خیز چین در خاورمیانه

به گزارش منیبان؛ به نقل از آسیا تایمز، سفر اخیر وانگ وایی به خاورمیانه با امضای قرارداد از ابوظبی تا آنکارا و از تهران تا ریاض یک بار دیگر نفوذ رو به افزایش چین در منطقه را اثبات کرد.

با این حال، در حالی که در این سفر در باره اعداد و ارقام بزرگی صحبت بیانیه های سیاسی مهمی صادر شد اما سفر وزیر خارجه چین به خاورمیانه ممکن است که بیشتر با آمریکا در آن سوی دنیا مرتبط باشد.

سفر وانگ یی به خاورمیانه در حالی انجام شد که مقامات چین و آمریکا ماه گذشته در آلاسکا برخوردهای تندی داشتند و وزیر خارجه چین در خاورمیانه به پایتخت های چند کشوری رفت که آنها هم با واشنگتن دچار اختلاف هستند.

آیکان اردمیر مدیر ارشد برنامه ترکیه در بنیاد دفاع از دموکراسی واشنگتن به آسیا تایمز گفت: این حرکت یک برد-برد بود؛ چین می تواند به آمریکا سیگنال بدهد که روابط مهمی با چالشگرها و دشمنان آن کشور دارد و آن کشورها هم می توانند به آمریکا سیگنال بدهند که گزینه دیگری هم دارند.

سفر وانگ یی که ۶ کشور را در برگرفت از روز ۲۴ مارس از عربستان سعودی آغاز شد و در آنجا با فیصل بن فرحان وزیر خارجه عربستان در ریاض دیدار و گفت و گو کرد. او سپس در یک شهر جدید در حال ساخت در شمال غربی عربستان با محمد بن سلمان ولیعهد عربستان دیدار کرد. در این دیدارها تعهدات جدیدی از همکاری اقتصادی مطرح شد و این در حالی است که روابط دو کشور از زمان سفر شی جین پینگ به عربستان در سال ۲۰۱۶ در حال رشد بوده است.

جاناتان فالتن استاد علوم سیاسی دانشگاه زاید ابوظبی گفت: عربستان خواستار هماهنگ کردن طرح های توسعه اقتصادی خود با چین و دریافت سرمایه گذاری و فناوری از این کشور است.

با این حال یکی از جنبه های مهم این سفر سیاسی و نه اقتصادی بود. وانگ یی و محمد بن سلمان هر دو وعده دادند که با مداخله در امور داخلی سایر کشورها مخالف هستند که  این اشاره، آشکاری به محکومیت بین المللی فزاینده برخورد چین با مسلمانان اویغور بود.

مدیر ارشد برنامه ترکیه در بنیاد دفاع از دموکراسی واشنگتن گفت: در حالی که عربستان اغلب خود را به عنوان رهبر و حامی جهان اسلام معرفی می کند اما این کشور نیز اغلب هدف انتقادهای غرب درباره حقوق بشر قرار گرفته است.

با این حال موضوع اویغورها در سفر وانگ یی به ترکیه حساسیت بیشتری دارد و در آنکارا اعتراضاتی در همین ارتباط برگزار شد. حتی در سال ۲۰۰۹ رجب طیب اردوغان برخورد چین با مسلمانان اویغور که ارتباط قومی و زبانی با ترک ها دارند را "نسل کشی" قلمداد کرده بود.

اردمیر گفت که با این حال دیدگاه اردوغان درباره این مساله فراز و نشیب های تندی داشته و تابعی از عوامل پراگماتیک و نه اصول و ارزش ها بوده است.

در حالی که ترکیه با مشکلات اقتصادی رو به رو است که منجر به کاهش محبوبیت اردوغان می شود، از سرمایه گذاری چین در این کشور استقبال می شود. ترکیه همچنین به واردات واکسن چینی کرونا وابسته است. این عوامل به عنوان اهرمی مورد استفاده وانگ یی بود تا هدف سیاسی چین را تضمین کند.

وی افزود: اگر اردوغان مشکلی با مساله اویغورها نداشته باشد این مساله موجب تقویت موضع چین خواهد شد و در عین حال ترکیه هم توانست نشان دهد که در بحبوحه مناقشه ها با آمریکا می تواند به جای دیگری هم نگاه کند.

وانگ یی در این سفر منطقه ای همچنین از ایران دیدن کرد و یک برنامه مشارکت جامع ۲۵ ساله را امضا کرد که شامل تعهداتی برای همکاری بیشتر در حمل و نقل و انرژی و مخابرات، گردشگری، دفاعی و بهداشت می شود.

اما این مشارکت هم اقدام جدیدی نیست بلکه در سال ۲۰۱۶ در جریان سفر شی به تهران مطرح شد. چین همچنین "مشارکت راهبردی" با ریاض و امارات را در همان زمان آغاز کرد اما هرچند مشارکت با آن کشورها به پیش رفت مشارکت با ایران دچار وقفه بود.

فالتن گفت: در آن زمان با انتخاب دونالد ترامپ به عنوان رئیس جمهوری آمریکا، چین به این نتیجه رسید که روابط با آمریکا مهمتر از رابطه با ایران است و از این رو بطور جدی توافق مشارکت با ایران را پیگیری نکردند و بجای آن بر روابط با عربستان و امارات تمرکز کردند.

وی افزود: این تردید احتمالا به این علت است که چین مشارکت های قوی با کشورهایی دارد که تصور می کنند ایران دشمن آنها است.

زکیه یزدان شناس پژوهشگر مطالعات خاورمیانه در تهران به آسیا تایمز گفت که اما برای ایران رو به رو شدن با چالش های بزرگ اقتصادی ناشی از تحریم های آمریکا و مناقشه با همسایگان منطقه ای تنها راه باقی مانده بهره برداری از رقابت بین قدرت های بزرگ و بطور خاص بین چین و آمریکا است.

سفر وانگ یی فرصتی به ایران برای ارسال پیام به واشنگتن و شاید همچنین پیامی به مسکو بود. علی اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی بتازگی گفته بود که ایران باید در مرکز مثلث چین – روسیه – آمریکا بایستد.

انرژی اتمی ممکن است یکی از زمینه های تاثیرگذار سفر وزیر خارجه چین باشد. امضا کنندگان برجام روز ۵ آوریل در وین دیدار می کنند و اکنون آمریکا در تلاش برای پیوستن و احیای برجام است اما تهران خواستار لغو تحریم ها پیش از بازگشت آمریکا است.

فالتن گفت: چین از امضا کنندگان برجام خواستار روابط بهتر با آمریکا است و در خاورمیانه هم منافع چین و آمریکا در واقعیت کاملا مطابق هستند. با توجه به این مساله ممکن است که ایران نقطه آغاز خوبی برای ایجاد یک رابطه سازنده باشد.