محمدجواد ظریف از تریبون انتخابات ایران برای جهان پیام داد

به گزارش منیبان، محمدجواد ظریف با پیشینه‌ای که در دیپلماسی و سیاست خارجی دارد در شرایطی به حمایت از پزشکیان برخاست که فضای سیاسی کشور تحت تأثیر جناح‌های مختلف قرار داشت. این حمایت، به‌ویژه در روزهای پرتنش انتخاباتی، واکنش‌ها و تحلیل‌های بسیاری را برانگیخت و به نظر می‌رسد که نقطه عطفی در شکل‌گیری آینده سیاسی ایران به‌ شمار آید.

یکی از جملات مشهور و جنجالی که در جریان انتخابات ریاست‌ جمهوری مطرح شد، از سوی محمدجواد ظریف بود: «دیگه کُت درآوردم». این عبارت در شرایطی بیان شد که ظریف پس از یک دوره طولانی غیبت به حمایت از مسعود پزشکیان، کاندیدای ریاست‌ جمهوری، پرداخت. او در این دوره تبلیغاتی تلاش کرد مردم را قانع کند در مقابل صندوق‌های رأی قرار گیرند و از گسترش نفوذ تندروها در عرصه سیاسی کشور جلوگیری کنند. در واقع او با این اقدام به نوعی سعی داشت از تکرار تجربه‌های منفی گذشته جلوگیری کرده و کشور را از مسیری که به گفته او به سمت خطرات بیشتر می‌برد، نجات دهد.

ورود سرنوشت ساز یک دیپلمات در عرصه سیاست داخلی

حمایت ظریف از مسعود پزشکیان نه تنها در سطح جامعه بلکه در میان تحلیلگران سیاسی نیز توجه زیادی جلب کرد. او با این اقدام دست به یک حرکت مهم زد که می‌توانست نقشی کلیدی در پیروزی پزشکیان در انتخابات ایفا کند. حمایت‌های ظریف پس از پیروزی در انتخابات از رئیس جمهور شدت گرفت و این امر واکنش‌های شدید جناح‌های تندرو را به دنبال داشت. در این میان، بهارستان‌‌نشینان و تندروها بیشتر به‌دنبال حذف ظریف از مراکز قدرت بودند تا بدین‌ترتیب بتوانند از تأثیرات او در سیاست‌های اجرایی کشور کاسته و مسیر سیاسی کشور را به‌سمت آرمان‌های خود هدایت کنند.

پس از انتصاب ظریف به عنوان معاون راهبردی ریاست‌جمهوری، این فشارها بیشتر شد. تلاش‌های پیوسته مخالفان برای حذف او از عرصه سیاسی سرانجام به نتیجه رسید و پس از حدود هفت ماه، او دیگر در جلسات هیات دولت حضور نیافت. این موضوع به‌طور غیرمستقیم نشان‌دهنده تلاش‌های مستمر برای حذف ظریف از صحنه سیاست داخلی است، هرچند که در برخی بیانیه‌های رسمی همچنان از او به‌عنوان معاون راهبردی یاد می‌شود و این مسئله احتمال بازگشت او را مطرح کرده است.

محمدجواد ظریف که بیش از چهار دهه در سیاست داخلی و خارجی ایران فعالیت و در مذاکرات هسته‌ای با قدرت‌های جهانی نقش برجسته‌ای ایفا کرده از شخصیت‌هایی است که در سطح داخلی و بین‌المللی به‌عنوان یک چهره تاثیرگذار شناخته می‌شود. تجربه‌های او در عرصه دیپلماسی و مذاکرات هسته‌ای از جمله دستیابی به توافق هسته‌ای (برجام)، او را به یکی از وزرای موفق خارجه جمهوری اسلامی ایران تبدیل کرده است. در نتیجه حمایت او از مسعود پزشکیان می‌تواند به‌عنوان یک اقدام استراتژیک برای بازگشت به سیاست‌های معتدل و اصلاح‌طلبانه تلقی شود.

پیام ظریف از تریبون انتخابات ایران برای جهان

در شرایطی که جناح‌های تندرو در داخل ایران در تلاش برای تقویت جایگاه خود بودند، حمایت ظریف از پزشکیان به‌عنوان یک کاندیدای معتدل، پیام روشنی را به جامعه ارسال کرد. این حمایت به‌ویژه در زمانی که سیاست‌های داخلی کشور به‌شدت تحت تأثیر این جناح‌ها بود، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بود. در واقع حمایت او از پزشکیان می‌توانست نمایانگر تلاش برای بازگشت به دوران ثبات و آرامش در سیاست‌های داخلی و خارجی ایران باشد. از سوی دیگر این اقدام از لزوم اصلاحات در ساختار سیاسی و اقتصادی کشور سخن می‌گفت.

در پی این حمایت نگاه‌های مختلفی نسبت به آینده سیاست‌های ایران شکل گرفت. برخی از تحلیلگران سیاسی بر این باور بودند این حمایت می‌تواند به‌عنوان یک گام مثبت در راستای اصلاحات و تحولات در سیستم اجرایی کشور باشد، در حالی که گروهی دیگر تردید داشتند آیا چنین تغییراتی در عمل به‌طور ملموس و عملی بهبود خواهد یافت یا خیر. این اختلاف‌نظرها بیشتر ناشی از تفاوت دیدگاه‌ها درون نظام جمهوری اسلامی است که به‌ویژه در حوزه‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی تنوع زیادی دارد.

از جنبه دیپلماتیک، کارنامه ظریف در عرصه روابط بین‌الملل از اهمیت بالایی برخوردار است. او در زمان وزارت امور خارجه با توانایی‌های دیپلماتیک خود توانست مذاکرات پیچیده‌ای را با قدرت‌های جهانی به پیش ببرد و در نهایت توافق هسته‌ای برجام را به‌دست آورد. روابط دیپلماتیک و سیاست خارجی ایران به‌شدت به حضور افرادی چون ظریف نیاز داشت که تجربه و دیدگاه جهانی داشتند. علاوه بر این، او توانایی خاصی در دیپلماسی عمومی و ارتباط‌سازی با رسانه‌ها و جامعه بین‌المللی دارد. این ویژگی او را به چهره‌ای تاثیرگذار در عرصه سیاست خارجی تبدیل کرده بود و به همین دلیل، در حمایت از کاندیداهای مختلف، به‌ویژه در انتخابات، نقشی مهم ایفا می‌کرد.

با این حال غیبت او از صحنه سیاست داخلی در شرایط کنونی به نوعی نشان‌دهنده شکاف در حاکمیت است. برخی تحلیلگران بر این باورند با فاصله گرفتن ظریف از عرصه تصمیم‌گیری، نوعی انسجام و هماهنگی میان دولت و قوا کاهش یافته و عملا وفاق به معنای واقعی کلمه دچار چالش شده است. 

اولین سال کاری پرتنش برای دولت جدید

بسیاری از افراد تصور نمی‌کردند پزشکیان بتواند تائید صلاحیت شورای نگهبان را کسب کند. با این حال او نه تنها موفق به دریافت تائید صلاحیت شد بلکه در شرایطی که مشارکت مردم کمتر از 50 درصد بود، توانست به مقام ریاست‌جمهوری ایران دست یابد. پس از پیروزی، گفتمان «وفاق ملی» را به‌عنوان راهبرد اصلی خود انتخاب کرد. این رویکرد در کنار دستاوردهایی که به همراه داشت با انتقاداتی نیز مواجه شد. برخی بر این باور بودند این گفتمان ممکن است به نوعی باج‌دهی سیاسی تبدیل شود و نتواند مسائل را به‌طور اساسی حل کند.

در عرصه سیاست خارجی مشکلات جدی به وجود آمد. ترور اسماعیل هنیه و دیگر رهبران حماس، چالش‌های فراوانی برای دولت او ایجاد کرد. ابتدا پزشکیان از آمادگی برای مذاکره با آمریکا سخن گفته بود اما پس از مخالفت رهبری، از این رویکرد دست کشید. در سیاست داخلی او وعده‌هایی مانند اجرای برنامه هفتم توسعه، مخالفت با قانون عفاف و حجاب و رفع فیلترینگ را مطرح کرد. در عمل، تنها دو دستاورد ملموس به‌دست آمد؛ تعلیق اجرای قانون عفاف و حجاب و رفع فیلتر دو پلتفرم. کابینه او به‌طور موقت موفق به جلب اعتماد مجلس شد اما خیلی زود با بحران‌هایی مواجه شد. وزیر اقتصاد او، عبدالناصر همتی، پس از مدت کوتاهی استیضاح شد و محمدجواد ظریف نیز از دولت کناره‌گیری کرد. 

دولت پزشکیان در نخستین سال کاری خود با چالش‌های زیادی روبرو شد که به نظر می‌رسد مسیر پیش‌روی او را پیچیده‌تر خواهد کرد.

منبع: آوش