تحلیل وال‌استریت ژورنال
اثر ریزش لیر بر دولت ترکیه / حکومت اردوغان پس از ۲۰ سال پایان می‌یابد؟
یک بحران ارزی اقتصاد ترکیه را به لرزه درآورده و تسلط نزدیک به دو دهه رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه را به مخاطره انداخته است.
به گزارش منیبان، لیر ترکیه روز پنجشنبه پس از کاهش یک واحد درصدی نرخ بهره توسط بانک مرکزی به پایین‌ترین سطح خود در برابر دلار رسید. این ارز از ماه مارس بیش از یک سوم ارزش خود را از دست داده است و بدترین عملکرد را در بازارهای نوظهور ارز در امسال داشته است.
آقای اردوغان با یک دیدگاه غیرمتعارف در اقتصاد بر کاهش نرخ بهره برای دستیابی به رشد اقتصادی تاکید می‌کند، اما کاهش ارزش لیر مانند استخوان لای زخم این نگاه است که با هر بار کاهش نرخ بهره بیشتر بر اقتصاد ترکیه فشار می‌آورد. این سومین کاهش در سه ماه گذشته بوده و رئیس‌جمهوری اردوغان برای به کرسی نشاندن حرف خود، هر کدام از مقامات ارشد مخالف با دیدگاه اقتصادی خود را برکنار کرد.
تیموتی اش، استراتژیست بازارهای نوظهور می‌گوید: «این واقعاً دیوانه‌کننده است، هیچ توجیهی برای این حرکت و کاهش نرخ‌هایی که تا کنون در امسال شاهد آن بوده‌ایم، وجود ندارد. اردوغان سیاست‌های پولی را با میل خود اجرا می‌کند»
حامیان سابق در لباس معترضان اردوغان
آقای اردوغان که با حمایت طبقه متوسط ترکیه به قدرت رسید، اکنون با یکی از جدی‌ترین چالش‌های حاکمیتی خود از زمان نخست وزیری در سال ۲۰۰۳ مواجه است. فشار بر دستمزدها و افزایش هزینه کالاهای اساسی مانند غذا، دارو و انرژی حمایت از آقای اردوغان را از بین برده و رای‌دهندگانی را که زمانی از او حمایت می‌کردند، ناراضی کرده است.
اقتصاد ترکیه در سال‌های اخیر به دلیل کودتای نظامی نافرجام در سال ۲۰۱۶، بی‌ثباتی ناشی از جنگ‌ها در کشورهای همسایه عراق و سوریه، و رکود گردشگری در طول همه‌گیری کرونا دچار تلاطم بوده است. اما آشفتگی کنونی مجموعه‌ای منحصر به فرد از خطرات را برای آقای اردوغان به همراه دارد.
آیسه کایا، یک شهروند ۶۰ ساله می‌گوید: «ما در یک فاجعه زندگی می‌کنیم. همه چیز خیلی گرون هست. پول ما نابود شده و تمام ارزش خود را از دست داده است.»
بر اساس گزارش متروپل، یک شرکت پیشرو در نظرسنجی ترکیه، میزان محبوبیت رئیس‌جمهوری در اکتبر به ۳۸.۹ درصد کاهش یافت که ۲.۵ واحد درصد نسبت به ماه قبل کاهش یافت. دو رهبر ارشد اپوزیسیون ترکیه روز چهارشنبه در بحبوحه تلاطم فزاینده در اقتصاد، خواستار برگزاری انتخابات زودهنگام شدند. حال آنکه انتخابات بعدی برای سال ۲۰۲۳ برنامه‌ریزی شده است.
اردوغان رئیس‌جمهوری سه‌دوره‌ای می‌شود؟
رئیس‌جمهوری مشمول یک محدودیت دو دوره‌ای است که باعث می‌شود آقای اردوغان از شرکت در انتخابات بعدی منع شود. اما برخی از تحلیلگران می‌گویند که یک انتخابات زودهنگام، که احتمالا مجبور می‌شود برگزار کند، ممکن است به رئیس‌جمهوری اجازه دهد تا این ممنوعیت را دور بزند. برخی دیگر بر این باورند که او می‌تواند راه‌حل قانونی برای محدودیت مدت زمان پیدا کند و به هر حال در سال ۲۰۲۳ دوباره شرکت کند. البته آقای اردوغان هنوز نگفته است که نامزد می‌شود یا خیر.
اگور پویراز، سخنگوی حزب خوب به عنوان اپوزیسیون دولت می‌گوید «این دولت شانسی ندارد. آرای آنها روز به روز در حال ذوب شدن است. آنها این را می‌دانند و ما نیز می‌دانیم.»
دیدگاه اقتصادی اردوغان چیست؟
رئیس‌جمهور استدلال می‌کند که نرخ‌های بهره پایین‌تر باعث رشد اقتصادی می‌شود، چشم‌اندازی که برخی در حزب حاکم عدالت و توسعه به آن معتقدند. در اوایل این هفته، آقای اردوغان با تشدید انتقاد خود از نرخ‌های بهره بالا، به ممنوعیت شرعی ربا نیز اشاره کرد. کاهش مکرر نرخ بهره بانک مرکزی بر فشارهای تورمی در ترکیه افزوده است. بر اساس اقدامات رسمی، تورم در ماه اکتبر به نزدیک به ۲۰ درصد رسید.
اقتصاددانان و سرمایه‌گذاران به طور فزاینده‌ای نگران هستند که تورم سریع می‌تواند خطراتی را برای کل اقتصاد ایجاد کند. تضعیف ارز، بازپرداخت بدهی‌های خارجی خود را برای ترکیه دشوارتر می‌کند. آنکارا باید حدود یک چهارم تولید ناخالص داخلی خود را در سال آینده بازپرداخت یا تمدید کند.
ریسک نرخ بهره برای اقتصاد ترکیه
اقتصاد ترکیه دارای مزایای خاصی است، از جمله مازاد حساب جاری ناشی از صادرات از جمله وسایل نقلیه، ماشین‌آلات، آهن و فولاد و بهبود مستمر گردشگری که می‌تواند به جلوگیری از سقوط هرج‌ومرج اقتصادی کمک کند، اما اقتصاددانان نگرانند که تورم بر این نقاط قوت غلبه کند.
سلوا دمیرالپ، استاد اقتصاد در دانشگاه کوچ استانبول و اقتصاددان سابق هیات مدیره فدرال رزرو، می‌گوید: «بانک مرکزی ترکیه با وجود افزایش تورم، کاهش ارزش لیر و ریسک‌های بالا، مسیر نسبتاً خطرناکی را برای کاهش قیمت‌ها انتخاب کرد.»
ارزش لیر در آستانه ثبت نهمین سال متوالی کاهش قرار دارد. سرمایه‌گذاران می‌گویند که اعتمادشان به اینکه بانک مرکزی بخواهد نرخ بهره را تا سطحی نزدیک یا بالاتر از تورم افزایش دهد، از دست داده‌اند.
معمولا بانک‌های مرکزی برای مبارزه با تورم، نرخ‌های بهره را افزایش می‌دهند، زیرا وام‌گیری را گران‌تر می‌کند، سرعت اقتصاد را کاهش می‌دهد و تقاضا برای کالاها و خدمات را کاهش می‌دهد. نرخ‌های بالاتر همچنین سرمایه را به اقتصاد جذب می‌کند و باعث تقویت ارز و کاهش قیمت کالاهای وارداتی می‌شود. با این حال، افزایش نرخ بهره هزینه‌های وام‌گیرندگان را افزایش می‌دهد که دغدغه مهمی در ترکیه محسوب می‌شود زیرا بدهی خانوارها تا پایان سال گذشته نزدیک به ۱۸ درصد از تولید ناخالص داخلی را تشکیل می‌داد.
سابقه برخورد با مخالفان
در گذشته، مقامات ارشد از آقای اردوغان در مورد کاهش بیشتر نرخ بهره انتقاد کرده‌اند یا برای تغییر سیاست‌های او وارد عمل شده‌اند، اما به گفته همکاران سابق، رئیس‌جمهوری دایره مشاوران خود را محدود کرده است. او طی سه سال سه رئیس بانک مرکزی را برکنار و سایر مقامات ارشد را جایگزین کرده است. آقای اردوغان در ماه مارس امسال ناجی اقبال، رئیس قبلی بانک مرکزی را پس از افزایش نرخ بهره برکنار کرد.
آقای اردوغان اوایل این هفته گفت: "من نمی‌توانم با کسانی که از نرخ بهره دفاع می‌کنند، هم‌مسیر شوم."
سرعت سقوط لیر یادآور بحران ارزی سال ۲۰۱۸ است که در آن لیر تقریباً یک سوم ارزش خود را از دست داد. تضعیف سریع ارز احتمالا تورم را بیشتر می‌کند، زیرا واردات ضروری مانند غذا و نفت برای خرید با ارز داخلی گران‌تر می‌شود. عدم اعتماد به مقامات برای کنترل تورم، شهروندان را ترغیب می‌کند تا لیر را به ارزهای خارجی تغییر دهند. بر اساس آمار بانک مرکزی، بیش از نیمی از سپرده‌ها در سیستم بانکی ترکیه به ارزهای خارجی نگهداری می‌شود.
