ایاصوفیه ترک خورد

این بنا بین سال‌های ۵۳۲ و ۵۳۷ میلادی توسط امپراتور روم شرقی، «ژوستینین اول»، زمانی که این شهر به عنوان قسطنطنیه شناخته می‌شد، ساخته شد و یکی از بزرگترین نمونه‌های معماری دوران بیزانس محسوب می‌شود. این بنا در ابتدا بزرگترین کلیسای جامع مسیحیان در جهان بود، اما پس از سقوط قسطنطنیه به امپراتوری عثمانی در سال ۱۴۵۳ به مسجد تبدیل شد. مصطفی کمال آتاتورک ـ رهبر ترکیه ـ ایاصوفیه را در سال ۱۹۳۵ میلادی به موزه تبدیل و اعلام کرد که آن را به روی مردم باز می‌کند تا همه ملت‌ها و مذاهب بتوانند از آن دیدن کنند.

تغییر وضعیت دوباره ایاصوفیه از موزه به مسجد در سال ۲۰۲۰ میلادی، نگرانی متخصصان میراث فرهنگی را برانگیخت، زیرا این بنا از اداره آثار باستانی، که بخشی از وزارت فرهنگ ترکیه بود به زیر مجموعه اداره امور مذهبی منتقل شد.

در طول تاریخ طولانی این بنا، آثار و موزاییک‌های بی‌شماری گم شده، دزدیده شده یا آسیب دیده است. از زمان تبدیل دوباره آن به مسجد نیز گزارش‌هایی مبنی بر دیگر اشکال آسیب‌دیدگی در این مکان از جمله، دروازه امپراتوری که قدمت آن به قرن ششم بازمی‌گردد، منتشر شده است. این دَر که به عنوان دَرِ توبه شناخته می‌شود، حاوی نمادی از عیسی مسیح در کنار مریم مصر و تئوتوکوس است که همه آن‌ها از مقبره مقدس در اورشلیم آورده شده‌اند.

این حوادث پرسش‌هایی را درباره چگونگی حفظ این مکان ایجاد کرده است. «ماری ایو لافونتن»، مورخ هنر که به مطالعه درباره هنر قرون وسطی و شیوه‌های حفاظت آن می‌پردازد، می‌گوید: در حالی‌که حفاظت از چنین بنای مهمِ معماری هرگز بدون دشواری‌های خاص خودش نیست، اهمیت دارد که به خاطر داشته باشیم مکان‌های مقدس، اعم از کلیسا یا مسجد، همواره برای استفاده روزانه در نظر گرفته شده‌اند.

این مورخ هنر افزود: به عنوان مورخ هنر و یکی از حافظان آثار تاریخی، تنها می‌توان امیدوار بود که بازدیدکنندگان، چه مذهبی و چه غیرمذهبی و همچنین دولت‌هایی که مراقبت و نگهداری از میراث فرهنگی ملموس را برعهده دارند با احترام با این بنای معماری، رفتار کنند.