محدودیت های فزاینده، رسانه های داخلی را خلع سلاح کرده است

به گزارس منیبان، قادر باستانی، استاد دانشگاه در چهارمین همایش سواد رسانه ای، با ارائه مقاله‌ای با عنوان «اعتبار منبع در رسانه های موبایلی و اثرات آن در مقابله با تولید و پخش اخبار جعلی» گفت: متولیان سیاست‌گذاری رسانه‌ای کشور، باید ترتیبی اتخاذ کنند که هزینه تولید و انتشار محتوای جعلی بالا برود.

وی افزود: علت انتشار اخبار جعلی این است که اخبار فارغ از فرایند سردبیری و  دروازه بانی خبر انتشار می یابد. ما در داخل کشور رسانه‌های خود را قربانی کرده‌ایم و از اختیار ساقط نموده‌ایم و این بزرگترین مشکلی است که منجر به رشد اخبار جعلی می شود.

باستانی بیان کرد: رسانه باید مرامنامه و پروتکل داشته باشد و در چارچوب اصول حرفه ای به تولید محتوا بپردازد.

این استاد دانشگاه اظهارداشت: یکی از کانال‌های خبری معاند نظام، با وجود اینکه ۴۴ درصد اخبار آن جعلی است، اما در عین حال پُربسامدترین اخبار را در میان کانال‌‌های فارسی زبان دارد؛ موضوعی هشداردهنده که هوشیاری اولیای امور و متولیان امر را می‌طلبد تا درباره دلایل چنین فکت نگران‌ کننده‌ ای چاره‌ اندیشی کنند. همچنین گرایش رسانه‌‌های جدید به سودآوری و تسلیم شدن در برابر خواسته‌‌های صاحبان قدرت و سرمایه، بافتار خبری را به سمت تبلیغات در لباس خبر پیش برده است.

وی گفت: برخی رسانه‌‌های نامعتبر، با وجود آمار بالای انتشار اخبار جعلی، دارای دنبال‌‌کننده و مخاطبان زیاد و نرخ بازنشر بالایی هستند. برای انتشار یک محتوای جعلی، نیاز به آماده‌ بودن فضای اجتماعی در جامعه، برای دریافت این‌گونه اخبار وجود دارد. سیاست رسانه‌‌ای در کشور، به‌ ویژه نحوه فعالیت خبری سازمان صدا و سیما و محدودیت‌های رسانه‌های بزرگ و رسمی، به نحوی است که مردم برای شنیدن اخبار جعلی، آمادگی خوبی دارند؛ این مشکل با توسعه رسانه‌های موبایلی دو چندان شده است. متولیان امر لازم است، جوانب این معضل را به‌درستی کاوش و برنامه‌‌ریزی کنند.

باستانی افزود: مقادیر نگران‌ کننده‌‌ای از اخبار جعلی در برخی رسانه‌‌های پُرمخاطب تولید و منتشر شده است. متولیان سیاست‌گذاری رسانه‌ای کشور، باید ترتیبی اتخاذ کنند که هزینه تولید و انتشار محتوای جعلی بالا برود. برای این کار نیاز به یک بررسی حقوقی و تقنینی است که در عین حفظ و توسعه آزادی‌های رسانه‌ای و حمایت صریح از روزنامه‌نگاران، با خلافکاران یقه‌سفیدی که فضای رسانه‌های جدید را مستعد فعالیت‌های مخرب خود دیده‌ اند، برخورد جدی شود.

این استاد دانشگاه بیان کرد: اکنون رسانه‌های داخل کشور، با رسانه‌های خارج کشور در رقابت هستند. در این بین، ساختار کسب اطلاعات در جهان، با ظهور اینترنت و گوشی‌های هوشمند متحول شده و در جامعه ما به شکل استثنایی، فضای کاملاً متفاوتی یافته است.

وی اظهارداشت: در ایران، اپلکیشن‌ها مثل تلگرام، اینستاگرام و توییتر، کارکرد خبری پیدا کرده‌اند. در کشورهای جهان، این اپلکیشن‌ها در کارکرد خبری، نقش حاشیه‌ای دارند و فضای خبری، در دست رسانه‌‌های جریان اصلی است، در حالی که مصرف‌کننده ایرانی، اغلب به رسانه‌‌های جریان اصلی، مراجعه نمی‌کنند و عامل اصلی آن بحث اعتبار است. این تغییر ساختار یک واقعیتی است که در ایران باید به جد مورد توجه قرار گیرد.

باستانی افزود: در عصر جدید، رسانه های جدید به مفری برای پیاده شدن اهداف تجاری و سیاسی مبلغان و سیاستمداران بدل شده است. با چیرگی این اهداف بر محتوای رسانه ها، مفهوم اعتبار منبع دچار چالش های جدیدی خواهد شد.

وی گفت: رسانه‌‌های جدید نیز تحت تاثیر نگاه‌‌های منفعت‌طلبانه، به وسیله بسیاری از صاحبان قدرت، به انتشار اخبار جعلی می‌پردازند. به این ترتیب، با استیلای تبلیغات تجاری در رسانه‌‌های اجتماعی، اعتبار منبع را تحت‌ تأثیر خود قرار می‌‌دهد. پیشنهاد می‌شود پژوهشگران به صورت جدی در قالب روش‌های کیفی و رویکردهای انتقادی به بررسی مفهوم کالایی شدن محتوا و اثرات آن بر مخاطب بپردازند.