قانون تازه مهریه در سال 1402، دریافت مهریه فقط به این شرط!

به گزارش منیبان، با اینکه استحقاق نفقه به زن در عقد دائم و عقد موقت قانون متفاوتی داشت و در عقد موقت زن مستحق پرداخت نفقه نبود اما مهریه در عقد موقت و در عقد دائم به عنوان حق زن در نظر گرفته شده است . در قانون مدنی مواد مختلفی در مورد چگونگی تعلق مهریه به زن ، نوع مهریه ، نحوه محاسبه آن و نحوه مطالبه آن تعیین شده است .

در این مقاله ضمن بیان مواد قانونی مربوط به مهریه و تفسیر قانون جدید مهریه 1402 به این خواهیم پرداخت که مهریه مطابق با قوانین اصلاح شده مهریه به چه صورت خواهد بود .

مواد قانونی مهریه در سال 1402

گفته شد در قانون مدنی ایران مهریه همان طور که در شرع مقدس اسلام آمده برای زنان به عنوان حق در نظر گرفته شده است و اگر در نکاح دائم زمان خواندن صیغه عقد مهریه تعیین نشده بود به این معنا نیست که به زن دیگر مهریه تعلق نمی گیرد با توجه به مواردی که گفتیم به نظر می رسد با بیان مواد قانونی و تفسیر آن بتوانیم در بسیاری از موضوعات برای اشخاص رفع ابهام بنماییم .

 در کنار قانون جدید مهریه ۱۴۰۲، مواد قانونی که در قانون مدنی در مورد مهریه آمده به شماره ماده و ترتیب زیر است :

 ماده ۱۰۷۸ – هر چیزی را که مالیت داشته و قابل تمیز نیز باشد می توان مهر قرار داد . منظور از این ماده قانونی این است که مهریه باید قابلیت تقویم به پول را داشته باشد یا دیگران بابت آن پول بدهند و قابل تمیز باشد به این معنا هست که بین دو چیز مردد نباشد مثلا نگوید دو زمین دارم یکی را به عنوان مهریه قبول کن باید مشخص کند کدام زمین را به عنوان مهریه قرار می دهد تا زن آن را قبول بکند .

حق ثبت مهریه، یا مالیات مهریه، وجهی است که در هنگام ثبت نکاح و سند ازدواج در دفاتر ازدواج، بابت ثبت سندی که در آن، مبلغی مهریه قید شده است، دریافت می شود.

 ماده ۱۰۷۹ – مهر باید بین طرفین تا حدی که رفع جهالت آن ها بشود معلوم باشد . منظور این ماده این است که لازم نیست تمام اوصاف مهم و غیر مهم در سند نکاحیه برای تعیین مهریه بیان شود همین که با تعریفات بتوان فهمید مهریه چیست کفایت می کند . مثلا وقتی می گویند 14 عدد شاخه گل رز سفید کفایت می کند لازم نیست نوع آن که مال چه کشوری باشد ، اندازه آن چقدر باشد و مبلغ هر شاخه مشخص باشد .

 ماده ۱۰۸۰ – تعیین مقدار مهر منوط به تراضی طرفین است . به این معنا که در قانون حد و مرز مشخصی برای مهریه در نظر گرفته نشده و هر آنچه مالیت داشته باشد به هر میزان می توان مهریه قرار داد .

 ماده ۱۰۸۱ – اگر در عقد نکاح شرط شودکه درصورت عدم تادیه مهر درمدت معین نکاح باطل خواهد بود نکاح و مهر صحیح ولی شرط باطل است . در این ماده بیان شده شرط باطل باعث ابطال عقد نکاح نمی شود چنین شرطی باطل است اما از بین برنده عقد نخواهد بود .

 ماده ۱۰۸۲ – به مجرد عقد ، زن مالک مهر می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید. با خواندن صیغه عقد زن مالک مهریه است می تواند بفروشد یا بخرد ، ببخشد و مخالفت مرد تاثیری در تصمیم زن نخواهد داشت .

تبصره – چنانچه مهریه وجه رایج باشد متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان تأدیه نسبت به سال اجرای عقد که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می گردد محاسبه و پرداخت خواهد شد مگر اینکه زوجین در حین اجرای عقد به نحو دیگری تراضی کرده باشند . مطابق این ماده مهریه به نرخ روز محاسبه می سود برای پرداخت .

 ماده ۱۰۸۳ – برای تادیه تمام یا قسمتی از مهر می توان مدت یا اقساطی قرار داد . مرد اگر توان پرداخت مهریه را نداشت می تواند دادخواست اعسار بدهد و از دادگاه درخواست تقسیط کند اگر دادگاه قبول کند پرداخت مهریه برای مرد به صورت اقساطی خواهد شد .

 ماده ۱۰۸۴ – هرگاه مهر عین معین باشد و معلوم گردد قبل از عقد معیوب بوده و یا بعد از عقد و قبل از تسلیم معیوب و یا تلف شود شوهر ضامن عیب وتلف است . اگر مهریه مال معین مثل یک دستگاه ماشین باشد و مبنای طرفین بر این بوده که ماشین سالم باشد اگر مشخص شد که چنین چیزی نبوده زن ملزم به پذیرش ماشین ناقص یا معیوب نیست و مرد ضامن بر طرف کردن عیب و نقص خواهد بود .

 ماده ۱۰۸۵ – زن می تواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفاء وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند مشروط بر این که مهر او حال باشد و این امتناع مسقط حق نفقه نخواهد بود . زن می تواند بعد از جاری شدن صیغه عقد از مرد تمکین نکند تا مهریه به او پرداخت شود اگر مهریه عند المطالبه و حال باشد نه اینکه عند الاستطاعه که به این وضعیت حق حبس زن گفته می شود .

 ماده ۱۰۸۶ – اگر زن قبل از اخذ مهربه اختیار خود به ایفاء وظایفی که در مقابل شوهر دارد قیام نمود دیگر نمی تواند از حکم ماده قبل استفاده کند معذلک حقی که برای مطالبه مهر دارد ساقط نخواهدشد . یعنی حتی یک بار هم خوابگی با شوهر حتی اگر بکارت هم از بین نرود باعث زوال حق حبس زن می شود .

 ماده ۱۰۸۷ – اگر در نکاح دائم مهر ذکر نشده یا عدم مهر شرط شده باشد نکاح صحیح است و طرفین می توانند بعد از عقد مهر را به تراضی معین کنند و اگر قبل از تراضی بر مهر معین بین آن ها نزدیکی واقع شود زوجه مستحق مهرالمثل خواهد بود . قبلا گفتیم که عقد نکاح دائم بدون تعیین مهر هم می تواند منعقد شود اما این به آن معنی نیست که چون در زمان عقد زن مهریه نداشته پس دیگر مهریه به او تعلق نمی گیرد

. طرفین می توانند بعد از عقد و قبل از نزدیکی مهریه را با توفق بین خودشان تعیین کنند در غیر این صورت اگر نزدیکی صورت گرفت مهریه ای به زن تعلق می گیرد که برای زنی مانند او ، در جایگاه شغلی و خانوادگی او عرفا در نظر گرفته می شود .

 ماده ۱۰۸۸ – در مورد ماده قبل اگر یکی از زوجین قبل از تعیین مهر و قبل از نزدیکی بمیرد زن مستحق هیچ گونه مهری نیست .

 ماده ۱۰۸۹ – ممکن است اختیار تعیین مهر به شوهر یا شخص ثالثی داده شود در این صورت شوهر یا شخص ثالث می تواند مهر را هر قدر بخواهد معین کند . این نیست که مهریه فقط باید توسط زن یا خانواده او با توافق مرد و خانواده اش تعیین شود بلکه این امکان نیز وجود دارد که تعیین مهریه به داور یا حتی خود شوهر سپرده شود .

ماده ۱۰۹۰ – اگر اختیار تعیین مهر به زن داده شود زن نمی تواند بیشتر از مهرالمثل معین نماید . گفتیم میزان تعیین مهریه به توافق طرفین است اما اگر این اختیار را کلا به زن واگذار کنند که مهریه اش را تعیین کند نمی تواند بیشتر از آنچه عرفا برای زنی مانند او مهریه در نظر گرفته می شود برای خودش مهر راتعیین کند .

 ماده ۱۰۹۱ – برای تعیین مهرالمثل باید حال زن ازحیث شرافت خانوادگی و سایر صفات و وضعیت او نسبت به اماثل و اقران و اقارب و همچنین معمول محل و غیره د رنظرگرفته شود . برای تعیین مهر المثل باید به تمام شرایط و اوضاع احوال خانوادگی زن و نزدیکان او و صفات خود زن دقت شود و با توجه به تمام این موارد مهریه تعیین شود .

 ماده ۱۰۹۲ – هر گاه شوهر قبل از نزدیکی زن خود را طلاق دهد زن مستحق نصف مهر خواهد بود و اگر شوهر بیش از نصف مهر را قبلا داده باشد حق دارد مازاد از نصف را عینا یا مثلا یا قیمتا استرداد کند . اگر طلاق قبل از اینکه پرده بکارت زن از بین برود واقع شود زن مستحق نصف مهریه است . اگر مردی بعد خواندن صیغه عقد یا هنگام خواندن صیغه عقد کل مهریه را به زن بپردازد اما قبل از اینکه دخولی صورت بگیرد طلاق واقع شود زن باید نصف آنچه که گرفته به شوهرش برگرداند .

 ماده ۱۰۹۳ – هرگاه مهر در عقد ذکرنشده باشد و شوهر قبل از نزدیکی و تعیین مهر زن خود را طلاق دهد زن مستحق مهرالمتعه است و اگر بعد از آن طلاق دهد مستحق مهرالمثل خواهد بود . مهر المتعه یعنی میزان مهریه با توجه به دارایی مرد تعیین می شود اگر قبل از دخول در عقدی که مهریه تعیین نشده طلاق واقع شود .

 ماده ۱۰۹۴ – برای تعیین مهرالمتعه حال مرد ازحیث غنا و فقر ملاحظه می شود .

 ماده ۱۰۹۵ – در نکاح منقطع عدم مهر در عقد موجب بطلان است .

 ماده ۱۰۹۶ – در نکاح منقطع موت زن دراثناء مدت موجب سقوط مهر نمی شود و همچنین است اگرشوهر تا آخر مدت با او نزدیکی نکند . در عقد موقت در هر صورت مهریه به زن تعلق می گیرد اگر زن بمیرد مهریه او به وراثش می رسد .

 ماده ۱۰۹۷ – در نکاح منقطع هرگاه شوهر قبل از نزدیکی تمام مدت نکاح را ببخشد باید نصف مهر را بدهد . اگر زن و مردی باهم صیغه 5 ماهه محرمیت بخوانند اما مرد پشیمان شود و قبل از نزدیکی کل 5 ماه را ببخشد در این صورت نصف مهریه به زن تعلق خواهد گرفت یا مثلا صیغه 5 ماهه باشد بع از دو ماه و عدم وقوع نزدیکی 3 ماه باقی مانده برا ببخشد هم نصف مهریه به زن تعلق می گیرد .

 ماده ۱۰۹۸ – درصورتی که عقد نکاح اعم از دائم یا منقطع باطل بوده و نزدیکی واقع نشده زن حق مهر ندارد و اگر مهر را گرفته شوهر می تواند آن را استرداد نماید .

 ۱۰۹۹ – درصورت جهل زن به فساد نکاح و وقوع نزدیکی زن مستحق مهرالمثل است . در صورتی که زن از باطل بود و وجود عوامل باطل کننده نکاح با خبر نباشد و نزدیکی هم صورت بگیرد مستحق مهر المثل است مثل اینکه نداند با برادر شیری اش ازدواج کرده است .

 ماده ۱۱۰۰ – درصورتی که مهرالمسمی مجهول باشد یا مالیت نداشته باشد یا ملک غیر باشد در صورت اول و دوم زن مستحق مهرالمثل خواهد بود و در صورت سوم مستحق مثل یا قیمت آن خواهد بود مگر اینکه صاحب مال اجازه نماید . مهرالمسمّی مال معین و مشخصی است که با توافق زن و شوهر تعیین می شود .

 ماده ۱۱۰۱ – هرگاه عقد نکاح قبل نزدیکی به جهتی فسخ شود زن حق مهر ندارد مگر در صورتی که موجب فسخ ، عنن باشد که دراین صورت با وجود فسخ نکاح زن مستحق نصف مهر است . عنن به بیماری جنسی ای گفته می شود که بر اثر آن آلت تناسلی مرد نعوظ نمی‌کند ، به گونه‌ای که ناتوان از آمیزش می‌گردد فسخ طلاق نیست و عقد کاملا از اول انگار که اتفاق نیوفتاده است .

در تیتر قبل، تمام مواد قانونی مربوط به مهریه را گفتیم و تفسیر کردیم اما دو مورد جدیدا به این قوانین اضافه شده که تحت عنوان قانون جدید مهریه 1402، جز قوانین اصلاح شده مهریه است :

 اولین مورد در ماده 1082 قانون مدنی است که دو ماده واحده با این ماده الحاق شده که در تبصره اول ماده چنین آمده است که اگر مهریه وجه رایج باشد متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان تادیه نسبت به سال اجرای عقد که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می گردد محاسبه و پرداخت خواهد شد .

با توجه به این ماده قانونی و تبصره آن متوجه می شویم که اگر زن مطالبه مهریه از طریق دادگاه انجام دهد و یا مرد بخواهد برای بری الذمه شدنش مهریه زن را بپردزاد مهریه مطابق با شاخص قیمت سالانه که بانک مرکزی تعیین می کند پرداخت خواهد شد در غیر این صورت مرد مدیون زن باقی خواهد ماند .

  دومین قانون جدید  ۱۴۰۲  در مورد مهریه این است که برخی گمان می کنند مطابق قانون جدید حتی اگر بیشتر 110 عدد سکه به عنوان مهریه تعیین شده باشد همان 110 عدد مورد قبول دادگاه است و زنی که مثلا 500 سکه مهریه اش است فقط می تواند 110 تا از آن ها مطالبه کند و بیشتر از آن قبول نیست حتی افرادی که قبل از تصویب این قانون ازدواج کرده اند بر چنین باوری هستند که تا 110 عدد باید پردخت کنند .

مطابق با قانون جدید نحوه اجرای محکومیت های مالی در راستای حبس زدایی و کمتر کردن زندانیان بابت مهریه چنین قانونی تصویب شد که هر چقدر که مهریه تعیین شده باشد زن اگر مهریه اش را مطالبه کند تا میزان یا معادل صدو ده عدد سکه شامل ماده دو نحوه اجرای محکومیت های مالی خواهد بود . یعنی زن تا این میزان می تواند حکم جلب مهریه بگیرد و مرد را به زندان بی اندازد ، برای اضافات مهریه مرد می تواند درخواست تقسیط بدهد و مهریه را به صورت قسطی با تعیین مقدار اقساط توسط دادگاه به زن پرداخت کند .

 قانون جدید میزان مهریه را محدود نکرده بلکه ضمانت اجرای مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه را کاهش داده است طبق ماده ۷ قانون جدید نحوه اجرای محکومیت های مالی مصوب ۱۵ مهرماه ۱۳۹۳: در مواردی که وضعیت سابق مدیون ( مرد ) دلالت بر ملائت (توانایی مالی) وی داشته یا مدیون در عوض دین ، مالی دریافت کرده یا به هر نحو مالی بدست آورده باشد اثبات اعسار بر عهده او ( مرد ) است مگر اینکه ثابت کند آن مال تلف حقیقی یا حکمی شده است .

در این‌ صورت و نیز در مواردی که مدیون در عوض دین، مالی دریافت نکرده یا تحصیل نکرده باشد ، هرگاه زن که خوانده دعوای اعسار از طرف مرد در پرداخت مهریه است نتواند ملائت (توانایی مالی) فعلی یا سابق او را ثابت کند ، یا ملائت (توانایی مالی) فعلی یا سابق او نزد قاضی محرز نباشد ، ادعای اعسار با سوگند مدیون ( مرد ) مطابق تشریفات مقرر در قانون آیین‌ دادرسی مدنی پذیرفته می‌شود .

بر اساس اعلام کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس، موادی از قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی در رابطه با مهریه، به شرح زیر اصلاح و در کمیسیون مزبور، تصویب گردید:

در صورت ارائه دادخواست اعسار از جانب زوج، مادامی که توانایی مالی او ثابت نشده، امکان حبس وی وجود نخواهد داشت.

زوجه می ‌تواند با ارائه سند مهریه، به عنوان یک سند اجرایی، به ادارات ثبت، از قسمت اجرائیات ثبت، مهریه خود را به اجرا گذاشته و بنابراین، نیار به ارائه دادخواست و اجرای مهریه، از طریق دادگاه نمی باشد.

در رابطه با حق الثبت مهریه، حداقل مهریه ، مهرالسنه و حداکثر آن، صد سکه ، مورد تصویب قرار گرفت؛ در این صورت، حق ‌التحریر این میزان مهریه، معادل ۰.۲ درصد است؛ اما چنانچه، در هنگام نکاح، مهریه بالاتری، مورد توافق قرار گیرد، مبلغ حق الثبت، به تناسب افزایش خواهد یافت.