چرا دلار گران شد؟
سه روز است قیمت دلار با جهش تازه‌ای روبرو شده و در حال فتح کانال‌های جدید است. این در حالی است که رئیس جدید بانک مرکزی با ادعای تثبیت قیمت اسکناس آمریکایی پا به میدان گذاشته بود. حالا اما به نظر می‌رسد کنترل دلار دیگر در دستان فرزین هم نیست و این، اهرم‌های سیاسی و اقتصادی هستند که هر روز بیشتر، ارزش ریال را کاهش می‌دهند.
به گزارش منیبان، هنوز مدت زیادی از پرواز قیمت دلار در آبان‌ماه نگذشته و روزهای پرهیاهوی بازار ارز فراموش نشده است. در آن زمان قیمت دلار به سرعت سه کانال جدید را فتح کرد و با شتاب بالا رفت. این روند، هیجان زیادی را به بازار تزریق کرد و مردمی را که از نابودی ارزش دارایی‌های خود ترسیده بودند، به بازارها کشاند.
غوغای دلار، پاییز سرد را برای دلالان بازار داغ کرده بود. هر روز بر قیمت دلار افزوده می‌شد و به نظر می‌رسید قرار نیست این روند متوقف شود. در این میان بازارساز به هر ریسمانی چنگ زد تا دلار را که در حال پرواز بالای سطح 40 هزار تومانی بود، وادار به فرود کند.
با این حال اما سیاست کهنه ارزپاشی در حالی که اقتصاد کشور از فوران نقدینگی رنج می‌کشید، نتوانست تقاضا را در بازار کاهش دهد.
بانک مرکزی در این میان سیاست دیگری را هم در پیش گرفت و اقدام به انتشار و عرضه اوراق گواهی سپرده ارزی کرد. اقدامی که هدف آن ارسال سیگنال کاهشی به بازار دلار بود اما چشم‌انداز تورمی پرقدرت‌تر ظاهر شد تا این اوراق چندان مورد استقبال مردم قرار نگیرد.
در این مدت بانک مرکزی برای سرکوب قیمت ارز به شیوه‌های مختلفی از جمله آنچه به آن اشاره شد، متوسل شده و مدعی آن بوده است که قیمت دلار را کنترل می‌کند.
حالا اما با شروع بهمن‌ماه، دلار دور تازه‌ای از رشد را آغاز کرده و تنها طی دو روز، دو کانال جدید را فتح کرده است. معاملات فردایی هم سیگنال رشد می‌دهند حتی اگر بانک مرکزی آن را به رسمیت نشناسد! در این میان صحبت‌های شب گذشته فرزین نیز نتوانست امیدی را برای بهبود وضعیت بازار ارز زنده کند.
اما چه عواملی باعث شده است که دلار مجددا رشد کند و بازارهای طلا و سکه را هم به دنبال خود بالا بکشد؟
قطعنامه پارلمان اروپا علیه ایران
در آخرین روز هفته گذشته پارلمان اروپا به درخواست اتحادیه اروپا برای وارد کردن نام سپاه پاسداران در آنچه توسط این اتحادیه و اعضایش لیست گروه‌های تروریستی خوانده می‌شود رای داد. این متمم البته به قطعنامه‌ای دیگر افزوده شد که تحریم‌های جدیدی را علیه ایران وضع می‌کرد.
این اقدام اتحادیه اروپا نخستین و قوی‌ترین سیگنال افزایشی را به بازار ارز ارسال کرد؛ به نحوی که با وجود تعطیلی بازارها در روزهای پنجشنبه و جمعه، قیمت دلار در معاملات فردایی روندی صعودی را طی می‌کرد و از سطح 43 هزار تومان گذشته بود.
تحریم نفتکش‌های ایرانی از سوی پاناما
این سیگنال اما با انتشار خبر مهم دیگری هم تقویت شد تا با گشایش بازار در روز شنبه قیمت دلار به سرعت کانال بالاتر را هم فتح کند. ماجرا از این قرار بود که اداره دریانوردی پاناما اعلام کرد ۱۳۶ نفتکش را که طی چهار سال گذشته مستقیما در کار دور زدن تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ایران بوده‌اند، از فهرست شرکت‌های ثبت شده حذف کرده و آنها دیگر قادر به دریانوردی با پرچم این کشور نیستند.
باید اشاره داشت که اداره دریانوردی پاناما، بزرگترین نهاد ثبت کشتی‌ها در جهان است و تحریم 136 نفتکش همکار با ایران از سوی این نهاد می‌تواند فروش نفت کشور را با مشکلات جدی مواجه کند. به ویژه اینکه چشم‌انداز روشنی از رفع تحریم‌ها وجود ندارد و در صورتی که ایران نتواند از طریق شیوه های قبلی، تحریم‌ها را دور بزند، با مشکل جدی تامین منابع ارزی مورد نیاز برای اداره کشور مواجه خواهد شد.
صاحب‌نظران عنوان می‌کنند پیدا کردن کشور جایگزین برای پاناما بسیار زمان‌بر خواهد بود و در این بازه زمانی ممکن است به ویژه پالایشگاه‌های کوچک کشورهای خارجی به سمت نفت روسیه تمایل پیدا کنند. در این میان روسیه نیز به دلیل از دست دادن بخش بزرگی از بازار انرژی اروپا، در حال فروش سبد انرژی خود با تخفیف‌های جذاب است. به این ترتیب ارزآوری برای ایران از طریق فروش نفت با تهدید مضاعفی روبروست.
افزایش بی‌سابقه کنترل عراق بر مبادلات دلاری
از سوی دیگر اما آمریکا نیز به تحرکات خود علیه ایران افزوده و حالا به دنبال تنگ‌تر کردن حلقه تحریم‌هاست.
آن طور که وال‌استریت ژورنال نوشته است مقامات آمریکایی و عراقی می‌‌‌گویند، فدرال رزرو نیویورک در ماه نوامبر کنترل‌‌‌های شدیدتری را بر معاملات بین‌المللی دلار که توسط بانک‌های تجاری عراق انجام می‌شود اعمال کرده است تا از رواج پولشویی و انتقال غیرقانونی دلار به ایران و سایر کشورهای تحریمی خاورمیانه جلوگیری کند.
حالا بر اساس این روش جدید بانک‌های عراقی باید حواله‌‌‌های دلاری را در یک پلتفرم آنلاین جدید متعلق به بانک مرکزی ثبت کنند. این پلتفرم سپس توسط فدرال رزرو بررسی می‌شود. گفته می‌شود این سیستم با هدف محدود‌سازی بهره‌گیری از سیستم بانکی عراق برای قاچاق دلار به تهران و دیگر کشورهای تحریم‌شده خاور میانه طراحی شده است.
این مسیر تازه برای تبادل ارزی در عراق موجب افزایش تقاضا برای دلار کاغذی در بازار ارز این کشور شده و قیمت اسکناس آمریکایی را به شدت افزایش داده است.
دلار فرزین قیمت‌ها را می‌شکند؟
شب گذشته رئیس کل بانک مرکزی با سبدی از شعار به تلویزیون آمد. فرزین اعلام کرد که همچنان مصر است قیمت دلار را در سامانه نیما روی عدد 28 هزار و 500 تومان تثبیت کند. در همین حال او دوباره تاکید کرد که بازار آزاد دلار را به رسمیت نمی‌شناسد و این بانک مرکزی است که برای دلار قیمت‌سازی خواهد کرد.
وعده فرزین درباره بازار مبادله‌ای ارز هم سامانه‌ای شبیه به بازار توافقی است که البته به دلیل همین شباهت، صدای منتقدان را درآورده است. صاحب‌نظران اقتصادی عنوان می‌کنند در حال حاضر بازار توافقی همان کارکردی را دارد که فرزین در بازار مبادله‌ای به دنبال آن است و تغییر نام این بازار تاثیری در روند تقاضا و قیمت دلار نخواهد داشت.
