استیضاح همتی؛ ریسک در میانه بحران
یادداشت- شهریار شمس مستوفی
اقتصاد ایران زیر فشار سنگینی است. تحریم‌ها فروش نفت را به زیر ۵۰۰ هزار بشکه در روز رسانده و عرضه ارز را کم کرده است. بازگشت دونالد ترامپ با سیاست "فشار حداکثری"، این وضعیت را بدتر کرده است. در این شرایط، ثبات مدیریتی حیاتی است، اما استیضاح همتی می‌تواند برعکس عمل کند.
بازار ارز به اخبار سیاسی حساس است؛ تغییر وزیر به بی ثباتی کمک کرده و آنرا تشدید میکند. تجربه استیضاح‌های قبلی(مثل مسعود کرباسیان در ۱۳۹۷) هم نشان داده که بدون اصلاحات ساختاری، اقداماتی چون استیضاح نتیجه پایدار ندارد. از سوی دیگر دولت پزشکیان هنوز شش ماهه نشده بر سرکار است و در حال تثبیت است. استیضاح می‌تواند هماهنگی بین نهادها را مختل کند و تصمیم‌گیری‌های ضروری (مثل دور زدن تحریم‌ها) را به تأخیر بیندازد.
مشکلات ارزی ریشه در تحریم، نقدینگی، و سیاست‌های کلان دارد که خارج از کنترل همتی است. پس چرا برخی از نمایندگان بر استیضاح اصرار دارند؟
رانت و قدرت؟
شواهد نشان می‌دهد استیضاح بیشتر از آنکه اقتصادی باشد سیاسی و منفعت‌طلبانه باشد.
دو واقعه اخیر این فرضیه را تقویت میکند:
ایران‌خودرو: در ۱۷ بهمن ۱۴۰۳، شرکت کروز سه کرسی هیئت مدیره ایران‌خودرو را گرفت. این واگذاری جنجالی شد وصدای جناح تندرو را بیشتر ازهمه در آورد ، گویا بخشی از مطامع آنها از دست رفته بود. برخی نمایندگان، همتی را به‌خاطر سیاست‌های اقتصادی دولت مقصر می‌دانند. اما آیا این انتقاد دلسوزی برای مردم است، یا تلاشی برای هدایت واگذاری‌ها به نفع گروه‌های خاص؟
مولدسازی: طرح مولدسازی قرار بود اموال دولتی را بفروشد و کسری بودجه را جبران کند. همتی، عضو هیئت عالی این طرح، با واگذاری اموال و املاک با قیمت ابتدای سال که بسیار کمتر از قیمت امروز است مخالفت کرد استیضاح‌کنندگان شاید ناراضی‌اند که از سود این واگذاری‌ها بی‌نصیب‌اند یا می‌خواهند کنترل بیشتری داشته باشند. همانطور که یکی از استیضاح کنندگان در برنامه زنده تلویزیونی به این امر اذعان کرد. گویا برکناری همتی می‌تواند راه را برای وزیری همسو با خواسته‌هایشان باز کند.
ارز بهانه است؟
افزایش نرخ ارز دلیل اصلی اعلامی توسط استیضاح کنندگان اعلام شده، اما مشکل قیمت ارز به تحریم و کاهش فروش نفت ربط دارد، نه فقط همتی؛ تا این مساله حل نشود افزایش قیمت ارز بدیهی است. به نظر می‌رسد نمایندگان از نارضایتی عمومی سوءاستفاده می‌کنند تا فشار را زیاد کنند، در حالی که هدفشان از یک سو رانت و از سوی تضعیف دولت است.
بازی سیاسی یا منفعت شخصی؟
دولت پزشکیان، با بخشی از مجلس اصول‌گرا در تنش است. استیضاح می‌تواند زورآزمایی سیاسی باشد تا دولت تضعیف شود و جبهه پایداری در انتخاب وزیر بعدی دست بالا را بگیرد. از سوی، برخی نمایندگان با ژست "مبارزه با ناکارآمدی"، دنبال محبوبیت‌اند. اما ردپای منفعت‌طلبی پررنگ‌تر است. نارضایتی از مولدسازی و ایران‌خودرو نشان می‌دهد برخی استیضاح‌کنندگان شاید دنبال رانت بیشتر یا تغییر مهره‌ها به نفع خودشان باشند.
تشدید بحران یا فرصت؟
در این طوفان اقتصادی، استیضاح همتی مثل ریسک در میانه بحران است. به‌جای ثبات، می‌تواند اقتصاد را شکننده‌تر کند. شواهد نشان می‌دهد هدف اصلی، فشار برای رانت و قدرت است، نه حل مشکلات مردم. ارز فقط بهانه‌ای برای پیشبرد این بازی است. دولت اما می‌تواند با شفاف‌سازی واگذاری‌ها و ارائه برنامه اقتصادی، این فشار را کم کند. پرسش اینجاست: آیا این استیضاح آغاز بحران بزرگ‌تری است، یا فرصتی برای دولت؟
