رییس مرکز مدیریت بیماری های واگیر وزارت بهداشت:
شیوع کرونا، منجر به کاهش تشخیص بیماری سل شده است
رییس مرکز مدیریت بیماری های واگیر وزارت بهداشت با تاکید بر اهمیت تشخیص به موقع سل نهفته، گفت: افرادی که مبتلا به سل نهفته هستند، پنج تا ۱۰ درصدشان ممکن است ظرف ۱۰ تا ۱۵ سال آینده دچار سل فعال شوند.
به گزارش منیبان؛ محمدمهدی گویا، رییس مرکز مدیریت بیماری های واگیر وزارت بهداشت در نشستی خبری که در استودیو سلامت وزارت بهداشت و به مناسبت فرارسیدن روز ملی مبارزه با سل برگزار شد، با بیان اینکه سل، یکی از معضلات بهداشتی جهان امروز است، گفت: در یک فاصله ۱۰ ساله تا ۲۰۱۹، دنیا شاهد کاهش چشمگیر موارد ابتلا به بیماری سل و همچنین، مرگ ناشی از آن بود، این موضوع دستاورد بزرگی بود و به ویژه کشورهایی که با این بیماری مشکلات جدی داشتند توانسته بودند از پس مشکلات برآیند.
او افزود: شاهد بودیم که در آن برهه در زمینه بیماریابی سل و همچنین تشخیص و درمان آن، موفقیت هایی داشتیم و برخی صاحبنظران دنیا بارقه های امیدی در مورد حذف بیماری سل تا سال ۲۰۵۰ داشتند. اینها نشان دهنده آن بود که سل تا چه اندازه مورد توجه قرار گرفته و تا چه اندازه توفیق کنترل آن در دنیا، وجود داشته است؛ اما بعد از سال ۲۰۱۹ یعنی در سال 2020، اندکی ورق برگشت و شاهد افزایش ابتلا به سل و در کنار آن، شاهد کاهش تشخیص بیماری سل هستیم و از طرفی مرگ و میر ناشی از سل هم افزایش یافته که نگرانی جدی ایجاد کرده است. دانشمندان معتقدند که دلیل اصلی و عمده این رکود و کاهش تشخیص و افزایش مرگ ناشی از سل، به دلیل پاندمی کووید۱۹ است.
او با بیان اینکه کرونا از نظر علائم بالینی تشابهات قابل توجهی با سل دارد، عنوان کرد: در حال حاضر، توجه همه دنیا و پزشکان به کرونا معطوف شده است و هر کسی با علائم تنفسی به ویژه علائم تنفسی حاد مراجعه کند، اولین تشخیص، کووید ۱۹ است، مگر آنکه خلاف آن ثابت شود. این امر سبب شده که توجه ها نسبت به بیماری سل کاهش یابد.
شیوع کووید 19 و کاهش تشخیص بیماری سل
گویا اضافه کرد: از طرف دیگر مردم هم کمتر به مراکز درمانی مراجعه می کنند، زیرا توصیه می شود کمتر از خانه خارج شوند و این امر سبب می شود کمتر و دیرتر بیماری هایشان تشخیص داده شود؛ بررسی های ما به طور مشخص نشان می دهد که موارد دیرهنگام تشخیص سل در همه جای دنیا و همچنین کشور ما، افزایش یافته است، تشخیص دیرتر به معنای این است که یک فرد آلوده در حال انتقال بیماری به سایرین بوده و خود از این موضوع آگاهی ندارد.
رییس مرکز مدیریت بیماری های واگیر وزارت بهداشت ادامه داد: البته این موضوع محدود به بیماری سل نیست، سایر بیماری های مزمن دیگر هم که می توانستند به موقع تشخیص داده و درمان شوند، تحت تاثیر کووید۱۹ قرار گرفتند و همین وضعیت برای عفونت HIV هم وجود دارد و اگر به صورت جدی با این موضوع برخورد نشود، ممکن است در آینده شاهد افزایش موارد ابتلا و مرگ ناشی از این گونه بیماری ها باشیم.
او با تاکید بر لزوم سرمایه گذاری جدی بر این موضوع و بیماریابی فعال، خاطرنشان کرد: سرمایه گذاری، فقط به معنای سرمایه گذاری نیست و شاید یکی از اهداف ما به سرمایه گذاری مالی مربوط باشد، اما از طرفی سرمایه گذاری در تامین نیروی انسانی برای کنترل این بیماری به خصوص در سیستم بهداشتی که بار اصلی موارد تشخیص سرپایی بیماری را به عهده دارد و سرمایه گذاری در روش های تشخیصی جدید و درمان جدید بسیار اهمیت دارد. همه موارد سبب می شود به نتیجه برسیم که در برنامه کنترل سل کشور تجدیدنظر کرده و راه هایی بیابیم که آسیبی که از کووید۱۹ به سل وارد آمده است، تخفیف پیدا کرده و در شرایطی قرار بگیریم که این آسیب به حداقل ممکن برسد.
او در پاسخ به سوالی درخصوص علائم مختص به سل و وجه تمایز آنها با علائم بیماری کرونا، اظهار کرد: همانطور که در ابتدا بیان کردم، با افزایش برنامه بیماریابی فعال، موارد شناسایی شده بیماری سل تا سال ۲۰۱۹ افزایش و به همان نسبت موفقیت در درمان این بیماری نیز افزایش پیدا کرد، اما از سال ۲۰۱۹، موارد شناسایی بیمار در کشور ما نیز کاهش یافت و حدود ۲۰ درصد کمتر از سال ۲۰۱۹، بیماریابی کردیم. در سال ۱۳۹۹، تعداد ۵۶۶۶ مورد مبتلا به سل در کشور تشخیص دادیم که ۱۸ درصد آنها جمعیت غیر ایرانی بودند و ما به آنها نیز خدمت ارائه دادیم. کماکان استان های سیستان و بلوچستان به خصوص شهرستان زابل و استان گلستان رکورددار ابتلا به سل هستند.
او افزود: با تمهیدات اندیشیده شده در برنامه کنترل سل کشور و به ویژه رایگان بودن تشخیص و درمان سل، توفیقات خوبی در کنترل بیماری داشتیم. موارد تشخیص داده شده سل در سال ۲۰۱۹ در دنیا ۷.۱ میلیون نفر بودند و در سال ۲۰۲۰ این آمار یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفر کاهش یافت، این موضوع دلیل بر آن نیست که تصور کنیم موارد ابتلا کم شده است، بلکه بیماریابی دستخوش آسیب شده و لازم است برای آن برنامه ریزی شود، چراکه بسیاری از بیماران مبتلا، بدون تشخیص ماندند.
رییس مرکز مدیریت بیماری های واگیر وزارت بهداشت در پاسخ به سوالی درخصوص وضعیت سل گاوی در کشور، تصریح کرد: آماری در این زمینه نداریم. اما می دانیم که این بیماری در بین دام های کشور ما وجود دارد، ما ارتباط نسبتا خوبی با سازمان دامپزشکی داریم، یکی از اقدامات خوب این سازمان انجام اقدامات کنترلی برای پیشگیری از سل گاوی در بین دام های اهلی است. ما اگر اطلاعاتی درباره بیمار خاصی که مبتلا به این بیماری است، داشته باشیم، بلافاصله به سازمان دامپزشکی اعلام می کنیم که این سازمان بلافاصله دام های آن منطقه را بررسی می کنند.
گویا همچنین درخصوص انجام واکسیناسیون عمومی علیه سل، یادآور شد: واکسنی که ما در کشور استفاده می کنیم، فقط برای کودکان است و برای کودکانی که تازه متولد می شوند، به صورت روتین در همان روزهای اول تولد این واکسن تزریق می شود. واکسن سل برای بزرگسالان نیست و لزومی هم ندارد که افراد بزرگسال بر علیه سل واکسینه شوند. واکسن سل تولید داخلی انستیتو پاستور بوده و یکی از بهترین واکسن های دنیا محسوب می شود. برای این واکسن درخواست شده تا بتواند مجوز سازمان جهانی بهداشت را هم برای صادرات دریافت کند.
گویا درخصوص سل نهفته، اظهار کرد: در مورد سل نهفته باید بگویم که چنانچه همه ما را بررسی کنند، ممکن است مایکوباکتریوم سل وارد بدن ما شده باشد، اما وارد شدن مایکوباکتریوم به بدن ما دلیل بر آن نیست که ما مبتلا به بیماری سل هستیم، بلکه مبتلا به عفونت سل هستیم، حال گروهی از انسان ها هستند که وقتی باکتری سل وارد بدنشان شده، احتمال اینکه آنها مبتلا به سل فعال شوند، زیاد است. بنابراین، تلاش می شود که موارد سل را که فرد عفونت دارد، اما مبتلا به بیماری نیست و این عفونت منجر به ابتلای دیگران نمی شود، سریع تشخیص داده و درمان کنیم تا به بیماری فعال سل مبتلا نشوند.
اهمیت تشخیص به موقع سل نهفته
او همچنین گفت: درمان سل نهفته یکی از مهمترین برنامه هایی است که در سطح کشور و دنیا مورد توجه بوده و دنبال می شود. افرادی که مبتلا به سل نهفته هستند، پنج تا ۱۰ درصدشان ممکن است ظرف ۱۰ تا ۱۵ سال آینده دچار سل فعال شوند و از این جهت اهمیت دارد. بنابراین، آنها را کنترل می کنند و به خصوص در دو سال اولی که تشخیص داده می شوند، مهم است که تحت مراقبت قرار گیرند. حال کسانی که یک ریسک فاکتور دارند اعم از بیماری زمینه ای، سوء تغذیه، مبتلایان به عفونت اچ آی وی، افرادی که اعتیاد دارند یا دخانیات در حدافراطی مصرف می کنند، افرادی که سرطان دارند و شیمی درمانی می شوند، مبتلایان به دیابت پیشرفته و کنترل نشده، کسانی که داروهای تضعیف کننده سیستم امینی را مصرف کرده یا یک بیماری مزمن ریوی دارند و از همه مهمتر کسانی که در تماس با یک بیمار مسلول هستند که حتما باید بررسی شوند و در صورت نیاز تحت درمان قرار گیرند.
احتمال افزایش مجدد موارد ابتلا به کووید 19
او در پاسخ به سوالی درخصوص احتمال بروز موج ششم کرونا در کشور و اقدامات انجام شده در این زمینه، بیان کرد: در مورد احتمال بروز موج ششم، پیش بینی ها این است که هرچه پیش می رویم، با نزدیک شدن به فصل سرما و در عین حال، زندگی در ازدحام و ورود دانش آموزان به مدارس و دانشجویان به دانشگاه ها و شرایطی از این قبیل، می توان انتظار داشت که موارد بیماری مجددا افزایش پیدا کند؛ البته در این زمینه عوامل متعددی موثرند که می توانند این موج را تا جای ممکن کاهش دهند؛ اول از همه بحث واکسن است. اگر موج پنجم با این شدت سنگین اتفاق افتاد، دو دلیل داشت، یکی اینکه با سویه جدیدی از ویروس کووید۱۹ مواجه بودیم، یعنی سویه دلتا، که چندین برابر قدرت سرایت بیشتر و همچنین بیماری زایی بیشتر داشت؛ دوم اینکه زمانی که این موج شروع شد، هنوز واکسیناسیون در کشور ما اینگونه که ظرف دو ماه اخیر اوج گرفته، نبود. اکنون ظرف حداقل یک ماه اخیر، روزانه بیش از یک میلیون دُز واکسن تزریق شده که این موضوع هم منجر به کاهش موارد ابتلا به بیماری می شود، اما چنانچه تصور کنیم که فقط واکسن می تواند باعث کنترل کووید شود، به بیراهه رفته ایم.
گویا با تاکید بر اینکه واکسن به تنهایی نمی تواند این بیماری را کنترل کند، تصریح کرد: در کنار واکسن، رعایت توصیه های بهداشتی به ویژه استفاده از ماسک، شست و شوی دست ها، عدم حضور در اجتماعاتی که ضرورت ندارند و عوامل دیگر، می تواند موثر باشد و این موارد در کنار هم معنی و مفهوم پیدا می کنند.
اهمیت تهویه صحیح در فضاهای بسته
او افزود: موضوع دیگری که بسیار تاثیرگذار است، این است که در محیط های پر ازدحام باید سیستم های تهویه ای به نحو صحیح و مناسب وجود داشته باشد که مانع به چرخش درآمدن ویروس به ویژه در فضاهای بسته باشد. بنابراین، اینطور نیست که یک عامل را دخیل بدانیم. از طرف دیگر ما زمانی می توانیم پیش بینی کنیم که اطلاعات کافی در اختیار داشته باشیم، اطلاعات ما درباره بیماری کووید ۱۹ به ۱۴ تا ۱۵ روز آینده محدود می شود، بنابراین چنانچه بخواهیم بیش از آن را پیش بینی کنیم، این پیش بینی مبتنی بر شواهد علمی نیست.
او در پاسخ به سوالی درخصوص زمان آغاز واکسیناسیون عمومی با واکسن پاستور، عنوان کرد: واکسن پاستور مجوزهای خود را از سازمان غذا و دارو دریافت کرده و در برنامه واکسیناسیون کشوری قرار گرفته و قرار است هم برای سنین بالای ۱۸ سال و هم برای سنین ۱۲ تا ۱۸ سال، استفاده شود. این واکسن در دانشگاه های علوم پزشکی توزیع شده و هیچ منعی برای استفاده از آن وجود ندارد و در اختیار مردم قرار می گیرد.
اثربخشی واکسن سینوفارم و لزوم تزریق دُز سوم
رییس مرکز مدیریت بیماری های واگیر وزارت بهداشت در پاسخ به سوالی درخصوص اثربخشی واکسن سینوفارم و لزوم تزریق دُز سوم برای این واکسن، گفت: در این زمینه چندین مطالعه در دست انجام است. تلاش ما این است که این مطالعات را جمع آوری کرده، باهم مقایسه کنیم و در صورت نیاز درباره اینکه آیا لازم است که فردی که واکسن تزریق کرده، یک نوبت دیگر برایش واکسن تزریق شود یا نه، تصمیم می گیریم.
وضعیت آنفلوآنزای فصلی در کشور
او در پاسخ به سوالی درخصوص وضعیت آنفلوآنزای فصلی در کشور، گفت: از حدود یکسال و نیم گذشته تاکنون مواردی از آنفلوآنزای فصلی که هر ساله به صورت گسترده شاهد آن بودیم، به صورت کم و نادر مشاهده کردیم که البته رعایت دستورالعمل های بهداشتی می تواند یکی از مهمترین عوامل پیشگیری از آنفلوآنزای فصلی باشد و در کنار آن واکسیناسیون آنفلوآنزا نیز وجود دارد. در عین حال نمی توان قاطعانه صحبت کرد و بگوییم امسال هم آنفلوآنزا نخواهیم داشت. ما احتیاط می کنیم و به شدت هم نگران هستیم، زیرا ذات آنفلوآنزا به این صورت است که اگر یکی دو سال کاهش یابد، احتمال اینکه در سال جاری یا سال آینده، موارد این بیماری افزایش چشمگیر داشته باشد، دور از انتظار نیست. بنابراین توصیه ما این است که خانواده ها حتما مساله واکسیناسیون آنفلوآنزا را جدی بگیرند.
شباهت علائم کرونا و آنفلوآنزا
گویا در پاسخ به سوالی درباره شباهت علائم کرونا و آنفلوآنزا و سرماخوردگی در فصل سرما، بیان کرد: توصیه ما این است که کماکان باید کووید ۱۹ را جدی بگیریم. حتی اگر کسی تستش منفی باشد، اگر علائم دیگری به نفع کووید داشته باشد، همکاران پزشک ما باید حتما با این پیش فرض جلو روند و بیماری را مورد ملاحظه قرار دهند و شاید در برخی موارد لازم به تکرار تست باشد که بسته به تشخیص پزشک است. اصولا کسی که با این علائم مراجعه می کند، شاید یکبار ویزیتش کفایت نکند و نیاز باشد که پزشک از حال عمومی بیمارش در نوبت های بعدی چه به صورت مجازی و چه به صورت حضوری اطلاع پیدا کند.
