چرا پاکستان اصرار دارد با طالبان سازش کند؟

به گزارش منیبان؛ ناظران سیاسی در پاکستان معتقدند که با پایان کار دولت اشرف غنی و حذف نوبتی مقامات دولت سابق افغانستان از صحنه سیاسی این کشور که نگاه بدبینانه به نقش پاکستان در بحث روند صلح و تعاملات میان دو کشور داشتند، باعث شد تا اسلام‌آباد نفس راحتی بکشد.

به ویژه کاهش نفوذ هند به عنوان رقیب دیرینه پاکستان که عمیق‌ترین اختلافات سیاسی، دیپلماتیک و مرزی میان دو همسایه شبه قاره، در افغانستان نیز کمک کرد تا اسلام‌آباد راهبرد جدیدی را در کابل به کار ببندد و برای هموارسازی مسیر تعامل با طالبان علاوه بر کشورهای منطقه، سایر اعضای جامعه جهانی را به تعامل با تشکیلات سیاسی جدید در افغانستان و اجتناب از رویارویی با طالبان دعوت می‌کند.

پاکستانی‌ها از تداوم ناامنی‌ها در افغانستان و خلاء صلح و امنیت در این کشور نگرانند و تاکید دارند که اکنون زمان تعامل است و خروج کامل نظامیان خارجی از افغانستان یک فرصت تاریخی برای تشکیل دولت فراگیر به ویژه با حضور طالبان می‌باشد.

وزیر امور خارجه پاکستان که طی هفته‌های اخیر میزبان چندین همتای خود از کشورهای مختلف به ویژه از اروپا بوده است، بر تعامل جامعه جهانی با طالبان اصرار دارد و همزمان هشدار داد که هرگونه انزوای افغانستان و رویارویی با تشکیلات سیاسی جدید در این کشور به ضرر همه بازیگران منطقه‌ای و بین المللی خواهد بود.

کارشناسان امور سیاسی و افغانستان در پاکستان می‌گویند: محو دولت غنی که از نگاه اسلام‌آباد روابط نزدیکی با هند داشته، یک امتیاز بزرگ برای پاکستان محسوب شده و از سوی دیگر روی کار آمدن یک دولت تندرو مانند طالبان می‌تواند ضمن تضمین منافع پاکستانی‌ها در افغانستان، مسیر دسترسی به آن سوی مرزهای افغانستان یعنی کشورهای آسیای میانه و اروپا را تسهیل کند.

هر چند پاکستان موضع رسمی برای به رسمیت شناختن دولت طالبان در افغانستان را اعلام نکرده و دولت موقت فعلی را حرکتی برای تامین حقوق مردم افغانستان توصیف می‌کند، اما کارشناسان تاکید دارند که اسلام‌آباد تمام جوانب را بررسی کرده و تنها منتظر عکس العمل همسایگان و دیگر بازیگران مهم منطقه‌ای است.

در همین حال با آغاز فعالیت دولت موقت در افغانستان، پاکستان نه تنها عزم خود را برای تداوم تجارت دوجانبه با این کشور اعلام کرده بلکه همزمان با اعلام کمک مالی چین به عنوان شریک راهبردی اسلام‌آباد، پاکستان نیز ۳ فروند هواپیمای نظامی حامل کمک‌های بشردوستانه را به سه شهر افغانستان اعزام کرد.

رئیس موسسه پژوهشی توسعه و ارتباطات در پاکستان معتقد است: قدرت نمایی طالبان در افغانستان را در این برهه نمی‌توان مایه خرسندی اسلام‌آباد دانست زیرا همانطور که پاکستان و دیگر همسایگان و بازیگران مهم منطقه انتظار داشتند، طالبان اقدام به تشکیل دولت موقت البته بدون مشارکت سایر گروه‌ها و اقوام کردند بنابراین مطالبه تشکیل دولت فراگیر یکی از شرط‌های اصلی پاکستان برای همکاری و تعامل تمام قد با گروه طالبان ارزیابی می‌شود.

«منیر احمد» روز دوشنبه در گفت وگو با خبرنگار ایرنا در اسلام‌آباد گفت: آسودگی پاکستان از پایان نفوذ آمریکا و ناتو در منطقه یک امتیاز دیگری برای این کشور محسوب می‌شود. متعاقبا بازی اتهام و سرزنش واشنگتن علیه اسلام‌آباد نیز کاهش یافته و اکنون دست پاکستان برای توسعه راهبرد خود در افغانستان باز است.

وی اظهار داشت: قطعا نگاه اسلام‌آباد به چگونگی تعامل پکن با طالبان نیز حائز اهمیت است. چینی‌ها در مقایسه با آمریکا که زمانی پاکستان را متحد غیرناتو خود می‌دانستند، برخورد سازنده‌تر و بهتری با پاکستان دارند، بنابراین هرگونه راهبردی اسلام‌آباد درباره دولت آتی کابل بستگی به نگاه پکن نیز دارد.

این کارشناس پاکستانی گفت: مخالفت هند و آمریکا به عنوان دو متحد قوی در جنوب آسیا و همچنین در افغانستان با طرح‌های اقتصادی پاکستان و چین نیز یک نگرانی عمده برای اسلام‌آباد محسوب می‌شود، با تشکیل دولت موقت طالبان و اعلام آمادگی آنان برای مشارکت در کریدور مشترک اقتصادی پاکستان-چین و همزمان اعلام کمک مالی از سوی پکن نیز موجب رفع نگرانی‌ها اسلام‌آباد شده است.

روزنامه ارشد و رئیس دفتر شبکه خبری جی تی وی در شهر اسلام‌آباد نیز به خبرنگار ایرنا گفت: روی کار آمدن تشکیلاتی که منافع پاکستان در افغانستان را تضمین دهد، بدون شک مورد تایید و حمایت اسلام‌آباد خواهد بود، هر چند این موضع رسما اعلام نشده اما تکاپوی رهبران پاکستان برای جلب اعتماد سایر بازیگران منطقه‌ای و اتخاذ یک رویکرد هماهنگ برای تعامل با طالبان، در جریان است.

«متین حیدر» معتقد است: نفوذ چین در منطقه در مقابل مشارکت راهبردی هند و آمریکا یک عامل دیگر درخصوص تکاپوی پاکستان برای حفظ منافع خود در افغانستان است. اسلام‌آباد حامی قوی طرح‌های اقتصادی پکن و ابتکار برای توسعه ارتباطات منطقه‌ای می‌باشد بنابراین هرگونه حضور چین در افغانستان برای پیشبرد طرح‌های توسعه و رفاه با حمایت کامل پاکستان همراه خواهد بود.

وی اظهار داشت: دولت اشرف غنی همواره پاکستان را به کارشکنی در روند صلح و بازی پنهان در کنار طالبان متهم می‌کرد، در مقابل اسلام‌آباد نیز نسبت به عدم توجه کابل به تحرکات عناصر تروریستی در مرزهای مشترک و این ادعا که هند از خاک افغانستان علیه پاکستان استفاده می‌کند، شکایت داشت. اکنون با آمدن طالبان نه تنها بازی اتهام علیه اسلام‌آباد کاهش پیدا کرده بلکه پاکستان از مواضع حاکمیت طالبان مبنی بر اینکه اجازه استفاده عناصر تروریستی از قلمروی افغانستان را نمی‌دهد، خرسند به نظر می‌رسد.

متین حیدر در پایان گفت: همفکری با همسایگان نیز دستور کار جدی اسلام‌آباد برای حفظ منافع خود و منافع مشترک با بازیگران منطقه‌ای شامل صلح، توسعه، رفاه و ارتباطات منطقه‌ای محسوب می‌شود. تا روزهای آینده ما شاهد تعامل بیشتر همسایگان افغانستان از جمله چین و ایران خواهیم بود و فضای سازنده‌ای برای حرکت در صلح، همکاری و همبستگی ایجاد خواهد شد.

اختلاف بر خط دیورند، آتش زیر خاکستر

از عمده اختلافات میان کابل و اسلام‌آباد، اختلافات بر سر نوار مشترک مرزی متقابل است به نحوی که پاکستان خط مرزی را به عنوان مرز رسمی و بین المللی میان دو همسایه تلقی کرده و با تکمیل طرح حصارکشی آن را تثبیت کرده درحالی که افغانستان این مرز به عنوانی موسوم به «دیورند» می‌شناسد و اعتقادی به رسمیت موقعیت فعلی خط مرزی ندارد.

ارتش پاکستان از اوایل سال ۹۶ شمسی عملیات حصارکشی مرزهای مشترک خود با افغانستان را آغاز کرد و تا به امروز حدود ۹۰ درصد حصارکشی ۲۶۰۰ کیلومتر مرز مشترک تکمیل شده است.

طی سال‌های اخیر به ویژه در زمان دولت اشرف غنی، مقامات افغانستان و برخی از رهبران سیاسی و قومی این کشور مخالفت جدی خود را با طرح حصارکشی مرزی‌ها از سوی پاکستان اعلام کرده و این موضوع به تنش دائمی میان دو کشور محسوب می‌شود.

اما با کنار رفتن دولت غنی در کابل و قدرت نمایی طالبان به نظر می‌رسد راهبرد حصارکشی مرزهای مشترک توسط پاکستان تثبیت شده و این کشور انتظار دارد تا تشکیلاتی سیاسی جدیدی که در کابل تاسیس شده و یا در آینده دولت مستقلی که قرار است قدرت را به دست بگیرد، اقدامی برای دامن زدن به اختلافات کهنه به ویژه طرح اختلاف دیورند نکند.

اختلاف خط دیورند به مثابه آتش زیر خاکستر در روابط پاکستان و افغانستان است و تا زمانی که مخالفت با این طرح در کابل و یا دیگر گروه‌های سیاسی و قومی دنبال نشود، اسلام‌آباد به تثبیت موضع خود بر بین المللی بودن خط مرزی فعلی میان دو کشور ادامه خواهد داد.

اختلاف‌هایی بین پاکستان و افغانستان در خصوص مسائل مرزی وجود دارد و به ویژه موضوع خط دیورند، از جمله مهم‌ترین و قدیمی‌ترین این اختلافات است. دولت پاکستان و جامعه بین‌المللی خط دیورند را به عنوان مرز بین‌المللی بین دو کشور به رسمیت می‌شناسند. اما افغان‌ها معتقدند خط دیورند که در سال ۱۸۹۶ احداث شد، حاصل اقدام یک تبعه انگلیسی به نام 'مورتیمور دیورند' است که بخشی وسیع از خاک افغانستان را با این خط جدا کرده و موجب اختلافات مرزی امروزی میان پاکستان و افغانستان شده است.

ناظران و تحلیل گران سیاسی معتقدند، دولتمردان پاکستانی در تکاپوی زدودن فضای فضای بی‌اعتمادی گذشته میان دو کشور هستند؛ فضایی مسموم که شاید هیچ یک از این دو همسایه عامل اصلی ایجاد آن نبوده و ریشه‌های فرامنطقه‌ای و سابقه‌ای دهها ساله دارد.