دولت در اعمال سیاست‌های حمایتی بلاتکلیف است
احیای کالابرگ؛ سلام به اقتصاد دهه 60
کالابرگ یا همان بسته‌های معیشتی تنها گزینه‌ای است که دولت‌های مختلف بعد از ایجاد تکانه‌های شدید در بازار ارز روی میز می‌گذارند تا کمی فشار بار معیشتی را از روی دوش خانوار کم کنند اما کارشناسان بر این باورند که این نسخه هرگز موفق عمل نکرده و یک نسخه منسوخ شده است.
به گزارش منیبان، کالابرگ و بسته‌های معیشتی یگانه نسخه دولت‌ها برای کاهش فشارهای تورمی روی دوش مردم است. اگرچه توزیع کالا در زمان جنگ تحمیلی از مسیر کوپن، اقدامی موفق بود اما چون شبکه توزیعی که آن مقطع فعال بود، اکنون برچیده شده است، تمام نسخه‌های بعدی برای توزیع دولتی کالا چندان موفق عمل نکرد و بر اساس نظر کارشناسان، این کمک‌ها به گروه‌های هدف اصابت نکرده است.
تا پیش از روی کار آمدن دولت چهاردهم، تصور می‌شد این دولت با یک تیم اقتصادی قوی روی کار خواهد آمد و نسخه‌های نوینی را برای ساماندهی اقتصاد کشور رونمایی خواهد کرد اما به نظر می‌رسد که پیش‌بینی‌ها چندان درست از کار در نیامده است و دولت چهاردهم هم در حال استفاده از همان نسخه‌های مسکّن مقطعی قبلی بدون داشتن برنامه‌های بلندمدت است.
با گذشت هفت ماه از روی کار آمدن دولت، این روزها خبر می‌رسد که همان نسخه منسوخ شده توزیع بسته‌های معیشتی روی میز قرار گرفته است. در همین زمینه فاطمه مهاجرانی سخنگوی دولت از ارائه دو نوبت کالابرگ به مردم تا شب عید خبر داد. به گفته وی، هدف از اجرای این طرح، حمایت از طبقه محروم جامعه است و یکی از این بسته‌های معیشتی تا پیش از ماه رمضان (۱۲ اسفند) عرضه خواهد شد. مرحله دوم هم در هفته پایانی سال ۱۴۰۳ و پیش از ایام نوروز ۱۴۰۴ به دهک‌های هدف دولت اختصاص داده می‌شود.
قوه مجریه قرار است 15 همت بعنوان کمک هزینه معیشتی میان مردم توزیع کند. این در حالی است که این توزیع برای همه دهک‌های جامعه نیست و طبق اعلام مسعود پزشکیان در جلسه 21 بهمن هیات دولت، هفت دهک اول جامعه از این کمک برخوردار خواهند شد.
آن‌طور که از متن خبرها برمی‌آید، احتمالا مبلغ یارانه کالابرگ امسال بیش از 220 هزار تومانی است که در دولت سیزدهم توزیع شد. یارانه‌بگیران از طریق طرح کالابرگ اختصاصی می‌توانند کالاهای ضروری و اساسی را از فروشگاه‌های معتبر خریداری کنند.
عدم استقبال از کالابرگ در دولت سیزدهم
عدم شناسایی دقیق دهک‌های نیازمند به همراه نبود زیرساخت‌های مناسب برای توزیع کمک‌های دولتی همواره بازگشت به کوپن که این روزها بازسازی برند کرده و با عنوان کالابرگ یگانه نسخه نجات بخش برای کاهش فشارهای معیشتی جامعه معرفی می‌شود، دو دلیلی هستند که مخالفان این کمک‌ها مطرح می‌کنند.
نکته جالب توجه آن است که هرچه جلوتر می‌رویم، جامعه هدف هم چندان از کالابرگ یا همان کمک‌های معیشتی استقبال نمی‌کند. 14 مرداد 1402 علیرضا عسگریان معاون رفاهی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی توضیح داد: در مدت اجرای کالابرگ تاکنون یک میلیون خانوار از این طرح استفاده کردند که عمدتاً در سه دهک پایین درآمدی جامعه بودند.
وی در مورد اینکه چرا استقبال از کالابرگ ناچیز بوده، گفت: عدم استقبال دلایلی مختلفی دارد از جمله آن، عدم اطلاع‌رسانی کافی و همچنین شکل‌گیری رفتار مصرفی مردم در زمانی که هنوز زیرساخت اجرای کالابرگ فراهم نبود و مردم از یارانه معیشتی خود برای سایر هزینه‌ها مانند کرایه خانه، هزینه ایاب و ذهاب و یا سایر هزینه‌های خانوار استفاده کرده‌اند.
عدم دستیابی به رفاه
در دفاع از توزیع کالابرگ، همواره بحث تحریک بخش تقاضا مطرح می‌شود و برخی کارشناسان اقتصادی بر این باورند که با توزیع کالابرگ به دلیل افزایش قدرت خرید می‌توان در بازار تحرک ایجاد کرد اما علیرضا حیدری کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با رسانه‌ها بر این باور است که در پراخت‌های نقدی و از این نوع یارانه‌ها اثبات شده از آنجایی که قیمت‌ها تابع تقاضا تغییر نمی‌کند و دولت مابه‌تفاوت قیمت عرضه کننده و مصرف کننده را در قالب یارانه پرداخت می‌کند، مصرف‌کننده نهایی حاصل تفاوت این قیمت‌ها را منتفع نمی‌شود.
وی ادامه داد: چراکه تابع تقاضای مصرف‌کننده تابع تعریف شده‌ای است که تغییر نمی‌کند. به عبارت دیگر در چنین رفتارهای ناکارایی بازار را می‌بینیم به این معنا که همان اندازه‌ای که دولت برای این یارانه هزینه پرداخت می‌کند، رفاه به جامعه منتقل نمی‌شود.
حیدری همچنین گفت: واقعیت این است که دولت در طرح کالابرگ، موفق عمل نکرده و نمی‌کند. زمانی می‌توانیم درباره تحقق اهداف یارانه صحبت کنیم که به همان اندازه به جامعه رفاه تزریق شده باشد. مثال این موضوع می‌تواند توزیع رایگان واکسن کرونا باشد که دولت با واکسیناسیون رایگان توانست از هزینه‌های سنگین این بیماری جلوگیری کند و همزمان رفاهی هم برای جامعه ایجاد کرد. این یک اثر خارجی مثبت است.
وی اضافه کرد: اما در اجرای کالابرگ اثر خارجی منفی را شاهد هستیم که با وجود ارائه یارانه، در نهایت سطح رفاه مصرف‌کننده به همان نسبت افزایش پیدا نمی‌کند و این رفاه از دست رفته است.
به گفته این کارشناس اقتصادی، با وجود اینکه بخشی از منابع دولتی صرف پرداخت یارانه می‌شود، اما از آنجایی که تابع تقاضای مصرف‌کننده تابع ثابتی است، رفاهی ایجاد نمی‌شود و در واقع هزینه دولت در طرح کالابرگ، هدر می‌رود و عملا این طرح رفاه از دست رفته داشته و بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد.
آزمون تکراری
با وجود آنکه بارها نسخه توزیع کالابرگ و دیگر یارانه‌های حمایتی آزموده شده، معلوم نیست چرا دولت چهاردهم باز هم از همان نسخه منسوخ‌شده قبلی برای کمک به رفاه جامعه استفاده می‌کند. در حالی که طی مدت کوتاهی نرخ دلار 40 درصد افزایش یافته و این نوسانات بر قیمت مایحتاج مردم هم تاثیر قابل توجهی داشته است، پس از توزیع دو مرحله یارانه در صورت تداوم این نوسانات، آیا مردم قادر به تامین نیازهای خود خواهند بود؟
اگر دولت برای تامین رفاه دهک‌های آسیب‌پذیر، اقدام به توزیع کالابرگ می‌کند، چرا یک سیاست مدون و ثابت برای توزیع کالابرگ وجود ندارد و دولت‌ها در هر دوره با حذف چند دهک، توزیع کالابرگ را در میان برخی دهک‌ها ادامه می‌دهد. آیا خط خوردن دهک‌ها با هدف کاهش هزینه‌های دولت در توزیع یارانه انجام می‌شود یا اینکه حساب و کتابی پشت این حذف و اضافات وجود دارد؟ در این میان تکلیف اقشاری از جامعه که به دلایل مختلف از قافله کمک‌های دولتی عقب مانده‌اند، چه می‌شود؟ دولت برای جبران فقر کالری این اقشار چه برنامه‌ای دارد؟
به نظر می‌رسد مسکّن‌های موقتی نظیر کالابرگ دیگر اثر خود بر جامعه را از دست داده است و برای حل بحران‌های ناشی از تکانه‌های اقتصادی باید طرحی نو درانداخته شود.
