پدیده اطلاع رسانی در مذاکرات در هیات ایرانی کیست

حالا اما در دولت سیزدهم، اصول گرایان همچنان نسبت به کیفیت اطلاع رسانی مذاکرات هسته ای انتقاد دارند. از نمایندگان اصول گرای مجلس گرفته تا برخی رسانه های این جریان سیاسی. از جمله  روزنامه جوان که 14 تیرماه و بعد از مذاکرات دوحه در یادداشتی نوشته بود: « نشانه‌ای از اتفاق ناامید کننده و توقف مذاکرات در دوحه وجود ندارد، اما از آنجایی که رسانه‌ها و کاربران داخلی در غیاب تیم اطلاع‌رسانی وزارت امور خارجه، دسترسی آسانی به روند مذاکرات ندارند، به ناچار سراغ صفحات مجازی تعدادی از خبرنگاران خارجی می‌روند...»

مرور اطلاع رسانی ها در باره مذاکرات در یک سال گذشته که دولت و تیم جدید بر سر کارآمده اند، به خوبی تعبیر روزنامه اصول گرای جواد یعنی غیبت تیم اطلاع رسانی را آشکار می کند. در طول یک سال گذشته علی باقری به عنوان سر تیم مذاکره کننده، هیچ نشست خبری یا  گفت و گوی اختصاصی با رسانه های داخلی و حتی صداو سیما نداشته است. طی چند هفته گذشته که برنامه تلویزیونی  گفت و گو محور « صف اول» میزبان مسئولان مختلف قوه مجریه است برای ارائه گزارش کار و تشریح موفقیت ها، این انتظار می رفت که علی باقری هم میهمان این برنامه باشد. اما گویا صداو سیما هم بر خلاف دوران گذشته، رسالت رسانه ای در جهت تنویر افکار عمومی و مطالبه گری در این حوزه برای خود تعریف نکرده است. 

در این میان بخش عمده اطلاع رسانی ها درباره مذاکرات با برنامه یا بی برنامه به عهده سایت نزدیک به دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی یعنی « نور نیوز» و محمد مرندی مشاور رسانه ای تیم مذاکره کننده سپرده یا افتاده شده است. 

نور نیوز در واکنش به انتقادهای گسترده از کیفیت اطلاع رسانی ها، این نوع اطلاع رسانی را برنامه ریزی شده از سوی دولت دانست و با دفاع از آن در ۳۰ مرداد در توئیتی نوشت: «  اطلاع رسانی مذاکرات در گذشته با اهداف سیاسی و با حجم بسیار بالا دنبال می شد. اما دولت سیزدهم با این استدلال که برای مردم نتیجه مهم است نه اطلاع از جزییات برای شرطی نکردن اقتصاد و معیشت مردم سیاست دیگری در پیش گرفت .انتشار اخبار غیر مستند با هدف مقابله با این سیاست انجام می شود.» 

متولد «ریچموند» مشاور  تیم هسته ای 

با این حال در غیاب تیم اطلاع رسانی مذاکرات هسته ای، محمد مرندی در یک سال گذشته به پدیده اطلاع رسانی تبدیل شده است. از او به عنوان مشاور رسانه ای تیم مذاکره کننده هسته ای یاد می شود. او فرزند سید علیرضا مرندی از چهره های مورد وثوق و ذی نفوذ جمهوری اسلامی ایران است. در صفحه ویکی پدیا و همشهری آنلاین درباره سید محمد مرندی آمده که وی متولد دوازدهم مرداد ۱۳۴۵ در شهر « ریچموند» ویرجینیای آمریکا است که تا 13 سالگی در این کشور بوده و سپس به ایران آمده است. 

وی دارای مدرک کارشناسی و کارشناسی ارشد زبان و ادبیات انگلیسی از دانشگاه تهران و دکترای ادبیات انگلیسی و شرق‌شناسی از دانشگاه بیرمنگام بریتانیا است. وی در حال حاضر استاد تمام دانشگاه تهران است. مرندی طی سال‌های ۶۱ تا ۶۷ بارها در جبهه‌های دفاع مقدس حضور یافته و در عملیات کربلای ۵ به عنوان غواص از ناحیه ساعد دست هدف گلوله و در دو عملیات مختلف نیز مورد حمله شیمیایی قرار گرفته. مرندی به واسطه تسلط  کامل به زبان انگلیسی از سالهای گذشته مورد توجه رسانه های خارجی بوده است.

مرندی در حالی همراه تیم مذاکره کننده شده است که به گفته یکی از خبرنگاران حاضر در یک نشست غیر رسمی، نه مخالف برجام است و نه موافق آن.

اولویت با رسانه های خارجی است!

با این حال او  تنها عضو تیم مذاکره کننده هسته ای ایران است که با رسانه ها ارتباط دارد. این ارتباط البته چارچوب و مختصات خاص خودش را دارد. مرندی عمده تمرکز و توجه خود برای اطلاع رسانی و یا تحلیل مذاکرات را به توئیتر و رسانه های خارجی معطوف کرده است و در حقیقت رسانه های داخلی و حتی رسانه های دولتی هم از گفت و گو با وی محروم مانده اند. شبکه الجزیره، المیادین، راشاتودی، العربی الجدید و اسپوتنیک رسانه هایی هستند که در 6 ماه گذشته مرندی با آنها گفت و گو داشته و خبرها یا تحلیل های او به نمایندگی از تیم مذاکره کننده، به نقل از این رسانه ها در رسانه های داخلی بازتاب یافته است. خبرگزاری های اصلی کشور و بخصوص حامیان دولت و صداو سیما در حالی مواضع او با رسانه های خارجی را به صورت برجسته منتشر می کنند که خود یک گفت و گوی اختصاصی با وی نداشته اند. 

برخی از گفت و گوهای مرندی در ۶ ماه گذشته 

۱۲ شهریور العربی الجدید

۱۱ شهریور الجزیره 

۳ شهریور المیادین 

 ۲۵ مرداد الجزیره 

 ۲۰ مرداد راشاتودی 

 ۱۵ مرداد  المیادین 

۹ تیر المیادین  

۶ تیر العربی الجدید  

۶ خرداد المیادین

۲۴ اردیبهشت اسپوتنیک

مواضع شرم آور!

پدیده اطلاع رسانی تیم مذاکره کننده هسته ای هم البته بدور از حاشیه نبوده است. توئیت او به مناسبت حمله به سلمان رشدی، نویسنده هتاک کتاب آیات شیطانی با واکنش تند فعالان رسانه ای انقلابی مواجه شد تا جایی که موضع مرندی را « شرم آور» خواندند. او در توئیتی ادعاها درباره سوء قصد به جان بولتن و سپس به فاصله کمی حمله به سلمان رشدی در آمریکا آنهم در آستانه نزدیک شدن به توافق احتمالی هسته ای را عجیب خوانده بود. در حقیقت مرندی غیر مستقیم این اتفاقات را اقداماتی از سوی مخالفان جمهوری اسلامی ایران برای تاثیر گذاری منفی بر روی مذاکرات هسته ای و توافق احتمالی قلمداد کرده بود.  امیر حسین ثابتی، مجری برنامه جهان آرا در شبکه افق و معاون پژوهشی روزنامه دولتی ایران و محسن مقصودی مجری و تهیه کننده برنامه تلویزیونی «ثریا» از جمله کسانی بودند که از خجالت مرندی درآمدند! 

ثابتی نوشته بود: «شرم آور است که مرندی مشاور تیم مذاکره کننده ایرانی همان منطق و ادبیات منفعلانه روحانی_ظریف را به کار می برد و احیای توافق هسته ای را اصل و اجرای حکم امام خمینی را مزاحم آن می بیند. اصل برجام نیز آورده ای برای کشور نداشت که این چنین ذلیلانه در تمنای احیای آن توافق استعماری هستید. ‌اگر واقعا برایتان احیای توافق هسته ای با امریکا اینقدر مهم است که حتی یکی از تاریخی ترین فتواهای امام خمینی را مزاحم آن میدانید، بیجا کردید در ۸ سال گذشته وقتی روحانی میگفت موشک های سپاه مانع توافق با امریکا هستند به او انتقاد کردید. منطق حرف شما هیچ تفاوتی با حرف روحانی ندارد.»

زمستان سرد اروپا

مرندی در چند اظهار نظر کلید واژه « زمستان سرد اروپا» را پر تکرار به کار برد. این کلید واژه ناظر بر بحران انرژی در قاره سبز بعد از حمله روسیه به اوکراین است که البته بخش دیگر یا پیام اصلی آن به قزینه معنوی حذف شده است یعنی نیازمندی اروپا به نفت و گاز ایران. مفهوم صریح تر آن ارسال این پیام از طرف ایران به کشورهای غربی و اروپایی هاست که برای عبور از بحران انرژی در زمستان سرد پیش رو باید امتیازات بیشتری در گفت و گوهای هسته ای به ایران بدهید. 

او یکشنبه 13شهریور هم در توییتی نوشت: « ایران صبور خواهد بود. ایالات متحده در زمان اوباما به طور سیستماتیک توافق را نقض کرد و در زمان ترامپ/بایدن حداکثر فشار را علیه شهروندان بی گناه اعمال کرد. از این رو، ایران ابهامات یا خلأهای متن را نمی پذیرد. زمستان نزدیک است و اتحادیه اروپا با بحران انرژی فلج کننده مواجه است.»

استفاده از این کلیده واژه از سوی برخی رسانه ها و شخصیت های ایرانی گویا این شائبه را ایجاد کرده که تهران از ظرفیت انرژی خود می خواهد به عنوان یک اهرم فشار به غربی ها در مذاکرات احیای برجام استفاده کند.

به نظر می رسد در واکنش به همین هشدارها یا تهدیدها بود که روزنامه آمریکایی نیویورک تایمز در مطلبی نوشت: « حتی اگر فردا توافقی حاصل شود، اجرای آن پیچیده و مرحله‌ای خواهد بود و احتمالاً چند ماه طول می‌کشد تا تحریم‌ها علیه ایران لغو شود. به گفته کارشناسان، ممکن است تاثیر اولیه بر بازار نفت در حد مسکن باشد، اما به گفته کارشناسان، عرضه‌ نفت از سوی ایران برای کاهش قیمت جهانی در زمستان امسال، دیر خواهد بود.» این روزنامه آمریکایی افزوده: « برای اروپا، مشکل واقعی نفت نیست. روسیه از فروش گاز طبیعی به کشورهای اروپایی خودداری کرده و آنها در تلاش برای تامین آن از جاهای دیگر هستند. در حالی که ایران گاز طبیعی زیادی دارد، بیشتر آن را در داخل کشور و برای خودروها مصرف کرده و در ضمن فاقد خطوط لوله به اروپا یا امکاناتی برای مایع سازی گاز طبیعی است.»

جالب آنکه مرندی یک روز بعد از توئیت مورد اشاره، در توئیتی دیگر از مواضع خود کوتاه آمد یا حداقل توضیح درباره آن را ضروری دانست. او دوشنبه 14 شهریور ما در توئیتی یادآوری کرد که ایران از ظرفیت انرژی خود به عنوان یک سلاح یا اهرم فشار استفاده نمی کند؛ « غرب از تحریم‌های بی‌رحمانه به عنوان یک سلاح استفاده می‌کند، در حالی که ایران به دنبال روابط عادی با تمامی دولت‌های قانونی و غیرمتخاصم است. ایران هیچ گاه از نفت یا گاز به عنوان یک اهرم فشار استفاده نکرده است. آمریکا با طفره رفتن با کلماتی مبهم(اما مهم) موجب بالا رفتن قیمت‌ انرژی در جهان می‌شود.»

قابل تامل تر آنکه در همان روز ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه هم بدون آنکه اشاره ای به زمستان سرد پیش روی اروپایی ها داشته باشد، در نشست خبری گفت:« کشورهای اروپایی در تأمین انرژی مورد نیاز خود با مشکلاتی مواجه هستند که در صورت به نتیجه رسیدن مذاکرات و لغو تحریم‌های یکجانبه علیه کشورمان، ایران می‌تواند تأمین کننده بخش بیشتری از نیاز اروپا باشد.» این موضع سخنگوی وزارت خارجه بر خلاف مواضع مرندی لحنی ایجابی و رو به جلو داشت به جای تهدید. 

مشاور یا تحلیل گر؟

و در نهایت بعد از این نوع مواضع پدیده اطلاع رسانی تیم مذاکره کننده هسته ای، یک موضوع دیگر درباره او قابل تامل است؛ مرندی مشاور تیم هسته ای است یا تحلیل گر و کارشناس مسایل بین الملل؟

تا همین چند هفته قبل بدون استثنا از مرندی در رسانه ها به عنوان مشاور رسانه ای تیم مذاکره کننده یاد می شد و البته تا حال حاضر هم  برخی رسانه ها از همین عنوان برای او استفاده می کنند. اما خبرگزاری دولتی ایرنا و خبرگزاری فارس از مقطعی برای معرفی مرندی دیگر از عنوان مشاور تیم هسته ای استفاده نمی کنند و او را با عنوان تحلیل گر یا کارشناس مسایل بین الملل معرفی می کنند. خبرگزاری فارس از 15 مرداد دیگر عنوان مشاور تیم هسته ای را برای وی به کار نمی برد و خبرگزاری ایرنا هم از اول شهریور ماه وی را به عنوان کارشناس مسایل بین الملل خطاب می کند. 

با این وصف به نظر می رسد ترک تازی یا میدان داری محمد مرندی در عرصه اطلاع رسانی مذاکرات هسته ای نه تنها جای خالی تیم اطلاع رسانی هدفمند و با برنامه را پر نکرده که خود نیز چه بسا مشکل ساز یا ابهام ساز هم شده است. 

منبع: عرشه آنلاین