کنترل آنلاین خلق پول بانک‌ها از طریق سامانه سمات
سامانه سمات یکی از برنامه‌های بانک مرکزی برای کنترل برخط (آنلاین) خلق پول بانک‌ها، مدیریت و کنترل اعطای تسهیلات بانکی است و چنانچه بانک تخطی کند این سامانه اجازه اعطای تسهیلات و ثبت اطلاعات را نمی‌دهد.
به گزارش منیبان، کنترل مطالبات بانک مرکزی از بانک‌ها به عنوان یکی از عوامل مؤثر در تغییر پایه پولی در راستای کاهش نقدینگی و تورم، همواره به عنوان یکی از ارکان اصلاح نظام بانکی در اقتصاد کشور مطرح بوده است.
بر این اساس، نظارت بر میزان و نوع تسهیلات اعطایی بانک‌ها توسط بانک مرکزی از مهمترین شاخص‌های تاثیرگذار بر این امر از اهمیت بسزایی برخوردار است.
پیش از این بانک مرکزی از طریق پایش تسهیلات اعطایی بانک‌ها و تلاش برای حفظ نسبت‌های استاندارد هر بانک به صورت پسینی وارد عمل می‌شد و در صورت مشاهده تخطی بانک‌ها از طریق ایجاد محدودیت‌ها و ممنوعیت‌هایی برای بانک متخلف نسبت به کنترل آن بانک اقدام می‌کرد.
اما به نظر می رسد اخیرا و با تکمیل فازهای سامانه سمات، بانک مرکزی کنترل مطالبات این بانک از بانک‌ها را جدی تر از قبل دنبال می‌کند.
به گفته یک مقام آگاه در بانک مرکزی، یکی از برنامه‌های بانک مرکزی برای کنترل برخط خلق پول بانک‌ها، مدیریت و کنترل اعطای تسهیلات بانکی به وسیله سامانه سمات (سامانه متمرکز الکترونیکی اطلاعات تسهیلات و تعهدات) است به طوری که اگر بانک از نسبت تعیین‌شده فراتر رفت، سامانه اجازه اعطای تسهیلات و ثبت اطلاعات به بانک نمی‌دهد.
با این روش که به‌زودی اجرایی خواهد شد، نظارت بر خلق پول بانک‌ها کاملا برخط شده و نظارت از نوع نظارت پسینی به نظارت پیشینی تبدیل خواهد شد.
گفتنی است سمات علاوه بر فراهم کردن دسترسی برخط شعب بانک‌ها به آخرین وضعیت تمامی تسهیلات اعطایی به مشتری، اعتبارات ریالی و ارزی گشایش شده و همچنین ضمانت‌نامه‌های ارزی و ریالی صادرشده، با استفاده از امکان استعلام برخط وضعیت تسهیلات و تعهدات اعطایی به اشخاص، مبالغ مانده بدهی و وضعیت بدهی‌های اشخاص در شبکه بانکی را به سرعت و سهولت در اختیار شعب بانک‌های عامل قرار می‌دهد.
سامانه سمات به عنوان بانک جامع اطلاعات تسهیلات و تعهدات بانکی در سراسر کشور، مرجع اصلی اطلاعات تسهیلات و همچنین تعهدات بانکی شامل ضمانت‌نامه‌ها و اعتبارات اسنادی تلقی می شود.
سمات با جمع‌آوری و به روزرسانی اطلاعات ضمانت‌نامه‌های ارزی/ ریالی و همچنین ضامنین و وثایق تسهیلات ارزی/ ریالی پرداختی شبکه بانکی، امکان ارائه تسهیلات بانکی به همه اشخاص با شفافیت حداکثری و تعیین حداقل ریسک را برای شبکه بانکی فراهم می کند.
باید توجه داشت که ایجاد ابزار نظارتی بانک مرکزی بر منابع و مصارف بانک‌ها، بزرگ‌ترین دستاورد و محصول سمات است؛ با استفاده از گزارش‌های کارشناسی استخراج‌شده از اطلاعات وضعیت تسهیلات و تعهدات پرداختی بانک‌ها در سامانه سمات، ابزاری کمکی برای نظارت بیشتر و امکان انجام مقایسه با سایر آمار و ارقام اخذ شده از بانک‌ها در راستای بررسی و تعیین دقیق‌تر منابع و مصارف آنها برای بانک مرکزی فراهم شده است.
مزیت سامانه جدید سمات پردازش سریع و تکمیل نواقص سامانه قبلی، ارسال و بروزرسانی برخط اطلاعات مشتریان در راستای تجمیع و یکپارچگی اطلاعات تسهیلات گیرندگان شبکه بانکی و همچنین بهبود روش تسهیلات دهی، اعتبارسنجی صحیح مشتریان بانک‌ها و بهبود و پیشگیری از مطالبات غیرجاری بانکی است.
سامانه سمات به عنوان بانک اطلاعات جامع تسهیلات و تعهدات، اطلاعات مربوطه را جمع آوری و بین شبکه بانکی به اشتراک می‌گذارد، بر این اساس استعلام از سامانه مذکور برای تمامی شعب سراسر کشور برقرار شده است. از این رو بانک‌ها موظفند قبل از ارائه تسهیلات و تعهدات، وضعیت اعتباری مشتریان را در سامانه سمات استعلام کنند و در صورتی که مشتری بر اساس مقررات مربوطه، بدحساب شناخته شود، مجاز به ارائه تسهیلات و تعهدات به آنها نیستند.
بررسی اعطای تسهیلات و دسته چک در شعب بانک‌ها، اعتبار سنجی، بررسی اقتصادی و اعتباری و نظارتی از جمله کارکردهای این سامانه است.
