هدفِ این دور از مذاکرات دستیابی به یک موافقتنامه جدید نیست/ واشنگتن باید نگران از دست رفتن فرصت جاری باشد

به گزارش منیبان، عباس باقرپور در گفتگو با مجله سوسایتی اتریش درباره گفتگوهای جاری در وین به بررسی آخرین تحولات پرداخت.
 
سوال: گفتگوها برای بازگشت به توافق هسته ای سال ۲۰۱۵ از ۲۹ نوامبر ۲۰۲۱ از سرگرفته شده است. وضعیت کنونی این گفتگوها را چگونه توصیف می کنید؟

همان‌طور که به درستی اشاره کردید، هدفِ این دور از مذاکرات دستیابی به یک موافقتنامه جدید نیست. در واقع، این مذاکرات از زمانی آغاز شد که دولت آمریکا اعلام کرد خط مشی قبلی آنها برای کنار گذاشتن برجام در ماه مِی ۲۰۱۸ یک اشتباه راهبردی و سیاست شکست‌خورده بود و در نتیجه، قصد خود را برای بازگشت به برجام ابراز داشتند. اکنون کشورهای باقی مانده در برجام شامل ایران و چهار به علاوه یک یعنی چین، فرانسه، روسیه، انگلیس به اضافه آلمان و اتحادیه اروپا به عنوان هماهنگ کننده، در حال بحث و بررسی نحوه اصلاح خروج غیرقابل توجیه و یکجانبه آمریکا از توافق و اینکه آن کشور تحت چه شرایط و الزاماتی صلاحیت پیوستن دوباره به توافق هسته ای ۲۰۱۵ وین را خواهد داشت؛ می‌باشند.
با توجه به اینکه سیاست فشار حداکثری ترامپ برای رسیدن به اهداف خود شکست خورد، بایدن، رییس جمهور فعلی آمریکا به طور علنی با آن مخالفت کرد و وعده تغییر آن را داد. در عین حال، مایه تاسف است که میراث ننگین ترامپ که همان تحریم های غیرانسانی علیه مردم ایران است، هم چنان تداوم دارد.
این گفتگوها به عنوان یک فرایند مهم چندجانبه، پیچیده و حساس می باشند. بازیگران و متغیرهای گوناگونِ خارج از این فرایند در حال اثرگذاری مثبت یا منفی روی آن هستند. ما از نقش سازنده و مثبت اتریش و هم چنین میزبانی این گفت و گوها که با هدف احیای یکپارچگی برجام در حال انجام است، قدردانی می کنیم. از منظر ما، مهمترین عامل برای موفقیت در این روند چندجانبه آن است که تمامی طرف های مشارکت کننده اراده جدی و واقعی برای تضمین دستیابی به یک نتیجه جامع و فراگیر را داشته باشند. در رابطه با رویکرد طرف ایرانی، من می توانم تصریح کنم که این قصد جدی کاملا وجود دارد.
 
سوال: دیدگاه ها و خواسته های اصلی دولت ایران در این مذاکرات چه مواردی می باشند؟

اجازه دهید تا زمینه های اصلی ایجاد وضعیت کنونی را مرور کنیم. برجام بر دو پایه اصلی استوار بوده است: تعهدات هسته ای ایران و تعهدات متقابل برای برداشتن تحریم های سازمان ملل متحد، اتحادیه اروپا و آمریکا علیه ایران و همچنین تقویت روابط اقتصادی و تجاری معمول با کشورمان. تمامی این موارد با جزییات آن در برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت تبیین و تصریح شده است. همچنین مطابق متن برجام، طرف های دیگر متعهد شده‌اند «دسترسی های ایران را در حوزه های تجارت، فناوری، تامین مالی و انرژی تضمین کنند.» به طور مشخص، ایالات متحده به صراحت متعهد شده است تا علاوه بر برداشتن تحریم‌ها علیه ایران، «نهایت تلاش خود را با حسن نیت برای حفظ پایداری برجام و جلوگیری از اخلال در تحقق بهره‌مندی کامل ایران از برداشتن تحریم‌ها به عمل آورد».
ایران به صورت کامل به تعهدات برجامی خود از سال ۲۰۱۵ متعهد بوده است و پانزده گزارش متوالی مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی این واقعیت را تایید می کند. در حالی که ایران تعهدات خود را به صورت کامل اجراء می کرد، دولت آمریکا آنچه که رییس جمهور سابق‌شان "کارزار فشار حداکثری" علیه ایران می نامید را به راه انداخت، کارزاری که البته شکست خورد.
زمانی که آمریکا از توافق خارج شد و به نقض آن و نقص قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت ادامه داد؛ ایران، عمدتا به دلیل وعده هایی که طرف های اروپایی دادند، بیش از یک سال هم چنان به اجرای تعهدات خود به طور کامل ادامه داد. تنها زمانی که برای همگان روشن شد اتحادیه اروپا و طرف های اروپایی قادر به ترمیم و جبران کاستی‌های وارد شده نیستند، ایران، بر اساس حقوق تصریح شده در متن برجام، تصمیم به کاهش تدریجی برخی تعهدات خود گرفت. توقف اجرای تعهدات متقابل، تنها راه تعدیل وضعیت پیش‌رو برای ایران بود و جمهوری اسلامی ایران این گام را بر اساس مفاد برجام و هم‌چنین اصول کلی حقوقی اتخاذ کرد.
واقعیت تلخ این است که در حالی که ایران برای تقریبا چهار سال بهره‌ای از منافع برجام نبرد، برخی، شامل کشورهای اروپایی، نه تنها قادر به ایفای تعهدات خود نبودند، بلکه جای تاسف دارد که حتی در برابر تحریم‌های غیرقانونی و غیرانسانی ایالات متحده آمریکا، که می توان آن را به مثابه تروریسم اقتصادی علیه ملت ایران نامید، سکوت پیشه کردند.
اکنون که آمریکا قصد بازگشت به این توافق را دارد، دولتمردان آن بایستی درک کرده باشند که آنها باید نگرانی های ناشی از قصورهای قبلی خود را مورد توجه قرار دهند و اینکه نمی توان به ایفای تعهدات آنها در آینده اتکاء کرد و خوشبین بود، مگر آنکه اجرای تعهدات‌شان به شکلی عینی قابل راستی آزمایی باشد. لازم است آمریکا برای برداشته شدن تحریم‌ها تصمیم جدی بگیرد و نشان دهد که از سیاست‌های شکست خورده قبلی خود فاصله گرفته است. این هدف از طریق برداشتن همه تحریم‌های ناسازگار با برجام، به نحوی که قابل راستی آزمایی بوده و متضمن ارایه تضمین‌ها باشد، محقق خواهد شد.
 
سوال: یک توافق جدید تا چه میزان برای ایران مهم است؟

آن چیزی که برای ایران اهمیت دارد، آن است که امکان بهره‌مندی و انتفاع موثر از آنچه وعده داده شده و قانونا از برجام انتظار می رود را داشته باشد. علاوه بر این، به دلیل قصورها و تخلفات ارتکابی ایالات متحده از زمانی که برجام در سال ۲۰۱۵ توافق شده است، این انتظار منطقی است که به ایران تضمین‌های کافی برای آنکه وضعیت یادشده دوباره رخ نخواهد داد، داده شود. در واقع، با توجه به اینکه آمریکا نشان داده است که شریکی غیرقابل اطمینان حتی برای دیگران است، اکنون زمان آن رسیده است که این کشور ثابت کند می تواند به عنوان شریکی قابل اعتماد در نظر گرفته شود.
 
سوال: یک توافق تنها در صورتی حاصل خواهد شد که همه طرف‌ها آماده فداکاری و برداشتن گام‌هایی به سمت یکدیگر باشند. ایران در چه زمینه‌هایی ممکن است این کارها را انجام دهد؟
 
ایران پیشاپیش سهم و هزینه خود را برای اقدام با حسن نیت و از خودگذشتگی پرداخته است؛ آنگاه که با وجود خروج آمریکا از برجام که نقض صریح قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت ملل متحد نیز بود، به مدت بیش از یک سال به طور کامل به همه تعهدات برجامی خود پایبند ماند. حتی فرصت موجود کنونی که اجازه داده است تا در مورد بازگشت به توافق گفتگو شود نیز به دلیل اقدام مسئولانه و از روی حزم و درایت ایران می‌باشد. به علاوه، ایران اعلام کرده است در صورتی که همه طرف‌ها تعهدات خود را به طور کامل اجراء کنند؛ ایران نیز آماده بازگشت به ایفای کامل تعهدات خود می باشد. بر این اساس، ما خواستار اجرای کامل و قابل راستی‌آزمایی برجام می باشیم. مانع عمده در این راه، فقدان تصمیم سیاسی از سوی آمریکا می باشد. واشنگتن باید نگران از دست رفتن فرصت جاری باشد.