گمرک فرودگاه امام (ره) با ۶۷ درصد از وزن شمش طلا، گمرک باشماق با ۲۱.۱۵ درصد و گمرک تبریز با ۸.۷۵ درصد انجام گرفت.

براساس این گزارش، پس از سه گمرک فوق الذکر، بیشترین میزان واردات شمش طلا به گمرک مشهد، گمرک فرودگاه اصفهان، گمرک فرودگاه شیراز و گمرک اصفهان اختصاص داشت.

این درحالی است که بانک مرکزی در ابلاغیه‌ای اعلام کرد تأمین ارز برای واردات طلا از محل ارز حاصل از صادرات خود و به صورت شمش منوط به تحویل، عرضه و فروش آن در بستر مرکز مبادله ارز و طلای ایران شده است.

در این بخشنامه آمده در صورت عدم ارائه تأییدیه تحویل، عرضه و فروش ارز از مرکز مبادله ارز و طلای ایران، بانک‌ها و موسسات اعتباری مکلف به شکایت از واردکننده نزد سازمان تعزیرات حکومتی تحت عنوان عدم ایفای تعهد ارزی شده‌اند.

در این راستا یک پیوست جدید به عنوان پیوست شماره ۱۶ به بخش اول مجموعه مقررات ارزی اضافه شده است که حاوی تعهد نامه مربوط به واردات طلا به صورت شمش استاندارد و الزام به تحویل، عرضه و فروش آن در بستر مرکز مبادله طلا و ارز ایران است. در مقررات قبلی واردات طلا مقید به قید «به صورت شمش استاندارد» نشده بود. این در حالی است که در مقررات حاضر، واردات طلا صرفاً در قالب شمش استاندارد مجاز دانسته شده است.

گمانه زنی قاچاق معکوس طلا برای بانک مرکزی محرز شد؟

همانطور که اشاره شد طی یک ماه حدود ۶ تن طلا وارد کشور شده که یک رقم بی‌سابقه محسوب می‌شود. در این بین این سوال طی یک ماه گذشته مطرح شده که دلیل استقبال صادرکنندگان از این رویه سهل گیرانه برای رفعه تعهد ارز حاصل از صادرات چیست؟ به نظر میرسد بعد از کشف محموله ۱۲ تنی طلا در هنگام خروج از کشور بانک مرکزی تصمیم گرفته با سخت گیری نسبی در خصوص این مقرره سهل گیرانه (رفع تعهد ارزی با واردات طلا) جلوی فساد شکل گرفته در این حوزه را بگیرد.