کمبود کلسیم چه بلای سر بدن می‌آورد؟
کلسیم یک ماده معدنی حیاتی است. زیرا بدن از آن برای ساختن استخوان‌ها و دندان‌های محکم استفاده می کند. از این رو بیماری کمبود کلسیم یا هیپوکلسمی می‌تواند مشکلات جدی برای فرد ایجاد کند.
به گزارش منیبان؛ وجود کلسیم همچنین برای عملکرد صحیح قلب و سایر عضلات ضروری است. هنگامی که کلسیم دریافتی کافی نباشد، خطر ابتلا به اختلالات زیر نیز افزایش می یابد:
پوکی استخوان
استئوپنی
بیماری کمبود کلسیم (هیپوکلسمی)
کودکانی که در سنین رشد خود کلسیم کافی دریافت نمی کنند، ممکن است در بزرگسالی به اندازه کافی رشد قدی نداشته باشند و نسبت به هم سالان خود کوتاه‌تر به نظر برسند. مقادیر کلسیم مورد نیاز بدن در روز را می توانید از طریق رژیم غذایی، مکمل ها یا ویتامین ها تامین کنید.
چه عواملی باعث بیماری کمبود کلسیم یا هیپوکلسمی می شود؟
بسیاری از افراد با افزایش سن در معرض خطر کمبود کلسیم قرار دارند. این کمبود می تواند دلایل مختلفی داشته باشد. از جمله این دلایل عبارتند از:
عدم مصرف کلسیم کافی در طی یک دوره طولانی مدت، به ویژه در کودکی.
مصرف داروهایی که ممکن است جذب کلسیم را کاهش دهند.
عدم تحمل غذاهای غنی از کلسیم
تغییرات هورمونی، به ویژه در زنان
برخی عوامل ژنتیکی
از این رو می‌توان گفت که اطمینان از مصرف مقدار مناسب کلسیم در همه سنین مهم است.
در کودکان و نوجوانان، مقدار توصیه شده روزانه کلسیم برای هر دو جنس یکسان است. طبق توصیه موسسه ملی بهداشت (NIH)، متوسط مقادیر روزانه مصرف کلسیم به شرح زیر است:
گروه سنی
میزان توصیه شده روزانه
نوجوانان ۱۸-۹ سال ۱۳۰۰ میلی گرم
کودکان ۸-۴ سال ۱۰۰۰ میلی گرم
کودکان ۳-۱ سال ۷۰۰ میلی گرم
کودکان ۱۲-۷ ماه ۲۶۰ میلی گرم
کودکان ۶-۰ ماه ۲۰۰ میلی گرم
طبق دستورالعمل‌های رژیم غذایی ایالات متحده، نیاز کلسیم برای بزرگسالان نیز عبارتند از:
میزان توصیه شده روزانه
خانم های ۷۱ سال و بالاتر ۱۲۰۰ میلی گرم
خانم های ۷۰-۵۱ سال ۱۲۰۰ میلی گرم
خانم های ۵۰-۳۱ سال ۱۰۰۰ میلی گرم
خانم های ۳۰-۱۹ سال ۱۰۰۰ میلی گرم
آقایان ۷۱ سال و بالاتر ۱۲۰۰ میلی گرم
آقایان ۷۰-۵۱ سال ۱۰۰۰ میلی گرم
آقایان ۵۰-۳۱ سال ۱۰۰۰ میلی گرم
آقایان ۳۰-۱۹ سال
۱۰۰۰ میلی گرم
همانگونه که در جدول نیز مشخص است خانم‌ها باید زودتر از آقایان در دوره میانسالی مصرف کلسیم را شروع کنند. تأمین کلسیم مورد نیاز بدن به ویژه با نزدیک شدن به یائسگی برای یک خانم بسیار مهم است.
در دوران یائسگی، زنان باید میزان کلسیم دریافتی خود را افزایش دهند تا بتوانند خطر ابتلا به پوکی استخوان و هیپوکلسمی را کاهش یابد. کاهش هورمون استروژن در دوران یائسگی باعث تحلیل سریعتر استخوان های زنان می شود.
اختلال هورمونی هیپوپاراتیروئیدیسم یا کم کاری تیروئید نیز ممکن است باعث هیپوکلسمی شود. در بدن افراد مبتلا به این بیماری به اندازه کافی هورمون پاراتیروئید یا همان هورمون کنترل کننده سطح کلسیم خون تولید نمی‌شود.
از دیگر دلایل هیپوکلسمی می توان به سو تغذیه و سو جذب اشاره کرد. سو تغذیه زمانی روی می دهد که مواد مغذی کافی دریافت نمی کنید، در حالی که سو جذب یعنی بدن قادر به جذب ویتامین ها و مواد معدنی مورد نیاز از غذای مصرفی نیست. سایر دلایل بروز بیماری کمبود کلسیم عبارتند از:
سطح پایین ویتامین D که جذب کلسیم را دشوار می کند.
داروهایی مانند فنی توئین، فنوباربیتال، ریفامپین، کورتیکواستروئیدها و داروهایی که برای درمان سطح کلسیم بالا مصرف می شوند.
پانکراتیت
هایپرمنیزمی و هیپومنیزمی
هیپرفسفاتمی
شوک سپتیک
انتقال خون با حجم زیاد
نارسایی کلیه
برخی از داروهای شیمی درمانی
سندرم استخوان گرسنه که ممکن است بعد از جراحی برای هایپرپاراتیروئیدیسم رخ دهد
برداشتن بافت غده پاراتیروئید به عنوان بخشی از جراحی حذف غده تیروئید
اگر یک دوز مصرفی کلسیم روزانه خود را فراموش کنید، یک شبه دچار هیپوکلسمی نخواهید شد. اما باید در میزان کلسیم دریافتی روزمره دقت کنیم، زیرا به سرعت در بدن مصرف می شود. گیاهخواران به دلیل عدم مصرف محصولات لبنی غنی از کلسیم بیشتر در معرض هیپوکلسمی قرار دارند.
کمبود کلسیم علائم کوتاه مدت ایجاد نمی کند، زیرا بدن با مصرف مستقیم آن از استخوان ها سطح کلسیم را حفظ می کند. اما سطح پایین کلسیم در طولانی مدت می تواند اثرات جدی داشته باشد.
علائم کمبود کلسیم چیست؟
در مراحل اولیه کمبود کلسیم ممکن است هیچ علائمی مشاهده نشود. با این حال، علائم با پیشرفت بیماری ایجاد می شوند. علائم شدید هیپوکلسمی عبارتند از:
گیجی یا از دست دادن حافظه
اسپاسم عضلات
بی حسی و سوزن سوزن شدن دست ها، پاها و صورت
افسردگی
توهم
گرفتگی عضلات
اخن های ضعیف و شکننده
شکستگی آسان استخوان ها
کمبود کلسیم می تواند بر روی تمام قسمت های بدن تأثیر بگذارد، در نتیجه شاهد ناخن های شکننده، رشد کند مو و پوست آسیب پذیر خواهیم بود.
کلسیم هم در ترشح انتقال دهنده عصبی و هم در انقباضات عضلانی نقش مهمی دارد. بنابراین، یکی از عوارض کمبود کلسیم تشنج در افراد سالم است. اگر دچار علائم عصبی مانند از دست دادن حافظه، بی حسی و سوزن سوزن شدن، توهم یا تشنج شدید، در اسرع وقت با پزشک خود تماس بگیرید.
هیپوکلسمی چگونه تشخیص داده می شود؟
در صورت مشاهده علائم هیپوکلسمی با پزشک خود تماس بگیرید. پزشک در ابتدا سابقه پزشکی شما را بررسی می‌کند و از شما در مورد سابقه خانوادگی هیپوکلسمی و پوکی استخوان سوال می کند.
اگر پزشک به هیپوکلسمی مشکوک باشد، یک نمونه خون برای بررسی سطح کلسیم از شما می گیرد. در این تست سطح کلسیم توتال، آلبومین و کلسیم یونیزه یا آزاد اندازه گیری می شود.
آلبومین پروتئینی است که به کلسیم متصل شده و آن را در خون حمل می کند. سطح پایین کلسیم پایدار در خون ممکن است تشخیص بیماری هیپوکلسمی را تأیید کند.
طبق تحقیقات میزان کلسیم طبیعی در بزرگسالان ۸/۸ تا ۴/۱۰ میلی گرم در دسی لیتر می باشد. اگر سطح کلسیم زیر ۸/۸ میلی گرم در دسی لیتر باشد ممکن است در معرض خطر هیپوکلسمی باشید. سطح کلسیم خون کودکان و نوجوانان به طور معمول بیشتر از بزرگسالان است.
هیپوکلسمی چگونه درمان می شود؟
درمان کمبود کلسیم معمولاً آسان است. به طور معمول این درمان شامل افزایش کلسیم در رژیم غذایی است. اما توجه داشته باشید که هرگز با مصرف مقدار زیادی مکمل کلسیم خوددرمانی نکنید. مصرف بیش از دوز توصیه شده بدون تأیید پزشک می تواند منجر به مشکلات جدی مانند سنگ کلیه شود.
مکمل های کلسیم عبارتند از:
کربنات کلسیم، که کمترین هزینه و بیشترین میزان کلسیم را دارد
سیترات کلسیم که به راحتی جذب می شود
فسفات کلسیم، که به راحتی جذب شده و موجب یبوست نمی شود
مکمل های کلسیم به صورت مایع، قرص و جویدنی در دسترس هستند. لازم به ذکر است که مصرف برخی از داروها می تواند با مکمل های کلسیم تداخل داشته باشد. این داروها عبارتند از:
بتا بلاکرهای فشار خون
مانند آتنولول که در صورت مصرف دو ساعت پس از مکمل های کلسیم، ممکن است جذب کلسیم را کاهش دهد.
آنتی اسیدهای حاوی آلومینیوم
که می تواند سطح آلومینیوم در خون را افزایش دهد.
کمپلکس کننده‌های اسید صفراوی کاهنده کلسترول
مانند کلستیپول که جذب کلسیم را کاهش داده و دفع ادراری آن را افزایش می دهد.
داروهای استروژن
که به افزایش سطح کلسیم خون کمک می کند.
دیگوکسین
زیرا سطح بالای کلسیم سمیت دیگوکسین را افزایش می دهد.
داروهای ادرار آور (دیورتیک)
که سطح کلسیم را افزایش (هیدروکلروتیازید) یا کاهش (فوروزماید) می دهند.
مکمل های کلسیم
که جذب آنتی بیوتیک‌های خاصی مانند فلوئوروکینولون ها و تتراسایکلین ها را مختل می کنند.
گاهی اوقات تغییر رژیم غذایی و مکمل ها برای درمان کمبود کلسیم کافی نیستند. در این حالت، اقدام پزشک برای تنظیم سطح کلسیم، تزریق منظم آن خواهد بود. انتظار می رود طی چند هفته اول درمان نتایج را مشاهده کنید. موارد شدید هیپوکلسمی در فواصل یک تا سه ماهه کنترل می شود.
عوارض احتمالی کمبود کلسیم چیست؟
عوارض ناشی از هیپوکلسمی شامل آسیب به چشم، ضربان قلب غیر طبیعی و پوکی استخوان است. عوارض ناشی از پوکی استخوان نیز عبارتند از:
ناتوانی
شکستگی ستون فقرات یا سایر شکستگی های استخوان
مشکل در راه رفتن
در صورت عدم درمان، هیپوکلسمی در نهایت می تواند کشنده هم باشد.
چگونه می توان از هیپوکلسمی پیشگیری کرد؟
هیپوکلسمی با قرار دادن کلسیم در رژیم غذایی روزانه قابل پیشگیری است. توجه داشته باشید که غذاهای پر کلسیم، مانند محصولات لبنی می توانند از نظر چربی اشباع و چربی ترانس نیز غنی باشند. محصولات کم چرب یا بدون چربی را انتخاب کنید تا خطر ابتلا به کلسترول بالا و بیماری های قلبی کاهش یابد.
می توانید ۴/۱ تا ۳/۱ کلسیم موردنیاز خود را در یک وعده حاوی شیر و ماست دریافت کنید. طبق اطلاعات منتشر شده توسط وزارت کشاورزی ایالات متحده (USDA)، سایر غذاهای غنی از کلسیم شامل:
غذا میزان وعده میزان کلسیم هر وعده
ساردین ها (در روغن) ۳.۷۵ اونس ۳۵۱ میلی گرم
سالمون (صورتی، تن، استخوان دار) ۳ اونس ۱۸۳ میلی گرم
توفو غنی شده ( نرم) ۳/۱ پیمانه ۴۳۴ میلی گرم
ادامام (یخ زده) یک پیمانه ۹۸-۷۱ میلی گرم
لوبیا سفید یک پیمانه ۱۶۱ میلی گرم
کلم کولارد سبز یک پیمانه ۲۶۸ میلی گرم
کلم بروکلی (پخته شده) یک پیمانه ۶۲ میلی گرم
انجیر (خشک) پنج عدد ۶۸ میلی گرم
آب پرتغال غنی شده یک پیمانه ۳۶۴ میلی گرم
نان گندم یک قرص ۳۶ میلی گرم
همانطور که تأمین کلسیم موردنیاز بسیار مهم است، تعادل در مصرف نیز به همان اندازه اهمیت دارد. حداکثر مقدار کلسیم مصرفی به میلی گرم برای بزرگسالان عبارت است از:
۲۰۰۰ میلی گرم در روز برای مردان و زنان ۵۱ سال به بالا
۲۵۰۰ میلی گرم در روز برای مردان و زنان ۱۹ تا ۵۰ سال
می توانید با مصرف مولتی ویتامین ها رژیم خود را تکمیل کنید. یا اگر در معرض هیپوکسی هستید، ممکن است پزشک مکمل ها را توصیه کند. مولتی ویتامین ها ممکن است کل کلسیم مورد نیاز شما را تامین نکنند، بنابراین داشتن یک رژیم غذایی مناسب مهم است. اگر باردار هستید، قبل از تولد فرزندتان باید حتما ویتامین مصرف کنید.
ویتامین دی و بیماری کمبود کلسیم
ویتامین دی یکی از ویتامین های مهم برای بدن است. زیرا میزان جذب کلسیم در خون را افزایش می دهد. اما قبل از مصرف بهتر است از پزشک خود بپرسید که به چه مقدار ویتامین D نیاز دارید.
برای افزایش دریافت کلسیم می توانید غذای غنی از ویتامین D را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. این غذاها می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
ماهی های چرب مانند ماهی آزاد و ماهی تن
آب پرتقال غنی شده
شیر غنی شده
قارچ پورتوبلو
تخم مرغ
همانند محصولات لبنی غنی از کلسیم، برخی از محصولات لبنی غنی از ویتامین D نیز می توانند سرشار از چربی اشباع باشند. نور خورشید ساخت ویتامین D در بدن را تحریک می کند. بنابراین قرار گرفتن در معرض آفتاب به طور منظم نیز می تواند به افزایش سطح ویتامین D کمک کند.
تغییر سبک زندگی و رفع کمبود کلسیم
علاوه بر حفظ سطح سالم کلسیم و ویتامین D، تغییرات خاصی در سبک زندگی وجود دارد که برای ارتقا سلامت استخوان مفید است. شامل:
حفظ وزن سالم
ورزش منظم
محدود کردن مصرف دخانیات و الکل
