افشاگری هاشمی از روابط ایران آمریکا در دوران جنگ

محمد هاشمی، عضو سابق مجمع تشخیص مصلحت نظام، در گفتگو با خبرنگار سیاسی مُنیبان با اشاره به روز جمهوری اسلامی ایران گفت: گروه‌های مختلف سیاسی اسامی مختلفی را برای رفراندوم پیشنهاد داده بودند، بعضی‌ها گفته بودند؛ «جمهوری دموکراتیک»، بعضی‌ها گفته بودند «جمهوری اسلامی و الهی »، و برخی اسامی دیگر، اما حضرت امام(ره) فرمودند «جمهوری اسلامی»، نه یک کلمه کم و نه یک کلمه زیاد. پس از اینکه امام(ره) این فرمایش را فرمودند، همه مردم در حوزه‌های رأی‌گیری حاضر شدند و به همین نام رأی دادند. در نتیجه طبق آمار 99 درصد به جمهوری اسلامی و در حقیقت به نظر امام(ره) رأی دادند، به غیر از عده بسیار کمی که بعضی‌ها گفته بودند «جمهوری خلق» یا «جمهوری دموکراتیک» که آمار آنها کمتر از یک یا حدود یک درصد بود. 

وی در پاسخ به اینکه یکی از شعارهایی که مطرح شده بود؛ نه شرقی، نه غربی، جمهوری اسلامی بود؛ آیا سیاست خارجی دولت فعلی به سمت نه شرقی نه غربی می‌رود یا به نظر می‌رسد به یک سمت حرکت کرده است؟ افزود: خیر. در حال حاضر سیاست خارجی به آن معنی، نه شرقی نه غربی نیست و یکجانبه است اما توجیهی برای خودشان دارند، می‌گویند در زمانی که جمهوری اسلامی شعار نه شرقی نه غربی داد، در جهان دو قطب حاکم بودند، یک قطب غرب یا سرمایه‌داری به رهبری آمریکا، یک قطب شرق کمونیست به رهبری اتحاد جماهیر شوروی.

هاشمی ادامه داد: امام(ره) طی پیامی به اتحاد جماهیر شوروی در زمان گورباچف گفتند دیگر باید کمونیست را در موزه‌ها پیدا کنید و در نهایت هم از هم پاشید. دیگر یک کشور و یک ابرقدرت نبود، چندین کشور شد. امروز هم که بحث جنگ اوکراین مطرح است، یکی از حرف‌های پوتین این است که می‌خواهد شوروی را احیا کند. به این معنا که همان ابرقدرت سابق شود و کشورهای مختلف جدا شده از شوروی سابق را که امروز تابع غرب یا مستقل شدند، دوباره برگرداند و به عنوان اتحاد جماهیر شوروی احیا کند. بنابراین توجیهی که امروز کسانی که در وزارت امور خارجه هستند این است که می‌گویند دیگر شرقی به آن معنی وجود ندارد، روسیه ابرقدرت نیست، یک کشور مثل بقیه کشورها است و می‌خواهیم با آن ارتباط داشته باشیم. 

رییس سابق صداوسیما با تاکید بر اینکه از نظر ایران روسیه ابرقدرت نیست، اظهار کرد: البته امروز اگر «چین» و «روسیه» با هم متحد شوند، یک قدرت عظیم اقتصادی و سیاسی را تشکیل خواهند داد و تعداد کشورهایی هم که تابع آنها هستند زیاد است، منتهی توجیهی که در وزارت خارجه یا در روابط خارجی ما وجود دارد این است که شرق از هم پاشیده و دیگر شرقی وجود ندارد و ما اکنون به عنوان یک کشور با روسیه یا با چین در ارتباط هستیم نه به عنوان یک ابرقدرت، مثل آن زمانی که جمهوری اسلامی تشکیل شد و امام شعار نه شرقی و نه غربی را مطرح کردند و گفتند آمریکا از شوروی بدتر، شوروی از انگلیس بدتر،‌ انگلیس از هر دوی آنها بدتر. این تعابیر را امام(ره) هم نسبت به کشورها و هم نسبت به اتحادیه‌ها مطرح کردند؛ منظور از نه شرقی نه غربی، اتحادیه کشورهای شرقی و غربی بود. 

هاشمی همچنین اظهاذ کرد: پوتین سودای احیای شوروی سابق را در سر دارد، به هر حال این حرف‌ها وجود دارد؛ اما اینکه چقدر درست باشد و امکان وقوع برای آن وجود داشته باشد، بحث دیگری است. البته نباید فراموش کنیم که یکی از خواسته‌های پوتین هم احیای شوروی سابق به عنوان یک ابرقدرت است. 

عضو سابق مجمع تشخیص مصلحت نظام در واکنش به اینکه برادر مرحوم شما، هاشمی رفسنجانی همیشه در روابط ایران و عربستان نقش بسیار مفیدی را ایفا می‌کردند؛ مدتی پیش می‌خواستند سفارت عربستان در ایران و سفارت ایران در عربستان را بازگشایی کنند اما پس از حملات یمنی‌ها به عربستان، این کشور از ایران به سازمان ملل شکایت کرده است؛‌ با توجه به این موارد آیا روابط ایران و عربستان به سمت روابطی نظیر آنچه در دوره حیات هاشمی رفسنجانی جاری بود، پیش خواهد رفت؟ خاطرنشان کرد: رویکرد و استراتژی مرحوم هاشمی در روابط بین‌الملل و سیاست خارجی، تشنج‌زدایی به‌ جای تشنج‌آفرینی بود. در آن زمان نسبت به جمهوری اسلامی و بعضی از کشورهای دیگر در فضای بین‌المللی جو متشنجی حاکم بود و از وقتی آقای هاشمی آمدند، استراتژی تشنج‌زدایی را در روابط بین‌الملل انتخاب کردند و این موضوع نیز مختص به عربستان هم نبود. 

هاشمی همچنین گفت: نسبت به کشور آلمان هم این کشور، در آن زمان خیلی به ما نزدیک شد و وام‌های بسیار خوبی هم داد. علاوه بر آن کشور ژاپن نیز همکاری‌های خود با ایران را گسترش داد و به تبع آن روابط ایران با کشورهای آسیایی بسیار خوب شد. کشورهای منطقه هم از جمله عربستان، امارات، بحرین، عمان، همگی با اینکه هر کدام از آنها بعضاً طرفدار یک جایی بودند روابط خود را با ایران در زمان مرحوم هاشمی گسترش دادند. برای مثال؛ عمان بیشتر پایگاه انگلیسی‌ها بود، عربستان پایگاه کشور دیگری بود، ولی همه کشورهای حوزه خلیج فارس با ایران رابطه خوبی برقرار کردند و ایران نیز با آنها رابطه خوبی داشت. 

تلاش مرحوم هاشمی برای توسعه روابط با تمام جهان بود 

وی افزود: استراتژی آقای هاشمی فقط کشور عربستان نبود، منتهی کشور عربستان را آقای هاشمی در حوزه خلیج فارس یکی از مهم‌ترین کشورها می‌دانستند و می‌گفتند؛ اگر ما روابط خوبی با عربستان داشته باشیم، کشورهای دیگر هم به تبعیت از عربستان روابط خوبی با ما خواهند داشت و همین استراتژی باعث شده بود روابط ایران با کشورهای منطقه خاورمیانه و نه تنها عربستان، بهتر شود. حتی مصر نیز در آن زمان با وجود اختلافات سیاسی، بسیار دنبال رابطه با ایران بود و رفتار خوبی را نسبت به ایران انجام می‌دادند. 

هاشمی با تاکید بر اینکه استراتژی مرحوم هاشمی رفسنجانی تشنج زدایی در روابط بین‌الملل بود، ادامه داد: بنابراین در اثر این استراتژی بود که روابط کشورها با ایران تغییر کرد و نه‌تنها فقط با خاورمیانه بلکه با اروپا نیز روابط خوبی شکل گرفت. نباید فراموش کنیم زمانی که جنگ هشت ساله بود، اکثر کشورها به غیر از یکی دو کشور همچون سوریه، بقیه طرفدار صدام بودند و از او حمایت می‌کردند و حتی اسلحه و نیرو می‌دادند. در جنگ از حدود هفت تا هشت کشور و ملیت اسیر داشتیم که آنها نیروهایی بودند که کشورهای دیگر به کمک عراق می‌فرستادند و علیه ایران می‌جنگیدند. بنابراین وقتی آقای هاشمی آمدند، روابط بین‌المللی و سیاست خارجی‌شان را بر مبنای تشنج‌زدایی گذاشتند و به روابط میان ایران و جهان و اکثر کشورها بهبود بخشیدند. 

رییس اسبق صداوسیما همچنین متذکر شد: در دوران جنگ فقط با اسرائیل رابطه نداشتیم، حتی با آمریکا یکسری روابط اقتصادی و آموزشی برقرار کردیم. به غیر از روابط سیاسی در بقیه موارد رابطه ما با آمریکا خوب بود چون هم ما نیاز داشتیم و هم آنها نیاز داشتند. بسیاری از تکنولوژی‌ها و هواپیماهای ما آمریکایی بود و نیاز به دریافت خدمات و قطعات داشتیم. امروز نیز اگر مسئولان جمهوری اسلامی فکر می‌کنند باید به روابط خارجی دوره آقای هاشمی برگردند باید همان استرتژی را انتخاب و به همان عمل کنند تا به تدریج روابط ایران با دنیا اصلاح شود. 

حوزه دیپلماسی متاثر از مساله میدان است 

هاشمی در واکنش به اینکه اثری از استراتژی مرحوم هاشمی در دولت سیزدهم وجود دارد؟ خاطرنشان کرد: در دولت سیزدهم آثاری از سیاست خارجی مرحوم هاشمی رفسنجانی مشاهده نکردم که بگوییم وجود دارد یا خیر. امروز در حوزه دیپلماسی بحث بر سر دیپلماسی «میدان» است. امروز میدان فعال است و به هر حال کشورها نیز تلقی‌های مختلفی از این موضوع دارند. منطقه جبهه‌بندی شده، که در صدر آن نیز مسأله یمن وجود دارد. اسرائیل نیز در این منطقه وجود دارد که با کشورهای حوزه خلیج فارس روابط برقرار کرده و در آن کشورها نماینده دارد. یعنی شرایط الان آن شرایط دوران آقای هاشمی نیست، بنابراین رفتارها هم همان رفتارها نیست. استراتژی زمان مرحوم هاشمی نه تنها در دولت سیزدهم بلکه در دولت دوازدهم هم نبود. 

توجه امروز حاکمیت به سمت تقویت اقتدار نظامی است 

وی در پایان یادآور شد: امروز بحث مسئله اقتدار بیشتر تعبیر به اقتدار نظامی و امکانات و قدرت نظامی است در حالی که آقای هاشمی اقتدار را به عنوان قدرت مردمی و قدرت اقتصادی و سیاسی و غیره در نظر می‌گرفت، نه فقط قدرت نظامی. قدرت نظامی هم در جای خودش مهم بود، اما در شرایط کنونی چنین چیزی را مشاهده نمی‌کنم.