دنا ناوشکن ایرانی نیروی دریایی ارتش، چگونه ساخته شد؟

به گزارش منیبان، وزارت دفاع جدیدترین ناوشکن ایرانی که به سفارش نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در دست ساخت داشت را با فرمان رئیس جمهور، تحویل این نیرو داد. دنا جدیدترین قله نداجا در آبهای دوردست است.

ایران چگونه ناوهای جنگی خود را می‌ سازد؟

دنا ناو شکن ایرانی، حدود ۱۵۰۰ تن وزن جابجایی نهایی، ۹۵ متر طول، ۱۱ متر عرض و ۲۰ متر ارتفاع کلی دارد. جدیدترین ناوشکن ایرانی قادر است به بیشینه سرعت نزدیک به ۳۰ گره دریایی برسد. جعبه دنده (گیربکس) ترکیبی جدید ایرانی روی این شناور مورد استفاده قرار گرفته است. سرعت دریانوردی بالاتر نسبت به جماران از ویژگی‌های دنا جدیدترین ناوشکن ایرانی است.

در سامانه رانش این ناو از چهار دستگاه موتور دیزل پرقدرت و بهینه شده بومی و دو مجموعه انتقال قدرت ترکیبی استفاده شده است. همین امر از نقاط قوت این شناور در هنگام دریانوردی طولانی در دریاها و اقیانوسهای ناآرام محسوب می شود. در ناو دنا چند مولد برق در نقاط مختلف ناو نصب شده است. این مولدها امکان تأمین برق از نقاط مختلف را فراهم می کنند. به جهت اینکه اگر قسمتی از ناو مورد اصابت قرار گرفت، ادامه مأموریت ممکن باشد. همین امر موجب خواهد شد تا از بخش های دیگر، انرژی مورد نیاز تأمین شود.

از سهند به دنا

دنا ناوشکن ایرانی از پروانه های ناوشکن سهند استفاده می کند

پروانه های ناوشکن سهند قابلیت تغییر زاویه دارند. این پروانه ها برتری قابل ملاحضه ای نسبت به نسل قبلی ساخته شده در ایران محسوب می شود. با تغییر زاویه این پروانه ها، کشتی با سرعت بیشتری تغییر جهت می دهد. همین سامانه روی ناو دنا نیز به کارگیری شده است. همچنین سامانه بوتراستر ساخت داخل هم از دیگر تجهیزاتی است که با توجه به بومی سازی شدن باید در دنا هم مورد استفاده قرار گرفته باشد.

با استفاده از سامانه مذکور قدرت مانور شناور به صورت مقطعی افزایش می یابد. سامانه های یاد شده در هنگام پهلوگیری در اسکله یا جدایش از آن و حذف نیاز به یدک کش و کاهش هزینه‌های عملیات پهلوگیری، افزایش قدرت مانور در در آبراه‌های کم عرض و کانال‌ها را حاصل می سازند. از ویژگی‌های سامانه بوتراستر طراحی و ساخته شده در داخل کشور تحت مدیریت نیروی دریایی ارتش می توان به قیمت یک دهم مشابه خارجی اشاره کرد. موتور ۱۳۲ کیلوواتی، جرم کل ۲۶۰۰ کیلوگرم و بیشینه دور پروانه ۷۵۰ دور بر دقیقه از ویژگی های آن است.

یکی از جنبه های پیشرفت دنا جدیدترین ناوشکن ایرانی نسبت به سهند و طبیعتاً نسبت به جماران، بهبود سامانه های کنترل و فرماندهی در آن است. این سامانه های کنترل و فرماندهی سبب بهبود قابلیت آن در تهاجم و دفاع شده است. سامانه های حفاظت از خود شامل اخلاگرها و فریب دهنده ها در دنا قوی تر شده است.

دنا همچنین از کنترل آتش دقیق تر و کارامدتری از نظر حجم درگیری قابل اجرا برخوردار است. سامانه رانش هم در دنا بهبود یافته است. همانطور که اتاق عملیات سهند و جماران با هم قابل مقایسه نیستند در دنا نیز از پیشرفته ترین تجهیزات در اتاق عملیات برای سهولت کار افسران استفاده شده است.

پوشش های جاذب امواج رادار

در زمان افتتاح پروژه موج۲ یا ناوشکن دماوند در چند سال پیش از به کارگیری پوشش‌های جاذب امواج رادار روی بدنه آن خبر داده شده بود که در نتیجه قاعدتاً روی ناو دنا نیز مورد استفاده قرار گرفته است.

سامانه مخابراتی امن یکپارچه، سامانه‌های الکترواپتیکی پایدارشده، رادار کنترل آتش ثامن با قابلیت افزایش یافته ضد جنگ الکترونیک، سونار زیرآبی جدید ساخت وزارت دفاع با برد و دقت بالا و رادار آرایه فازی سه بعدی عصر بهینه شده با بهبود در برد و دقت تفکیک از دیگر تجهیزات نصب شده در دنا است. این موارد یا در جماران نصب نشده یا نمونه‌های اولیه آنها مورد استفاده بوده است.

به کارگیری سامانه‌های پیشرفته مدیریتی و بالاتر رفتن تعداد سامانه‌های دارای عملکرد خودکار سبب سهولت کاربری، سرعت در اجرای عملیات‌ها ضمن دقت در هدفگیری و هدایت تسلیحات در دنا شده است. سامانه مدیریت نبرد و چند سامانه جنگ الکترونیک مختلف در دنا از جمله تفاوت‌های این ناو با جماران هستند. این قابلیت‌های جدید در یک دهه اخیر حاصل شده و در نتیجه روی دنا مورد استفاده قرار می گیرد.

حسگرهای اپتیکی

همانطور که اشاره شد تجهیزات الکترواپتیکی مختلفی روی دنا مورد استفاده قرار گرفته است. در زمینه سامانه‌های الکترواپتیک صنعت دفاعی کشور امروزه به برد بسیار بالا و قدرت تفکیک عالی دست یافته است. نمونه هایی با برد ۱۵۰ تا ۳۰۰ کیلومتر علیه اهداف هوایی بسته به شرایط نزدیک شونده یا دورشونده بودن در بین محصولات ساخت داخل ارائه شده است.

امروزه سامانه‌های کنترل آتش اپتیکی ساخت داخل کاملاً خود را اثبات کرده و به صورت عملیاتی در کنار تسلیحات مختلف مورد استفاده قرار دارند. در این سامانه‌ها کل مجموعه دارای درجه آزادی چرخش حول محور عمودی است که برای افزایش وسعت دید ۳۶۰ درجه به کار می آید و چرخش حول محور عرضی که به امکان دید رو به بالا و پایین منجر می شود.

این سامانه ها در نمونه دریایی برای شرایط محیطی سخت و رطوبت زیاد طراحی شده اند. سامانه های یادشده از زیرسامانه های تثبیت و متعادل کننده، گرمایش و سرمایش، کنترل رایانه ای تصاویر برخوردار هستند. قابلیت ردگیری اهداف با استفاده از چند الگوریتم پیشرفته و توان تحلیل تصویر و به کارگیری تکنیک سوپرویو از دیگر ویژگی های این سامانه های ساخت داخل است.

الگوریتم های جدید

استفاده از چند الگوریتم، علاوه بر افزایش دقت، امکان فریب خوردن در تشخیص اهداف را کاهش داده و البته برخی الگوریتم ها از سرعت پاسخ بالاتر و ویژگی هایی برخوردارند. این الگوریتم ها برای مرحله خاصی از فرآیند جستجو و ردگیری مناسب هستند. همچنین توانایی تشخیص خودکار اهداف تعریف شده برای سامانه و سنجش نحوه وضعیت آن نسبت به ناو، درجه مطلوبی از هوشمندی را برای این سامانه به همراه دارد. با اجرای خودکار برنامه های مراقبت و شناسایی پیرامون، آمادگی دفاعی شناور را در مقابل تهدیدات می افزاید.

بدین ترتیب اطراف ناو تا شعاع چند ده کیلومتر در روز و شب زیر نظر چشمان تیزبینی قرار دارد که در صورت تمایل به استفاده نکردن از رادار یا برای ردگیری مستقل می توانند به کمک توپهای ناو بیایند. به کارگیری سامانه های اپتیکی حرارتی و لیزری در شناورها علاوه بر سامانه های راداری به حفظ توان رزمی این واحدها در نبردهای مدرن کمک شایانی می کند که فعالیت در شرایط جنگ الکترونیک سنگین توسط دشمن از آن جمله است.

سامانه های راداری

سامانه راداری کشف و شناسایی اهداف هوایی در ناو دنا یک رادار باند ایکس سه بعدی مبتنی بر فناوری آرایه فازی است. این رادار به نام عصر در نسخه اولیه با باند س روی ناو دماوند-۱ در ناوگان شمال و سپس روی ناو جماران در ناوگان جنوب نصب شده بود.

نمونه بهبود یافته آن در سالهای اخیر معرفی شده است که کشف و جستجوی انواع اهداف هوایی شامل بالگردها و هواپیماها و پهپادها، برد بیش از ۲۰۰ کیلومتر با توان ارسالی پائین، جستجوی ۳۶۰ درجه در افق با چرخش مکانیکی و با چرخش الکترونیکی در بلندا با تفکیک پذیری بالا در برد، قابلیت شبکه شدن با با سامانه کنترل آتش و پدافند هوایی یگان شناور از قابلیت‌های آن است.

رادارهای آرایه فازی از جدیدترین و پیشرفته‌ترین انواع رادارهای نظامی هستند که بجای گردش مکانیکی آنتن رادار، امواج در هنگام تابش تغییر جهت می‌ دهند. پویش بسیار سریع محیط اطراف، کشف بسیار مشکل محل رادار توسط سامانه‌های گیرنده راداری دشمن و مقاومت بالا در برابر جنگ الکترونیک از جمله مهمترین ویژگی‌های عملکردی این رادارهای مدرن است.

رادارهای آرایه فازی قادر به هدایت چندین موشک علیه چندین هدف در زمان واحد بوده و چون امواج ارسالی توسط آن در کسری از ثانیه تغییر فاز می‌دهند شناسائی منبع پرتو برای دشمن کاری بسیار مشکل خواهد بود.

علاوه بر رادار جستجو و مراقبت هوایی عصر، سامانه کنترل آتش ناو دنا نیز کاملاً ایرانی بوده و قابلیت مقابله با جنگ الکترونیک را در سطح بالایی دارد. این سامانه کنترل آتش با نام ثامن قابلیت کشف و ردیابی اهداف سطحی و هوایی را به طور همزمان و نیز به صورت پسیو یا غیرفعال دارد.

قابلیت دریافت و نمایش اطلاعات

قابلیت دریافت و نمایش اطلاعات از حسگرهای مختلف شامل رادار و اپتیک و غیره، جستجو و ردگیری اهداف در یک محدوده زاویه ای مشخص و زوایای عمودی، تخصیص اطلاعات اهداف به تسلیحات مختلف موجود روی شناور، افزایش قدرت تفکیک و وضوح اهداف مختلف، قابلیت تصحیح خطای تیراندازی با توپخانه بر روی هدف به صورت خودکار، امکان آتشباری روی اهداف ساحلی به صورت مستقیم و غیرمستقیم، برخورداری از سکوی پایدار شده، رادوم بدون اتلاف انرژی، افزایش قابلیت اطمینان سامانه، افزایش توان جنگ الکترونیک با تغییر پلاریزاسیون و گیرندگی، استفاده از ۹ تکنیک مختلف برای افزایش قابلیت های ضد جنگ الکترونیک در ردگیری اهداف هوایی و امکان ایجاد اهداف مجازی برای تمرین خدمه از جمله ویژگی های این سامانه است.

جنگ الکترونیک و سایر زیرسامانه ها

سامانه های راداری و الکترونیکی و مخابراتی متعدد دیگری نیز روی ناو دنا نصب شده است. رادارهای جستجوی سطحی ساخت داخل با قابلیت کشف و ردگیری بیش از ۱۰۰ هدف از جمله این موارد است. این رادارها در باندهای مختلف ایکس و اس ساخته شده و بردها و عملکردهای مختلفی دارند.

برخی تجهیزات مشاهده شده روی ناو جماران که در ارتقاهای پس از ورود به خدمت مشاهده شده و نیز روی ناو سهند که در سالهای اخیر وارد خدمت شده نیز ممکن است روی دنا به کارگیری شده باشد. از جمله آنتن هایی شبیه با آنتن رادار پسیو ۱۰ شهریور که روی سهند مشاهده شده. همچنین جمر یا اخلالگر سامانه های مکانیابی جهانی که روی سهند مشاهده شده نیز با توجه به ساخت داخل بودن از موارد قابل استفاده روی دنا است. به کمک این سامانه عملکرد تجهیزات و تسلیحاتی که وابسته به این نوع ناوبری یعنی مکانیابی جهانی مانند جی پی اس آمریکا یا گلوناس روسی هستند در فاصله مشخصی اطراف شناور دچار اختلال می شود.

یکی از رخدادهای مهم در عرصه راداری برای شناورهای رزمی کشور قابلیت کشف و رهگیری موشک های کروز با رادارهای رزونانس و ارائه اطلاعات به سامانه های دفاعی برای اجرای آتش است که ظاهرا روی ناو جماران آزمایش شده است. به کمک این سامانه امکان کشف اهدافی که دارای سطح مقطع راداری پائینی در باند فرکانسی ایکس هستند وجود دارد زیرا رادارهای مذکور در باندهای فرکانسی با طول موج بلندتر کار کرده و با استفاده از تکنیک رزونانس یا تشدید، موفق به کشف هدف می شوند. در نتیجه قابلیت ویژه ای روی ناوهای کشورمان با تثبیت این فناوری ایجاد می شود.

سامانه جنگال

همچنین روی ناو جماران سامانه جنگال (جنگ الکترونیک) ضد پهپاد و ضد ریزپرنده با قابلیت عملکرد در باندهای مختلف و ایجاد اختلال در گیرنده های مکانیابی جهانی ریز پرنده ها نیز نصب شده است. این نوع اهداف امروزه به عنوان یک تهدید نوپدید تمام انواع تجهیزات ثابت یا متحرک با سرعت کم را در معرض آسیب قرار داده اند و با توجه به ابعاد کوچکشان، امکان مقابله با آنها دشوار است. توسعه انواع اخلالگرهای ضد ریزپرنده در نیروهای مسلح ایران با سرعت خوبی صورت گرفته و پای این سامانه مهم به ناوهای ایرانی هم باز شده است.

متخصصان کشورمان امروزه به قابلیت طراحی و تولید انواع سونارها رسیده‌اند که سونار اکتیو، پسیو، یدک شونده و سونارهای ساید اسکن که برای تصویربرداری زیرآبی در کنار بدنه ناوشکن نصب می‌شود از جمله این تجهیزات مهم و مؤثر برای کشف تهدیدات زیرآبی هستند. برخی از انواع این سونارها روی ناو دنا نیز به کارگرفته شده است.

یکی دیگر از تجهیزات بسیار مهم برای شناورهای رزمی سامانه الینت است که وظیفه جستجو و پایش محیط و مراقبت لحظه‌ای از وضعیت اطراف را به صورت خودکار دارد. این سامانه کلیه سیگنال ها را در باندهای فرکانسی مختلف باریک تا پهن مورد شنود، ذخیره و پردازش قرار داده و داده های خود در مورد وضعیت فعالیت دشمن و حتی ردگیری اهداف در نمونه های جدید را در اختیار شبکه فرماندهی و کنترل و سایر سامانه های جنگ الکترونیک می گذارد. انواعی از این سامانه ساخت داخل روی شناورهای نیروی دریایی ارتش مشاهده شده است که طبیعتاً شناورهای رزمی هم از اولویت های به کارگیری آن هستند.

سامانه های امن مخابراتی

جدیدترین نمونه سامانه های مخابرات امن با رمز کننده های ایرانی هم از جمله تجهیزات ساخت جدید است که روی دنا به کار رفته است. مخابرات امن یکپارچه ساخت داخل می تواند در تمامی باندها و فرکانس ها چه به صورت صدا و چه دیتا کاملاً رمز شده کار ارسال و دریافت را انجام دهد. همچنین قابلیت پنهان سازی داده های خاص به صورت رمز شده در قالب سایر داده ها همچون صدا و تصویر نیز از جمله توانمندی های سامانه های جدید مخابراتی ساخت داخل است.

تسلیحات

در حال حاضر آرایش تسلیحاتی ناو دنا به طور کلی تفاوت خاصی با ناوهای جماران و سهند ندارد. چهار پرتابگر موشک کروز ضد کشتی، دو پرتابگر موشک پدافند هوایی، دو پرتابگر سه تایی اژدر، یک قبضه توپ فجر ۲۷ در سینه ناو و یک توپ ۴۰ میلیمتری فتح ۴۰ یا ۳۰ میلیمتری چند لوله فتح ۶۳۰ در عقب تسلیحات اصلی این شناور را تشکیل می دهند.

موشک‌های کروز ضد کشتی که تاکنون روی شناورهای بزرگ دریایی ایران عملیاتی شده اند شامل نور و  قادر و قدیر هستند که بردهایی بین ۱۲۰ تا ۳۰۰ کیلومتر، سرعت بیش از ۰.۶ ماخ (بالغ بر ۲۰۰ متر بر ثانیه یا بیش از ۷۳۰ کیلومتر بر ساعت) و دستکم ۱۷۵ کیلوگرم مواد منجره در سرجنگی دارند.

این موشک‌ها با یک موتور راکتی اولیه سوخت جامد سرعت گرفته و با جدا شدن آن با موتور توربوجت به مسیر خود ادامه داده و در فواصل نزدیک هدف ارتفاع خود را به چند متری سطح آب می رسانند. در نمونه‌های جدید یعنی موشک قدیر، سامانه‌های ناوبری پیشرفته، رادار جدید و مقاومت بالاتر در برابر جنگ الکترونیک به قابلیت‌های این سلاح افزوده شده است.

قابلیت های موشکی

با توجه به پرتابگر موشک‌های پدافند هوایی مشاهده شده روی دنا، این موشک‌ها از نوع استاندارد یا انواع بهبود یافته داخلی آن یعنی فجر/محراب/رعد هستند. همچنین ممکن است موشک شلمچه-۲ که بر اساس این موشک‌ها توسعه یافته نیز با توجه به مشابهت ابعادی از همین پرتابگرها قابل شلیک باشد.

از جمله مشخصات نمونه پایه موشک استاندارد می توان به طول ۴.۴۱ متر، قطر ۳۴.۳ سانتیمتر، دهانه بال ۱.۰۸ متر، جرم ۴۹۵ کیلوگرم، برد تا ۳۷ کیلومتر، ارتفاع پروازی تا حدود ۱۹۰۰۰ متر و سرعت دو برابر سرعت صوت (نزدیک به ۷۰۰ متر بر ثانیه) اشاره نمود. هدایت این موشک از نوع راداری نیمه فعال است که در آن گیرنده‌ای در دماغه، امواج بازتاب یافته از هدف را که توسط رادار خودی ارسال شده دریافت کرده و موشک با آشیانه یابی امواج به سمت هدف هدایت می شود.

این موشک سوخت جامد که دارای سرجنگی ۶۲ کیلوگرمی و فیوز مجاورتی است در سالهای دهه ۷۰ شمسی بازسازی شده و فجر نام گرفت. بهبود برخی سامانه‌های راداری از جمله توانمندی بالاتر در قفل روی هدف، امکان فعالیت در فضای آلوده به جنگ الکترونیک و حتی توانایی آشیانه یابی و حمله به منبع جنگ الکترونیک دشمن موجب شکل گرفتن موشک محراب بر پایه موشک‌های استاندارد/فجر شد. ظاهراً با اجرای بهسازی‌های بیشتر روی این موشک ها، آخرین نمونه بهبود یافته رعد نام گرفته است.

پرتابگر سه فروندی

از دیگر تسلیحات ناو دنا یک پرتابگر سه فروندی اژدر در هر یک از دو سمت ناو است که در محلی مشابه با ناو جماران نصب شده است. این اژدرها که قطر ۳۲۴ میلیمتری دارند برای جنگ‌های ضد زیرسطحی، سلاح اصلی ناوشکن‌های ایرانی است. از این اژدرها می توان برای انهدام اهداف سطحی نیز استفاده کرد. این اژدرها نیز ساخت صنایع داخلی بوده و در سالهای اخیر مورد بهسازی‌های مختلفی قرار گرفته اند.

۱۲۰ گلوله در دقیقه

یک قبضه توپ ۷۶ میلیمتری تمام خودکار فجر ۲۷ در سینه ناو (قسمت جلوی شناور) با میزان آتش ۱۲۰ گلوله در دقیقه نصب شده است. این توپ با بیشینه برد ۱۷ کیلومتر، برد ۱۲ کیلومتر بر ضد اهداف سطحی و ۷ کیلومتر بر ضد اهداف هوایی هم اکنون در کشورهای مختلف دنیا از جمله آمریکا استفاده می شود.

توپ فجر۲۷ دارای ۳۰ مجموعه مکانیکی و ۲۲هزار قطعه و زمان آماده سازی ۴ ثانیه و توانایی عملیات در تمام شرایط آب و هوایی با هدایت خودکار، توسط دو نوع سامانه راداری و اپتیکی (برای شرایط جنگ الکترونیک سنگین) است. ۷.۲ تن جرم این توپ و سرعت خروج گلوله از لوله آن ۹۲۵ متر بر ثانیه بوده و لوله آن تا ۸۵ درجه به سمت بالا قابلیت چرخش دارد.

توپ ۴۰ میلیمتری فتح۴۰ با میزان شلیک ۳۰۰ گلوله بر دقیقه، برد مؤثر ۴۰۰۰ متر علیه اهداف هوایی و ۶۰۰۰ متر علیه اهداف دریایی و زمینی و برد نهایی ۱۲ کیلومتر سلاح دیگر مشاهده شده روی ناو دنا است که در پاشنه یا انتهای ناو و در جلوی محل فرود بالگرد نصب شده است. لوله این توپ ۳۳۰۰ کیلوگرمی تا ۸۴ درجه به سمت بالا قابلیت چرخش دارد.

با توجه به ساخت یک سامانه دفاع نقطه‌ای توپخانه‌ای به نام کمند در وزارت دفاع که دارای توپ ۶ لوله چرخان ۳۰ میلیمتری است و در ناوهای سهند و البرز نیز نصب شده احتمال به کارگیری آن در ناو دنا نیز داده می شد اما در تصاویر منتشر شده از این ناو در آذر ۱۳۹۹ همان توپ فتح۴۰ در پاشنه ناو نصب شده بود. گفته می شود در آینده نزدیک کمند به جای فتح۴۰ در دنا نیز استفاده شده و البته قرار است کمند با تجهیز به موشک برد کوتاه به سامانه دفاع نزدیک کاملتری تبدیل شود.

امکان تولید

ناو دنا، در وهله اول به افزایش کمیت و کیفیت ناوگان جنوب و بهبود آمادگی رزمی کمک کرده و در ادامه، با وجود قابلیت تولید به تعداد مورد نیاز از این رده امکان جایگزینی شناورهای رزمی با قدمت چند ده سال مانند ناوهای بایندر و نقدی را ایجاد می کند. پس از دنا برای ناوگان جنوب ناو اطلاعاتی طلائیه که در مرحله نصب تجهیزات است آماده خواهد شد. در ادامه ناو تفتان از پروژه موج که کاسه آن فعلاً ساخته شده تحت تمرکز کاری قرار گرفته و به سرعت آماده خواهد شد.

علاوه بر اینکه هزینه ساخت داخلی شناورهای رزمی در این رده های فعلی بین یک پنجم تا یک چهارم نمونه مشابه خارجی است، هزینه تعمیر و نگهداری دوره عمر محصولات ساخت داخل نیز بسیار کمتر بوده و همچنین با ادامه داشتن جریان ساخت داخلی تجهیزات و تسلیحات، هزینه به روز رسانی و بهسازی شناور هم در دوره عمر توسط صنایع داخلی بسیار کمتر از اجری این کار توسط پیمانکاران خارجی است.

از جهت حفظ اسرار نظامی و ناشناخته ماندن جزئیات تجهیزات خصوصاً در زمینه رادار، مخابرات، جنگ الکترونیک و تسلیحات موشکی هم ساخت داخلی این اقلام، بالاترین تضمین را در جهت حفاظت از اطلاعات فراهم می کند. به علاوه رسیدن صنعت دفاعی در هر زمینه ای به بلوغ کافی سبب ایجاد فضای صادرات محصولات نیز می شود که خصوصاً برای کشورمان از ارزش بالایی برخوردار است.